InfoHub Logo

وڭتۇستىك قازاقستان وبىلىسى
شاردارا اۋدانى
№ 16 كوللەدج
ورىنداعان: تۇ-43 توپ ستۋدەنتى اقجول مارجان باقتيار قىزى
جەتەكشىسى: ايتەنوۆا نۇرگۋل ىدىرىس قىزى

رۋبيديي جانە سەزييدىڭ وتتەكتى قىشقىل تۇزدارىن الۋ ءۇشىن ەڭ وڭاي جولى - ءار ءتۇرلى ادىسپەن الىناتىن رۋبيديي مەن سەزيي كاربوناتتارىنان الۋ. وتتەكتى قىشقىلداردىڭ تۇزدارى ەكى مەتادمەن تۇزىلەدى، ءتۇسسىز جانە سۋدا كوپ مولشەردە جاقسى ەريدى، اسىرەسە كوپ ەرىگىشتەرمەن كاربوناتتار سيپاتتالادى. سs₂س0₃ ەرىگىشتىگى 15°س-دا - 2100 گ/ل، ال Rb₂س0₃ 20°س-دا - 4500 گ/ل. اۋادا رۋبيديي جانە سەزيي كاربوناتتارى بالقيدى. سۋدا از ەريتىنى پەرحلورات، پەرمانگانات جانە رۋبيديي مەن سەزييدىڭ پەررەناتتارى،

رۋبيديي جانە سەزييدىڭ نيتراتتارى مەن سۋلفاتتارى سۋسىز كريستال- دانادى، ءبىراق ازوت قىشقىلىنىڭ ارتىق مولشەرىندە نيتراتتار مەN₃ نN0₃ نەمەسە مەN0₃ 2نN0₃ تۇردەگى قوسىلىس بەرەدى، ال سۋلفاتتار باسقا سىلتىلىك مەتالدارمەن جانە اممونيي يوندارىمەن قوس تۇزدار بەرەدى. قوس تۇزداردىڭ سوڭعى تۇرلەرى ۆ.ي.سپيسىن مەن ا.م.مەەروۆپەن تولىق زەرتتەلدى.

رۋبيديي جانە سەزيي باسقا سىلتىلىك مەتالدارعا وتە ۇقساس، قىشقىل سۋلفات جانە پيروسۋلفات تۇزەدى. سۋلفاتتاردى سۋتەك اعىنىندا نەمەسە اممياكتا قىزدىرسا رۋبيديي نەمەسە سەزيي ءسۋلفيدى تۇزەدى.

ءبىراق رۋبيديي مەن سەزييدىڭ ليتييدەن ايىرماشىلىعى ۇشۆالەنتتى مەتالل سۋلفاتتارىمەن اشۋداس تۇزەدى، ەڭ كوپ كەزدەسەتىنى اليۋموسەزييلى جانە ءاليۋمورۋبۆدييلى اشۋداستار، ەرىگىشتىكتەرى سۋدا اليۋموكالييلى اشۋداسقا قاراعاندا از:

 

قوسىلىس	ەرىگىشتىگى، گ/مول	0 0 س، مول/ل
كا1 (SO4)2 12H2 O	29،6	0،117
RbA1 (SO4)2 12 H2 O	7،2	0،024
Cs A1 (SO4)2 O	2،1	0،006

ءرۋبيدييلى جانە سەزييلى اشۋداستاردىڭ از ەرىگىشتىگى ولاردى كالييلى ەرىتىندىلەردەن ءبولىپ الۋعا قولداندى. 1 سۋرەتتە ءاليۋمورۋبيدييلى جانە اليۋموسەزييلى اشۋداستاردىڭ ەرىگىشتىك قيسىعى كەلتىرىلدى، ال سالىستىرمالى رەتىندە اليۋمواشۋداستىڭ ەرىگىشتىك قيسىقتارى كەلتىرىلدى.

رۋبيديي جانە سەزيي باسقا دا ۇشۆالەنتتى ەلەمەنتتەرمەن اشۋداستار تۇزەدى، ولار سۋدا از ەريدى.

 

قوسىلىستار	سۋداعى ەرىگىشتىگى 25 0 س مول/ل
تەمىر ءرۋبيدييلى	0،58
ۆاناديي ءرۋبيدييلى	0،177
يندييسەزييلى	0،172
تەمىرسەزييلى	0،045
گالييسەزييلى	0،038
ۆانادييسەزييلى	0،02
حرومسەزييلى	0،016
اليۋموسەزييلى	0،012 (200 س-دا)
	0،017 (30 0س-دا)
ءاليۋمورۋبيدييلى	0،0503(200-دا)
	0،0725 (300س-دا)

«شەنيت» دەگەن جالپى اتاۋ بويىنشا رۋبيديي جانە سەزييدىڭ سۋلفاتتارىنىڭ تۇزدارى ەكى ۆالەنتتى مەتالل سۋلفاتتارىمەن بىرگە بەلگىلى. بۇل تۇزدار التى مولەكۋلا سۋمەن كريستالدانادى. بۇل تۇزدارعا مىسال رەتىندە Rb₂SO₄ MgSO₄ 6H₂O، Rb₂SO₄ NiSO₄ 6H₂و، سs₂SO₄ COSO₄ 6H₂O، Cs₂SO₄CuSO₄ 6H₂O ت.ب. كەلتىرۋگە بولادى. شونيتتەردىڭ ەرىگىشتىگى اشۋداستاردىڭ ەرىگىشتىگىنە قاراعاندا جوعارى، ءبىراق رۋبيديي مەن سەزييدىڭ جاي سۋلفاتتارىنىڭ ەرىگىشتىگىنەن از.

اسىرەسە سەزيي سۋلفاتىنىڭ ەرىگىشتىگى جوعارى:

	ەرىگىشتىگى 0س
	مول/ل	گ/ل
Rb2SO4	1،36	364
Cs2SO4	1،6	167،1

جاي سۋلفات، قوس سۋلفات جانە رۋبيديي مەن سەزيي اشۋداستارىنىڭ ەرىگىشتىگىن سالىستىرا وتىرىپ قورىتىندى جاساۋعا بولادى، سۋلفاتتاردىڭ ەرىگىشتىگى ولاردىڭ قۇرامى كۇردەلەنگەن سايىن ازايادى.

سونىمەن بىرگە رۋبيديي جانە سەزييلى باسقا وتتەكتى قىشقىلداردىڭ تۇزدارى الىنعان، ونىڭ ىشىندە ورگانيكالىق (قىمىزدىق، شاراپ، بەنزوي، ت.ب.).

ىشكى كاتيون رەتىندە رۋبيديي مەن سەزيي بولاتىن كومللەكستى قوسىلىستار زەرتتەلگەن، مىسالى: مە₃|سو(NO₂)₆|، مە₂رtسl₆(ءحلوريدتى قوسىلىستارى تۋرالى تومەندە ايتىلادى)، ءرۋبيدييلى جانە سەزييلى كرەمنييۆولفرامدى، فوسفورپول-فرامدى، كرەمنييموليبدەندى جانە ءفوسفورموليبدسندى قىش-قىلداردىڭ تۇزدارى جانە ت.ب.

كرەمنييموليبدەندى قىشقىلىنىڭ ءرۋبيدييلى جانە سەزييلى تۇزدارىن زەرتتەۋمەن ە.ا.نيكيتانا جانە ا.گ.كوگان كوپ اينالىستى. سىلتىلىك مەتالل موليبداتتارىن زەرتتەۋمەن، سونىڭ ىشىندە رۋبيديي جانە سەزيي موليبداتتارىن زەرتتەۋمەن ۆ.ي.سپيسىن اينالىستى. وسى جۇمىستارمەن رۋبيديي جانە سەزيي پوليموليبداتتارىنىڭ قۇرامى زەرتتەلدى جانە ولاردىڭ تەرميالىق تۇراقتىلىق ماندەرى الىندى.

ادەبيەتتەر ءتىزىمى:

1. فەرسمان ا.ە. رەدكيە مەتاللى. 1932، № 4-5.
2. ساجين ن.پ.، مەەرسون گ.ا. رەدكيە ەلەمەنتى ۆ نوۆوي تەحنيكە // حيم. ناۋكا ي پروم.، 1956. ت.ءى، № 5.
3. مەەرسون گ.ا. ي زەليكمان ا.ن. مەتاللۋرگيا رەدكيح مەتاللوۆ. مەتياللۋرگيزدات، 1954.
4. زەليكمان ا.ن.، سامسونوۆ گ.ۆ.، كرەين و.ە. مەتاللۋرگيا رەدكيح مەتاللوۆ. مەتاللۋرگيزدات، 1954.
5. ترونوۆ ۆ.گ. ككلاد رۋسسكيح ۋچەنىح ۆ حيميۋ رەدكيح ەلەمەنتوۆ. يزد. زنانيە، 1952.
6. ۆينوگرادوۆ ا.پ. گەوحيميا رەدكيح ي راسسەياننىح حيميچەسكيح ەلەمەنتوۆ ۆ پوچۆاح. يزد. ان سسسر، 1950.

---