مۇسابەك بايزاق ۇلى
مۇسابەك بايزاق ۇلى (1849 - 1932جج.)
مولدا مۇسا (شىن اتى مۇسابەك) بايزاقوۆ قازىرگى شىمكەنت وبلىسىنىڭ تۇركىستان اۋدانىنداعى شوقتاس دەگەن جەردە، 1849 جىلى تۋعان. اكەسى بايزاق سوزگە شەشەن، ەلگە بەدەلدى، اۋقاتتى ادام بولعان. ءبىراق تالاپتى جاس اكىم بولىپ ەل بيلەۋدى نەمەسە كاسىپ ىزدەپ مال جيناۋدى قىزىق ەتپەي، ونەرپازدىق جولىن قالايدى. ءسويتىپ زامانداستارى مادەلى قوجا، مايلى قوجا، قۇلىنشاق سياقتى اقىنداردىڭ ۇلگىسىن وزىنە ونەگە تۇتىپ، اقىندىق جولىن قۋعان. بولاشاق اقىن اۋەلى اكەسى ۇستاعان مولدادان حات تانيدى، كەيىن وسە كەلە قارناق قىستاعىنداعى مولدا قوزى دەگەن كىسى اشقان ءدىن مەكتەبىنە ءتۇسىپ وقيدى. ءبىراق، ول سحولاستيكالىق ءدىن وقۋىن قاناعات تۇتپاي، كەتىپ قالادى دا، ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋعا كىرىسەدى. شاعاتاي، اراب، پارسى، تۇركى تىلدەس تۋىسقان ەلدەردىڭ ادەبيەتىمەن تانىسادى، ولاردان ۇلگى الادى.
مولدا مۇسانىڭ شىعارمالارى ەل اۋزىنا كوپ تاراپ، اقىن اتاعى كەڭىنەن جايىلسا دا، سوڭعى جىلدارعا دەيىن ونىڭ تۆورچەستۆوسىنا ارنالعان ماقالالار، زەرتتەۋلەر بولماي كەلدى. مۇسا مولدا جونىندە ەڭ العاش قالام تارتىپ، ماقالا جازعان وتەباي تۇرمانجانوۆ. كەيىنىرەك م. و. اۋەزوۆ ءوزىنىڭ التىنشى كلاسقا ارنالعان حرەستوماتياسىندا مولدا مۇساعا جەكە تاراۋ بەرىپ، اقىننىڭ ەڭبەگىن وتە دۇرىس باعالادى: مولدا مۇسا ءوز ۋاقىتىنا قاراعاندا وقىمىستى ادام دەپ سانالعان. ول اراب، پارسى، شاعاتاي ادەبيەتتەرىن، تاريحتارىن جاقسى بىلگەن، قازاق، قىرعىز، باسقا ورتا ازيا حالقىنىڭ ەسكىلىگىنە دە قانىقتى جەتىك بولعان. ءوزى كوپتىڭ اراسىنان شىعىپ، سول كوپكە سۇيەنىپ، تىرشىلىك ەتىپ جۇرگەن سوڭ مۇسا ولەڭنىڭ ءتىلىن جۇرتقا ۇعىمدى عىپ ايتادى. قارتايعان كۇيىندە دە ءبىزدىڭ زامانعا جەتىپ، ەڭبەكشى باعىتىن باعىپ، مۇرات ەتىپ الادى دا، بۇرىنعىسىنان كوپ وزگەرەدى. ناعىز سوۆەت باعىتىنداعى ولەڭدەرى ايتارلىق كۇش، سەرپىن تابادى. ءوزى بۇقارا ورتاسىنان شىعىپ، زامان جەلىمەن ىعىپ باي كىلەمىنە ءتۇسىپ كەتكەن اقىن، ەندى بۇقارا مۇددەسىن تانىپ، وعان نيەتىن قوسادى».
مۇسا مولدا ولەڭدەرىنىڭ ىشىنەن ماحاببات، تابيعات ليريكالارىن، الەۋمەتتىك ءمانى زور تولعاۋلاردى، كوپتەگەن مىسالدار مەن ايتىس جىرلارىن دا كەزدەستىرۋگە بولادى. اقىننىڭ اتاقتى مانات قىزبەن ايتىسى ەل اراسىنا مول تاراعان. مولدا مۇسا سوۆەت تۇسىندا دا ەداۋىر ءومىر ءسۇرىپ، حالىقتار دوستىعى، وتان قورعاۋ، سوسياليستىك وزگەرىستەر جونىندە ءبىراز شىعارمالار جازعان. اقىن 1932 جىلى 83 جاسىندا قايتىس بولعان.
مولدا مۇسا (شىن اتى مۇسابەك) بايزاقوۆ قازىرگى شىمكەنت وبلىسىنىڭ تۇركىستان اۋدانىنداعى شوقتاس دەگەن جەردە، 1849 جىلى تۋعان. اكەسى بايزاق سوزگە شەشەن، ەلگە بەدەلدى، اۋقاتتى ادام بولعان. ءبىراق تالاپتى جاس اكىم بولىپ ەل بيلەۋدى نەمەسە كاسىپ ىزدەپ مال جيناۋدى قىزىق ەتپەي، ونەرپازدىق جولىن قالايدى. ءسويتىپ زامانداستارى مادەلى قوجا، مايلى قوجا، قۇلىنشاق سياقتى اقىنداردىڭ ۇلگىسىن وزىنە ونەگە تۇتىپ، اقىندىق جولىن قۋعان. بولاشاق اقىن اۋەلى اكەسى ۇستاعان مولدادان حات تانيدى، كەيىن وسە كەلە قارناق قىستاعىنداعى مولدا قوزى دەگەن كىسى اشقان ءدىن مەكتەبىنە ءتۇسىپ وقيدى. ءبىراق، ول سحولاستيكالىق ءدىن وقۋىن قاناعات تۇتپاي، كەتىپ قالادى دا، ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋعا كىرىسەدى. شاعاتاي، اراب، پارسى، تۇركى تىلدەس تۋىسقان ەلدەردىڭ ادەبيەتىمەن تانىسادى، ولاردان ۇلگى الادى.
مولدا مۇسانىڭ شىعارمالارى ەل اۋزىنا كوپ تاراپ، اقىن اتاعى كەڭىنەن جايىلسا دا، سوڭعى جىلدارعا دەيىن ونىڭ تۆورچەستۆوسىنا ارنالعان ماقالالار، زەرتتەۋلەر بولماي كەلدى. مۇسا مولدا جونىندە ەڭ العاش قالام تارتىپ، ماقالا جازعان وتەباي تۇرمانجانوۆ. كەيىنىرەك م. و. اۋەزوۆ ءوزىنىڭ التىنشى كلاسقا ارنالعان حرەستوماتياسىندا مولدا مۇساعا جەكە تاراۋ بەرىپ، اقىننىڭ ەڭبەگىن وتە دۇرىس باعالادى: مولدا مۇسا ءوز ۋاقىتىنا قاراعاندا وقىمىستى ادام دەپ سانالعان. ول اراب، پارسى، شاعاتاي ادەبيەتتەرىن، تاريحتارىن جاقسى بىلگەن، قازاق، قىرعىز، باسقا ورتا ازيا حالقىنىڭ ەسكىلىگىنە دە قانىقتى جەتىك بولعان. ءوزى كوپتىڭ اراسىنان شىعىپ، سول كوپكە سۇيەنىپ، تىرشىلىك ەتىپ جۇرگەن سوڭ مۇسا ولەڭنىڭ ءتىلىن جۇرتقا ۇعىمدى عىپ ايتادى. قارتايعان كۇيىندە دە ءبىزدىڭ زامانعا جەتىپ، ەڭبەكشى باعىتىن باعىپ، مۇرات ەتىپ الادى دا، بۇرىنعىسىنان كوپ وزگەرەدى. ناعىز سوۆەت باعىتىنداعى ولەڭدەرى ايتارلىق كۇش، سەرپىن تابادى. ءوزى بۇقارا ورتاسىنان شىعىپ، زامان جەلىمەن ىعىپ باي كىلەمىنە ءتۇسىپ كەتكەن اقىن، ەندى بۇقارا مۇددەسىن تانىپ، وعان نيەتىن قوسادى».
مۇسا مولدا ولەڭدەرىنىڭ ىشىنەن ماحاببات، تابيعات ليريكالارىن، الەۋمەتتىك ءمانى زور تولعاۋلاردى، كوپتەگەن مىسالدار مەن ايتىس جىرلارىن دا كەزدەستىرۋگە بولادى. اقىننىڭ اتاقتى مانات قىزبەن ايتىسى ەل اراسىنا مول تاراعان. مولدا مۇسا سوۆەت تۇسىندا دا ەداۋىر ءومىر ءسۇرىپ، حالىقتار دوستىعى، وتان قورعاۋ، سوسياليستىك وزگەرىستەر جونىندە ءبىراز شىعارمالار جازعان. اقىن 1932 جىلى 83 جاسىندا قايتىس بولعان.
You Might Also Like
