InfoHub Logo

Influencer ءسوزى الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى اتاقتى جانە اسەر ەتۋشى دەگەندى بىلدىرەدى. الەۋمەتتىك مەديانى كەڭىنەن قولدانۋمەن بۇل ءسوز ءجيى پايدا بولا باستادى. وسى سەبەپتى كوپتەگەن ادامدار «اسەر ەتۋشى» نەنى بىلدىرەدى؟ جانە «اسەر ەتۋشى» دەگەنىمىز نە؟ — ول ءوز سۇراقتارىنا جاۋاپ الۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتادى. بۇل تەرمين ءىس جۇزىندە الەۋمەتتىك جەلىلەردە بەلگىلى ءبىر بەدەلگە يە بولعان ادامدارعا قاتىستى. ارينە، اسەر ەتۋشىلەردىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى جانە اسەر ەتۋشى بولۋدىڭ ءارتۇرلى تاسىلدەرى بار. بۇل ماقالادا ءبىز اسەر ەتۋشى دەگەن نە دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەمىز جانە سىزگە اسەر ەتۋشى بولۋ ءۇشىن نە ءبىلۋىڭىز كەرەك ەكەنىن ايتامىز.

اسەر ەتۋشىلەر — بۇل يدەيالارى باعالاناتىن، الەۋمەتتىك مەديا پلاتفورمالارىندا كوپتەگەن ءىزباسارلارى بار كەز-كەلگەن سالاداعى قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارى.

ءاربىر اسەر ەتۋشى بىر-بىرىنەن ەرەكشەلەنەدى. كەيبىر ادامدار وزدەرىنىڭ بىلىمدەرى مەن ەرەكشە كوزقاراستارى ارقىلى قۇندىلىققا يە بولعانىمەن، كەيبىرەۋلەرى جاي عانا كوڭىلدى، قىزىقتى نەمەسە كوڭىلدى بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. ءسان، عىلىم، ماكياج، ادەبيەت، كومپيۋتەرلىك ويىندار جانە ادامداردى قىزىقتىراتىن كوپتەگەن باسقا تاقىرىپتار ءۇشىن مازمۇن جاسايتىن اسەر ەتۋشىلەر بار. قازىرگى ۋاقىتتا كومپانيالار ءوز ونىمدەرى مەن قىزمەتتەرىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن ىقپال ەتۋشىلەرمەن ءجيى ىنتىماقتاسادى. بۇل جارنامالىق اكسيالار دەمەۋشىلىك مازمۇننان باستاپ بىرلەسكەن جاريالانىمدارعا دەيىن ءار ءتۇرلى فورمادا بولۋى مۇمكىن. اسەر ەتۋشىلەر قاتىساتىن مۇنداي جارنامالىق ناۋقاندار اسەر ەتۋ ماركەتينگى دەپ اتالادى. اسەر ەتۋشىلەردى جازىلۋشىلار سانىنا جانە ولار جاسايتىن مازمۇن تۇرلەرىنە بايلانىستى ەكى ءتۇرلى جولمەن جىكتەۋگە بولادى.

ەسەسىنە الەۋمەتتىك جەلىدەگى تانىمال ادامداردىڭ جارناماسىنا سەنىپ، ميلليونداعان قارجىسىنان ايىرىلىپ قالعاندار كوپ بولدى. وسىدان كەيىن اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن پارلامەنت دەپۋتاتتارى ونلاين-جارناما ارقىلى پايدا تاباتىندار دا زاڭ الدىندا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزى­ءنىپ، سالىق تولەۋلەرى قاجەت ەكەنىن العا تارتتى. زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ، ءماجىلىس قاراۋىنا جىبەرىلگەننەن كەيىن قۇجات بىردەن قابىلداندى.

ينتەرنەت-جارنامانىڭ الەمدىك ەكونوميكاداعى قارقىنى كۇن­نەن-كۇنگە ارتىپ كەلەدى. «eMarketer» مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، جىل سايىن ينتەرنەت-جارناماعا الەمدىك شىعىن ورتا ەسەپپەن 15 پايىزعا ءوسىپ كەلەدى، ال 2025 جىلى ءوسىم 2020 جىل­مەن سالىستىرعاندا 100 پايىز­دان اسادى دەپ بولجانىپ وتىر. ماسەلەن، 2021 جىلى ينتەرنەت جەلىسىندە تاۋارلاردى ىلگەرىلەتۋگە 491،7 ميلليارد اقش دوللارى جۇمسالعان. قازاقستان دا بۇدان شەت قالمايدى جانە ينتەرنەتتىڭ وتاندىق سەگمەنتىندە بارلىق نەگىزگى كورسەتكىشتىڭ ءوسۋى باي­قالادى. ال ەلىمىزدە ولاردىڭ جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن زاڭنامالىق نەگىز ءتيىستى تۇردە ءالى قالىپتاستىرىلماعان. ينفليۋەنسەرمەن بىرگە كوپتەگەن جاڭا ۇعىم پايدا بولدى. ءناتيۆتى جارناما، تارگەتتەلگەن جارناما، ياعني ناقتى ماقساتى بار جارنامالاردىڭ بارلىعىنا قاتىستى ارنايى باپتار ەنگىزىلگەن. وسىنىڭ نەگىزىندە مەملەكەتتىك ورگاندار ءتيىستى توپتارمەن، مۇددەلى ۇيىمدارمەن جۇمىس ىستەيدى.

قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ مالىمەتىنە قاراساق، وتكەن جىلى ينتەرنەتتە جالعان اقپارات تاراتۋ وقيعالارىنا قاتىستى 5،5 مىڭنان استام قىلمىس جاسالعان. سونىمەن قاتار ءقازىر كەيبىر ازامات حالىقتان ملردتاعان قاراجاتتى قايىرىمدىلىققا جيناپ جاتادى. ال قارجىنىڭ قايدا كەتكەنىن ەشكىم ەسەپتەمەيدى، سالىق تا تولەنبەيدى. وسى ورايدا جاڭارتىلعان زاڭدا ونلاين-پلاتفورمالاردا جالعان اقپاراتتى ورنالاستىرۋعا جانە تاراتۋعا تىيىم سالىنادى. وندا قاساقانا ەمەس، ابايسىزدا تاراتىلعان اقپارات ءۇشىن 20 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە ايىپپۇل سالۋ كوزدەلگەن. ال ەگەر مۇنداي ارەكەت قايتالانسا، ايىپپۇل كولەمى ەسەلەنەدى. مۇنداي جاۋاپكەرشىلىك زاڭدى تۇلعالارعا دا قاتىستى.

ەندى ينتەرنەتتەن پايدا تاۋىپ وتىرعاندار سالىقتان جالتارىپ كەتپەيدى، ويتكەنى زاڭدا كورسەتىلگەندەي ەگەر سالىق تولە­مەيتىن جاعدايلار بولسا، ينتەرنەت پلاتفورما يەسى ءتيىستى مەم­لەكەتتىك ورگاندار الدىندا جاۋاپ بەرەدى. سونداي-اق ونلاين پلاتفورمالاردا قۇقىققا قايشى كونتەنت انىقتالعان جاعدايدا ونىڭ زاڭدى وكىلىنە اقپاراتتى جويۋ قاجەتتىگى تۋرالى حابارلاما جىبەرىلەدى. ەگەر بۇل تالاپ ورىندالماسا، وندا ۋاكىلەتتى ورگان ونلاين-پلاتفورمانىڭ قىزمەتىن شەكتەۋگە قۇقىلى. سونىمەن قاتار ونلاين پلاتفورمانىڭ، ماسەلەن الەۋمەتتىك جەلىدەگى بەلگىلى ءبىر پاراقشانى قولدانۋشىلار سانى اسقان سوڭ، پاراقشا يەسى ءبىرقاتار ماسەلەگە جاۋاپتى بولادى. سونىڭ ءبىرى — مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋعا قاتىستى.

اسەر ەتۋشىلەردى ءىزباسارلار سانىنا قاراي كەلەسى جولدارمەن جىكتەۋگە بولادى:

— مەگا-اسەر ەتۋشى

— ماكرو-اسەر ەتۋشى فاكتور

— ميكرو اسەر ەتۋ فاكتورى

— نانو-اسەر ەتۋشى فاكتور

الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى اككاۋنتتارىندا ميلليونداعان ءىزباسارلارى بار اسەر ەتۋشىلەردى مەگا-اسەر ەتۋشىلەر دەپ اتايدى. نەگىزىندە، مەگا-اسەر ەتۋشىلەر اتاقتى ادامدارعا، تەلەحيكايالار اكتەرلەرىنە، سۋرەتشىلەرگە جانە ت.ب. جاقىن تانىمالدىلىققا يە. مەگا-اسەر ەتۋشىلەر مەن اتاقتى ادامداردى بولەتىن سىزىق باسقا اسەر ەتۋشىلەر ساناتتارىمەن سالىستىرعاندا وتە جۇقا. ءتىپتى ءبىر ساتتە بۇل ەكى سانات بىرىكتىرىلەدى دەپ ايتۋعا بولادى. كوپتەگەن مەگا-اسەر ەتۋشىلەر تەلەحيكايالاردا، فيلمدەردە ويناي الادى جانە قاراپايىم اتاقتى ادامدار بولىپ سانالسا دا، كوپتەگەن اتاقتى ادامدار وزدەرىنىڭ الەۋمەتتىك مەديا اككاۋنتتارىن اسەر ەتۋ كوزى رەتىندە پايدالانا الادى. ادەتتە، تەك ءىرى كومپانيالار ماركەتينگتىك ماقساتتار ءۇشىن مەگا-اسەر ەتۋشىلەرگە جۇگىنەدى. ويتكەنى مەگا-اسەر ەتۋشىلەردىڭ دەمەۋشىلىك جازباسى جۇزدەگەن مىڭ دوللارعا، ءتىپتى ميلليونداعان دوللارعا تۇرۋى مۇمكىن.

مەگا-ىقپالدى ەمەس، ءبىراق ءالى دە ميكرو-ىقپالدى دەپ ساناۋعا تىم كوپ ءىزباسارلارى بار الەۋمەتتىك مەديا قۇبىلىستارى ماكرو-ىقپالدى دەپ اتالادى. ادەتتە ماكرو - اسەر ەتۋشىلەر ميلليوننان از، ءبىراق الەۋمەتتىك جەلىلەردە 150 000-نان استام ءىزباسارلارى بار ادامدار. ارينە، ءىزباسارلاردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋ دەڭگەيى جانە ماكرو اسەر ەتۋشى رەتىندە قاراستىرىلۋى كەرەك ءىزباسارلار سانى ولار جۇمىس ىستەيتىن ورىنعا بايلانىستى وزگەرۋى مۇمكىن. ءىرى كومپانيالار، ورتاشا كومپانيالار، كەيدە ءتىپتى شاعىن بيزنەس ماكرو دەڭگەيدەگى اسەر ەتۋشىلەرمەن ىنتىماقتاسا الادى.

ادەتتە ماكرو-اسەر ەتۋشىلەر ءوز سالالارىندا ءبىلىمدى جانە قۇرمەتكە يە ساراپشىلار نەمەسە كەڭ اۋديتوريا بايقاي باستاعان اكتەرلەر، سۋرەتشىلەر بولۋى مۇمكىن.

150 000-نان از، ءبىراق 10 000-نان استام ءىزباسارلارى بار ىقپالدى ادامداردى ميكرو-اسەر ەتۋشىلەر دەپ اتاۋعا بولادى. تۇتاستاي العاندا، بۇل الەۋمەتتىك مەديا قۇبىلىستارى ءوز ەلدەرىندە تانىمال، ءبىراق ولاردىڭ اتاۋلارى بەلگىلى ءبىر سالالاردان تىس از ادامدارعا بەلگىلى ادامدار. ميكروينفليۋەنسەرلەردى ءتىپتى بەلگىلى ءبىر تاقىرىپ بويىنشا اقپاراتى مەن يدەيالارى قۇرمەتكە يە نەمەسە ادامدار ويىن-ساۋىق ماقساتىندا باقىلايتىن قاراپايىم ادامدار دەپ اتاۋعا بولادى.

ميكرو-اسەر ەتۋشىلەردىڭ كوپشىلىگى تۇراقتى جۇمىس رەتىندە الەۋمەتتىك مەديا فەنومەنىمەن اينالىسپايدى. ولار مۇنى نەگىزىنەن وزدەرىنىڭ ويىن-ساۋىقتارى ءۇشىن جاسايدى جانە ولار الاتىن تابىس قوسىمشا تابىس تابۋ سيپاتىندا بولادى. كۇندەلىكتى جۇمىسى مەن مانسابىن جالعاستىرا وتىرىپ، ولار ءبىر جاعىنان الەۋمەتتىك مەديا اككاۋنتتارى ارقىلى تابىس تابا الادى. ءبىراق ولار كەلەسى دەڭگەيگە كوتەرىلمەيىنشە، بۇل تابىس ولاردىڭ قالىپتى مانسابىن الماستىرا الاتىن دەڭگەيگە جەتە المايدى.

جاڭادان قۇرىلعان برەندتەر مەن شاعىن بيزنەس ءوز برەندىنىڭ حاباردارلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ميكرو اسەر ەتۋشىلەرمەن سەرىكتەس بولا الادى. بۇل اسەر ەتۋشىلەر كوپشىلىككە بەلگىسىز بولعانىمەن، ولار ءوز سالاسىندا وتە تانىمال جانە سەنىمدى بولا الادى.

اسەر ەتۋشىلەردى ءىزباسارلارىنىڭ سانىنا جانە ولاردىڭ اسەرىنە قاراي جىكتەۋ مۇمكىندىگىنەن باسقا، ولاردى وزدەرى جاساعان مازمۇنعا سايكەس جىكتەۋگە دە بولادى. ارينە، اسەر ەتۋشىلەر ءوز سالاسىنان تىس باسقا مازمۇن جاساي الاتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. باسقاشا ايتقاندا، YouTube بەينەلەرىمەن تانىمال ادام بلوگ جازباسىن دا جازا الادى، پودكاستتارمەن تانىمال ادام YouTube بەينەلەرىن دە تۇسىرە الادى. شىن مانىندە، Facebook، Instagram جانە TikTok سياقتى الەۋمەتتىك مەديا پلاتفورمالارى ءۇشىن مازمۇندى نەگىزگى مازمۇن تۇرلەرىنەن باسقا بارلىق تانىمال الەۋمەتتىك مەديا پايدالانۋشىلارى جاسايدى. وسى سەبەپتى، مازمۇن تۇرلەرى بويىنشا جىكتەۋ كەزىندە ادامدار اراسىندا ەڭ تانىمال مازمۇن ءتۇرى مەن پلاتفورماسىنا نازار اۋدارۋ ماڭىزدى.

بۇگىن ءسىز بەس ءتۇرلى ايدار بويىنشا اسەر ەتۋشىلەر جاساعان مازمۇنمەن تانىسا الاسىز:

— بلوگ جازبالارى

— ۇزىن بەينەلەر

— قىسقا بەينەلەر

— پودكاستتار

— الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جازبالار

بەينەلەر، پودكاستتار جانە بلوگ جازبالارى بولىپ تابىلمايتىن بارلىق الەۋمەتتىك مەديا جازبالارىن ءبىر تاقىرىپقا جيناۋ ارقىلى باعالاۋعا بولادى. Instagram سياقتى الەۋمەتتىك مەديا اككاۋنتتارىنداعى فوتوسۋرەتتەرمەن جانە باسقا دا جازبالارمەن بولىسۋمەن تانىمال اسەر ەتۋشىلەر — بۇل الەۋمەتتىك مەديا جازبالارىمەن ەرەكشەلەنەتىن اسەر ەتۋشىلەر. بۇل ءوز ومىرىمەن بولىسەتىن اسەر ەتۋشىلەر، سونداي-اق فان-بەتتەردى باسقاراتىن ادامدار نەمەسە مازمۇندى تەك بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتار بويىنشا بولىسەتىندەر بولۋى مۇمكىن.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى: 

1. ەفانوۆ ا. ا. دەكونسترۋكسيا وبرازا ينفليۋەنسەرا ۆ سوۆرەمەننوم مەدياپروسترانستۆە // مونيتورينگ وبششەستۆەننوگو منەنيا: ەكونوميچەسكيە ي سوسيالنىە پەرەمەنى.

2. Martin Gerecke. Gefährliche Posts. Werbekennzeichnung im Influencer-Marketing. — In: c’t. Nr. 26/2018، S. 126—128.

---