InfoHub Logo

وتباسى ىشىندەگى قاتىگەزدىك تاقىرىبى ەر ادامعا ماڭىزدى جانە بايىپتى تالداۋدى قاجەت ەتەدى. ءبىز بۇل تاقىرىپقا ب.لۋكالدىڭ تۇجىرىمداماسىنىڭ تەورياسى تۇرعىسىنان قاراي الامىز جانە وتباسىلىق قارىم-قاتىناستا ەر ادامدارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىققا قانداي فاكتورلار اسەر ەتۋى مۇمكىن ەكەنىن تالداي الامىز. مىسالى:

1. مادەني جانە الەۋمەتتىك ۇمىتتەر: مادەني جانە الەۋمەتتىك ستەرەوتيپتەر وتباسى ىشىندەگى قاتىگەزدىككە ىقپال ەتۋى مۇمكىن. كەيبىر قوعامداردا ەر ادامدار كۇشتى، باقىلاۋشى جانە السىزدىك تانىتپاۋى كەرەك دەگەن قاتاڭ رولدەر مەن ۇمىتتەرگە يە. بۇل ەر ادامعا قىسىم كورسەتىپ، قاتىگەز مىنەز-قۇلىققا ىنتالاندىرۋى مۇمكىن.

2. قىسىم جانە سترەسس: ەر ادامدار، ايەلدەر سياقتى، كۇندەلىكتى ومىردە قىسىم مەن كۇيزەلىسكە ۇشىراۋى مۇمكىن. ەموسيونالدى شيەلەنىس پەن جاعىمسىز ەموسيالار وتباسى ىشىندەگى زورلىق-زومبىلىققا اكەلۋى مۇمكىن. لۋكال تەورياسى سترەسس پەن قىسىمدى باسقارۋدىڭ  ادىستەرىن تابۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى.

3. بيلىك جانە باقىلاۋ: لۋكالدىڭ  تۇجىرىمداماسىن «وتباسىلىق قاتىناستارداعى بيلىك پەن باقىلاۋ» ماسەلەلەرىن تالداۋ ءۇشىن دە قولدانۋعا بولادى. ەگەر سەرىكتەستەردىڭ ءبىرى ەكىنشىسىنە ۇستەمدىك پەن باقىلاۋعا ۇمتىلسا، بۇل قاتىگەزدىككە اكەلۋى مۇمكىن.

4. قارىم-قاتىناستاعى پروبلەمالار: ءتيىمدى قارىم-قاتىناستىڭ بولماۋى وتباسىلىق قاتىناستاردا قاقتىعىستار مەن شيەلەنىستەر تۋدىرۋى مۇمكىن. ەرلەر دە، ايەلدەر دە ءوز سەزىمدەرى مەن قاجەتتىلىكتەرىن بىلدىرۋدە قيىندىقتارعا تاپ بولۋى مۇمكىن، بۇل تۇسىنبەۋشىلىك پەن قاقتىعىستارعا اكەلۋى مۇمكىن.

5. ءوزىنىڭ بالالىق شاعى مەن تاجىريبەسى: بالالىق شاقتاعى تاجىريبە مەن تاربيە ەرەسەك ومىردەگى ەموسيالارى مەن قاقتىعىستارىن باسقارۋ قابىلەتىنە اسەر ەتۋى مۇمكىن. بالالىق شاقتاعى تراۆمالار مەن جاعىمسىز تاجىريبەلەر وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتىڭ ىقتيمالدىعىن ارتتىرۋى مۇمكىن.

لۋكال تەورياسىن قولدانا وتىرىپ، وتباسى ىشىندەگى قاتىگەزدىكتى تالداۋ وسى كۇردەلى ماسەلەنى وتباسى ىشىندەگى ءوزارا ارەكەتتەسۋدىڭ كونسترۋكتيۆتىلىگى مەن تيىمدىلىگى تۇرعىسىنان قاراستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە وتباسى ىشىندەگى قاتىگەزدىكتى ازايتۋعا كومەكتەسەدى.
سونىمەن قاتار، ءبىز وتباسىنداعى ادامعا قاتىگەزدىكتى تالداۋ ءۇشىن سوسيولوگيالىق جانە پسيحولوگيالىق ءتاسىلدى قولدانا الامىز. وتباسىنداعى قاتىگەزدىك، ول ەركەككە نەمەسە ايەلگە باعىتتالعان بولسا دا، كوبىنەسە ءارتۇرلى جاعدايلار مەن فاكتورلاردا تامىر الادى. مىنە، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى:

الەۋمەتتىك-مادەني فاكتورلار: وتباسىنداعى ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ رولدەرىنە قاتىستى ستەرەوتيپتەر مەن الالاۋشىلىقتار قاتىگەزدىككە ىقپال ەتۋى مۇمكىن. مىسالى، ەر ادامنىڭ وسالدىعى نەمەسە ايەلدەردىڭ اگرەسسياسى تۋرالى جاعىمسىز ستەرەوتيپتەر جول بەرىلمەيتىن ەمدەۋگە اكەلۋى مۇمكىن.

ەموسيونالدى جانە پسيحولوگيالىق سەبەپتەر: قاقتىعىستار، پروبلەمالاردى شەشە الماۋ جانە باقىلاۋشى مىنەز-قۇلىق قارىم-قاتىناستا قاتىگەزدىك تۋدىرۋى مۇمكىن. بۇل ەموسيونالدى شيەلەنىسكە، سترەسسكە، رەنىشكە نەمەسە باسقا فاكتورلارعا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن.

زاتتاردى تەرىس پايدالانۋ: الكوگولدى نەمەسە ەسىرتكىنى تەرىس پايدالانۋ قاقتىعىستاردى كۇشەيتىپ، وتباسىنداعى قاتىگەزدىككە اكەلۋى مۇمكىن.

ەكونوميكالىق فاكتورلار: قارجىلىق قيىندىقتار مەن اقشاعا بايلانىستى شەشىلمەيتىن شيەلەنىس وتباسىنداعى قاقتىعىستار مەن قاتىگەزدىكتىڭ كوزى بولا الادى.

قۋدالاۋ جانە زورلىق-زومبىلىق تاريحى: كەيبىر جاعدايلاردا بالالىق شاقتاعى قۋدالاۋ نەمەسە زورلىق-زومبىلىق تاريحى ەرەسەكتەردىڭ قارىم-قاتىناسىنداعى قاتىگەزدىككە ىقپال ەتۋى مۇمكىن.

قورىتىندىلاي كەلە وتباسىنداعى قاتىگەزدىكتى تالداۋ جان-جاقتى كوزقاراستى جانە وسى قۇبىلىسقا اسەر ەتەتىن كوپتەگەن فاكتورلاردى ءتۇسىنۋدى تالاپ ەتەدى. قاتىگەزدىكتىڭ الدىن الۋ مەن باقىلاۋدىڭ ءتيىمدى شارالارىنا ءبىلىم بەرۋ، تەراپيا جانە بارلىق وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ودان ءارى زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن زاڭعا جۇگىنۋ كىرەدى.

«الەۋمەتتىك جۇمىس» ماماندىعىنىڭ 2 كۋرس ماگيسترانتى ساپارگالييەۆا م.ر.
جەتەكشى اعا وقىتۋشى اۆسىدىكوۆا ق.ءا.

---