InfoHub Logo

وڭتۇستىك قازاقستان وبىلىسى
شاردارا اۋدانى
№ 16 كوللەدج
ورىنداعان: تۇ-53 توپ ستۋدەنتى اليمبەك ايانا سەريكباي قىزى
جەتەكشىسى: ايتەنوۆا نۇرگۋل ىدىرىس قىزى

Rb مەن سsء-دىڭ جاقسى قاسيەتتەرى ول ولاردىڭ وتە جوعارى فوتوەلەكترلىك ەفەكگىلىگى، ياعني ەلەكترونداردى جارىقتىڭ ءالسىز كوزىندە شاعىلدىرۋ بولىپ تابىلادى. وسى مەتالداردى قولدانۋدىڭ ەڭ باستىسى - سەزييلى فوتوەلەمەنت- تەر. سەزييلى ۆاكۋۋمدى فوتوەلەمەنتتەر ءار ءتۇرلى وتتەكتى-كۇمىستى-سەزييلى، سۇرمەلى-سەزييلى جانە ت.ب. بىرىنشىلەرى تەك تولقىن ۇزىندىعىندا ەمەس كورىنەتىن سايكەس سپەكترلەردە جانە وعان جاقىن ينفراقىزىل سپەكترلەردە دە ارەكەتتەسەدى.

ەكىنشىلەرى بارلىق كورىنەتىن سپەكتردە ارەكستتەسەدى جانە ۋلترا كۇلگىن سپەكتردە. قازىرگى تەحنيكادا فوتوەلەمەنتتەر وتە كەڭ جانە ءار الۋان.

سەزييدىڭ، كالسيي، باريي، سترونسييمەن بالقىمالارى بەلگىلى، ولاردىڭ تۇراقتىلىعى تازا سەزييگە قاراعاندا جوعارى. بۇل بالقىمالار جوعارى ۆاكۋۋمدى قۇراۋ ءۇشىن قولدانىلادى، ياعني اۋانى جويۋ ءۇشىن، مىسالى، راديولامپالاردا. رۋبيديي تۇزدارى سيرەك مەديسينادا قولدانىنادى، ال سەزيي تۇزدارى انالنتيكالىق حيميادا، كوبىنە ميكروحيميالىق اناليزدە قولدانىلادى.                                

سەزييدىڭ جاساندى يزوتوپى - سەزيي-137 ۋراندى بولگەندە يادرولىق رەاكتورلاردا تۇزىلەدى. ول، گامما ساۋلە جانە مەديسينادا راديواكتيۆتى كوبالت پەن، فيزيولوگيالىق قاتىناستا  قولدانىلادى. باسقا گامما شاعىلىستىرۋشىلارعا ۇقساس سەزيي-137 تەحنيكالىق ماقساتتاردا، كوبىنە مەتالوندىرۋشى وندىرىستە دىرىستە دەفەكتوسكوپيا ءۇشىن جانە ولشەگىش تەحنيكادا قولدانىلۋى مۇمكىن. سەزيي-137ء-نى ستەريليزاسيا، دەزينفەكسيادا جانە كونسەرۆىلەۋ ونىمدەرىن دە قولدانىلادى. رۋبيديي مەن سەزييدىڭ، ورتوستانناتتارى ليۋمينەسەنتتى تۇتىك وندىرۋدە قولدانىلادى، مەتالدىق سەزيي بۋلارى – ۆاكۋۋمدى لامپالاردا نيفراقىزىل سيگناليزاسيا ءۇشىن قولدانىلادى.                                 

رۋبيي قوسىلىستارى سپيرت سينتەزىندە كاتاليزاتور رەتىندە سينتەتيكالىق مۇناي الۋدا جانە باسقا كاتاليتيكالىق پروسەستەردە قولدانىلادى.                                                   

ءرۋبيدييدىڭ گيدرپي جانە بوروگيدريدتەرى ليتيي  قوسىستارىنا ۇقساس، اۆياسيا ءۇشىن جوعارى كادورييلى جانارماي رەتىندە قولدانادى، ال رۋبيديي دەيتەريدىن دەيتەريي الۋ ءۇشىن قولدانىلادى. رۋبيديي مەن سەزييدى قولدانۋدىڭ تولىق مالىمەتتەرى ف.م. پەرەلمان مونوگرافياسىندا كەلتىرىلگەن.

ادەبيەتتەر ءتىزىمى:

1. فەرسمان ا.ە. رەدكيە مەتاللى. 1932، № 4-5.
2. ساجين ن.پ.، مەەرسون گ.ا. رەدكيە ەلەمەنتى ۆ نوۆوي تەحنيكە // حيم. ناۋكا ي پروم.، 1956. ت.ءى، № 5.
3. مەەرسون گ.ا. ي زەليكمان ا.ن. مەتاللۋرگيا رەدكيح مەتاللوۆ. مەتياللۋرگيزدات، 1954.
4. زەليكمان ا.ن.، سامسونوۆ گ.ۆ.، كرەين و.ە. مەتاللۋرگيا رەدكيح مەتاللوۆ. مەتاللۋرگيزدات، 1954.
5. ترونوۆ ۆ.گ. ككلاد رۋسسكيح ۋچەنىح ۆ حيميۋ رەدكيح ەلەمەنتوۆ. يزد. زنانيە، 1952.
6. ۆينوگرادوۆ ا.پ. گەوحيميا رەدكيح ي راسسەياننىح حيميچەسكيح ەلەمەنتوۆ ۆ پوچۆاح. يزد. ان سسسر، 1950

---