InfoHub Logo

الەۋمەتتانۋشىلار ءاربىر 20 جىل سايىن الدىڭعىسىنان ەرەكشەلەنەتىن جاڭا بۋىن دۇنيەگە كەلەدى دەگەن ويدى ايتادى. قازىرگى تاڭدا X، Y جانە Z ۇرپاقتارى تۋرالى ءجيى ايتىلىپ ءجۇر.   جاس تەورياسىنىڭ ءۇش نەگىزگى كومپونەنتى (X، Y جانە Z ۇرپاقتارى) جانە ءبىر قوسىمشا كومپونەنت (Baby boomers) بار.  1991 جىلى  اقش  زەرتتەۋشىلەرى  نيل گوۋۆ (Neil Howe)  پەن ۋيليام شتراۋس (William Strauss)  العاش رەت جاس ايىرماشىلىقتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ايتتى. ولار ادامداردىڭ  جاس ايىرماشىلىقتارىنا قاراپ، ءارتۇرلى ۋاقىتتاعى ۇرپاقتاردىڭ قۇندىلىقتارىنا نەگىزدەلگەن تەوريانى شىعاردى.  ولاردىڭ پىكىرىنشە، ءار كەزەڭ شامامەن 20 جىلعا سوزىلادى. ال  قازاقستاندا بۇل تۋرالى ناقتى ستاتيستيكالىق دەرەك جوق بولسا دا، X-Y-Z   ۇرپاقتار تەورياسى تۋرالى ءومىردىڭ ءوزى كورسەتىپ جاتقانداي.

 ۇرپاقتار تەورياسى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق  دامۋىمەن تىعىز بايلانىستى. ءسىزدىڭ قاي بۋىنعا جاتاتىنىڭىز تەك قانا تۋعان جىلىڭىز عانا قاتىستى ەمەس، سونداي-اق جاناما بەلگىلەردىڭ ياعني ءسىزدىڭ داعدىڭىزدىڭ، ءومىر سالتىڭىزدىڭ، كاسىبي مانەرىڭىزدىڭ، قۇندىلىقتارىڭىز بەن ماقساتتارىڭىزدىڭ ىقپالىنا دا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن.

ح ۇرپاقتارى «يكس» - 1963 جىلدان 1983 جىلعا دەيىن تۋعان ادامدار. ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى – وزىنە عانا سەنىم ارتا الادى، بالاما ويلايدى، الەمدە بولىپ جاتقان نارسەلەر تۋرالى حاباردار بولادى، تاڭداۋ جاساۋعا  جانە ءوزىن وزگەرتۋگە دايىن ادامدار. ولاردىڭ  جۇمىستارى قيىن جانە  جەتىستىككە ءوزى جەتۋدى ماقسات ەتەدى. ولار ءۇزاق جىلدار بويى ءبىر سالادا قىزمەت  اتقارىپ، بىرتە-بىرتە مانساپ جولىندا بيىك دارەجەگە جەتەدى.

Y ۇرپاعى «يگرەك» - 1983 جىلدان 2000 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا  تۋعان ادامدار. ولاردىڭ ماقساتقا جەتۋ  مەن جەتىستىك تۋرالى تۇسىنىگى وزگەشە: كوپ جاعدايدا كاسىبي ءوسۋىن تومەنگى دەڭگەيدەن باستاۋدى ۇناتپايدى. ولار دەرەۋ ءوسۋدى ماقسات ەتەدى جانە بۇل ولاردىڭ ءبىر كەمشىلىگى. بۇل ساناتتاعى ادامدار بىردەن بىرنەشە سالا بويىنشا جۇمىس اتقارىپ، بارىنشا كوپ اقپارات بىلۋگە جانە كاسىبيلىككە ۇمتىلادى. ولار ءۇشىن تەك ءبىر سالادا قىزمەت ىستەۋ مۇمكىن ەمەس. Y ۇرپاعى - قازىرگى زامانعى بيزنەستىڭ ءۇمىتى. ولار تەحنيكالىق جاعىنان ەڭ ساۋاتتى جانە جۇمىس ۋاقىتىنان تىس ۋاقىتتا دا جۇمىس ىستەۋگە دەگەن ۇمتىلىسىمەن،  بىلىمگە دەگەن ىنتاسىمەن دە ەرەكشەلەندى. كەيبىر ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، كەلەسى ونجىلدىقتا Y ۇرپاعى نەگىزگى جۇمىس كۇشىنە اينالادى.

Z  ۇرپاعى «زەت» – 2000 جىلدان كەيىن تۋعان،  تەحنولوگيانىڭ ءتىلىن مەڭگەرگەن بۇگىنگىنىڭ جاستارى. بۇل ادامداردىڭ ەسەيگەندە قانداي تۇلعا بولاتىنىن كاسىبيلىك تۇرعىسىنان باعالاۋعا ءالى ەرتە ياعني بولاشاقتا قانداي بولاتىنى ءالى بەلگىسىز - ۇرپاق جاڭا قالىپتاسۋدا. ءبىراق ءقازىر ولار ەرەكشە دەپ سانالادى. ينديگو بالالار. ەرەكشە دارىندى، ەرەكشە فيلوسوفيا مەن دۇنيەتانىمعا يە، قولىندا گادجەتتەرمەن تۋىلعان بالالار. الايدا ولاردى ناعىز "سيفرلى بالالار" دەپ اتاۋعا بولادى. ولار ءبىزدىڭ ەلدىڭ ەكونوميكالىق قالپىنا كەلۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.   ۇرانى: «مەنى تىڭدا، ءتۇسىن، مەنىمەن سويلە، مەنى باعالا».

Z ۇرپاعىنىڭ وكىلدەرى كىتاپ وقىمايدى، اۋلادا  از سەرۋەندەيدى، ولار الاڭعا شىعىپ، فۋتبول ويناعاننان كومپيۋتەردە فۋتبول ويناعاندى ​​ءجون كورەدى. ولار ءۇشىن كومپيۋتەر - بۇل تابيعي مەكەن. ولار ءۇشىن  ۇلكەن كولەمدە كىتاپ وقىماۋ قالىپتى جاعداي، بۇل ولاردىڭ اقپارات كوزى ەمەس،  ولار  بارلىق اقپاراتتاردى  سمارتفوننان الادى، Google ءبارىن بىلەدى. وتباسىن قۇرۋعا، ەسەيۋگە اسىقپايتىن Z بۋىنى ەرتەرەك جۇمىس ىستەپ، ءوز مانسابىن قالىپتاستىرۋعا تىرىسىپ باعادى. ولاردى وزگە اقپاراتقا سەندىرە المايمىز، سەن ساباقتى ناشار وقيسىڭ، كەيىن «بارىپ كەل، شاۋىپ كەل» دەگەن جۇمىسشى بولاساسىڭ دەگەنگە سەندىرە المايسىز. بىرنەشە جىلدان سوڭ، بۇل بۋىن وكىلدەرى كوشباسشىلىققا كەلىپ، اعا بۋىندى جايمەن ىعىستىرا باستايدى. ولاردىڭ تالابى ءبىر – جاۋاپكەرشىلىك، ادىلەتتىلىك پەن ەركىندىك. Z  بۋىنى — ەر ازاماتتاردىڭ 63%-ى ايەل ادامداردىڭ 61%-ى كوشباسشى بولۋدى قالايدى. Z ۇرپاعى ناقتى جانە ۆيرتۋالدى الەمنىڭ  ايىرماشىلىعىن كورمەيدى. ءدال ءقازىر ەلىمىز وسى بۋىن ۇرپاقتارىنا ءبىلىم بەرۋ دە. سوندىقتان ەندى وسى بۋىن وكىلدەرىنە قالاي تاربيە، ءبىلىم بەرەتىنىمىز تۋرالى ايتايىق.

  پسيحولوگتاردىڭ ايتۋىنشا،  ءححى عاسىردىڭ بالالارى شىنىمەن دە الدىڭعى بۋىن قۇرداستارىنان ەرەكشەلەنەدى. بۇگىنگى تاڭدا ولاردىڭ ەكى نەگىزگى بەلگىلەرى بار. بىرىنشىدەن، ولار وتە اقىلدى، تەز تۇسىنەدى، ەرەسەك ۇرپاققا جات كوپتەگەن نارسەلەردى قابىلدايدى جانە تۇسىنەدى. ەكىنشىدەن، ولار وتە سەزىمتال جانە وسال. وسىعان وراي ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ اداس-تاسىلدەرى بۇگىنگى بالالارعا ساي كەلمەۋى مۇمكىن. وسىعان دەيىن ساباق  جوسپارى بويىنشا ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىنە 3-5 مينۋت ۋاقىت بەرىلگەن. ال Z ۇرپاعى وقۋشىلارىنىڭ ساباققا دەگەن ىنتاسىن 8 سەكۋند ىشىندە اۋدارۋىمىز كەرەك. ولاي بولماعان جاعدايدا ساباقتىڭ ساپاسى ناشارلايدى. 

♦ Z بۋىنى - سيفرلى بالالار.  ءمۇعالىم، وقىتۋشى الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا وقۋشىلارعا  قىزىقتى ءبىر نارسەنى كورۋگە كەڭەس بەرە الادى. وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرە الاتىن اقپاراتتىڭ سىلكاسىن جىبەرىپ تۇرۋى قاجەت.  سەبەبى بۇل ۆيزۋالدى بۋىن، سوندىقتان YouTube ولار ءۇشىن سەنىمدى جانە ءقاۋىپسىز دەپ سانايتىن نەگىزگى اقپارات كوزى بولىپ تابىلادى.  نەمەسە عالامتوردا  «توڭكەرىس» جاساڭىز. ءۇي تاپسىرماسىن بالالارعا قىزىقتى فورماتتا بەرىڭىز، مىسالى، ونى ينستاگرامدا جاريالاپ،  ءلۇپىل باسىپ، پىكىر جازۋىن تالاپ ەتىڭىز.

♦ Z بۋىنى – تەوريادان گورى تاجىريبيەگە باسا نازار اۋداراتىن بۋىن.  ولار ءۇشىن وقىتۋشىنىڭ نەلىكتەن ناقتى ءبىلىم بەرەتىنىن جانە بۇل ومىردە پايدالى بولا الاتىندىعىن ءبىلۋ وتە ماڭىزدى. ەگەر بيولوگيا ساباعىندا ءسىز بالىقتىڭ قۇرىلىمىمەن تانىستىراتىن بولساڭىز، قوسىمشا دۇكەندە جاڭا بالىقتى قالاي تاڭداۋ كەرەكتىگىن نەمەسە بالىقتار تۋرالى قىزىقتى اقپاراتتى ايتىڭىز، بۇل وقۋشى قىزىعۋشىلىقپەن  قامتاماسىز ەتەدى.

♦ Z بۋىنى - بۇل ءوزىڭىز جاسايتىن بۋىن. كلاسسيكالىق تاربيەشىنىڭ ءرولى كوپ ۇزاماي وزدىگىنەن جوعالادى.  قوسىمشا كۋرستارعا، ۇيىرمەلەرگە بارىپ، قوسىمشا ءبىلىم العاننان قاشىقتىقتان وقىپ، ءبىلىم الۋدى ارتىق سانايتىن Z بۋىنى ءۇشىن ءتۇرلى قىزىقتى، پايدالى اقپارات بەرە وتىرىپ، وقىتاتىن سايتتار سانىن جەتىلدىرۋ كەرەك. مىسالى، دومبىرا ۇيىرمەسىنە بارىپ دومبىرادا ويناۋدى ۇيرەنگەننەن گورى  يۋتۋب جەلىسى ارقىلى ناقتى اقپاراتتى الا وتىرىپ،  دومبىرادا ويناۋدى ۇيرەنگەندى ارتىق سانايدى. سول كەكىلدى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىراتىن ءادىس-تاسىل ويلاپ تابۋىمىز قاجەت-اق.

♦ Z بۋىنى باسقا ادامداردىڭ تاجىريبەسىنە سەنبەيدى. ولارعا قالاي جانە نە ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتىڭىز. سوسىن ولار كوبىنە جەكە تاپسىرمالاردى جاساعاندى ۇناتادى.

Z  ۇرپاعىنىڭ بالالارىن  تاربيەلەۋدە باستى نازاردا ۇستالاتىن اقپارات:  

1. گادجەتتەر - قازىرگى زامانعى ادامنىڭ ءومىرىنىڭ اجىراماس بولىگى. سوندىقتان Z  ۇرپاعىنىڭ بالالارىن عالامتوردان اقپارات الۋىنا شەكتەۋ قويىپ، تەحنيكادان وقشاۋلاۋعا تىرىسۋدىڭ قاجەتى جوق، كەرىسىنشە  مۇنداي قۇرىلعىلاردى قالاي قولدانۋعا بولاتىندىعىن، ودان دۇرىس اقپاراتتى قالاي الۋ كەرەكتىگىن، الىنعان اقپاراتتى دۇرىس ءتۇسىنىپ، جۇيەلەۋگە ۇيرەتىڭىز.

2. ءومىردىڭ قىزىقتى بولاتىندىعىن مىسالمەن كورسەتۋ ءۇشىن بالالارمەن كوبىرەك ۋاقىت وتكىزىپ، نازار اۋدارىڭىز. بۇل ماسكۇنەمدىكتىڭ، ناشاقورلىقتىڭ جانە باسقا دا تاۋەلدىلىكتىڭ الدىن-الۋدىڭ تاماشا ءتاسىلى.

3. بالالارمەن قارىم-قاتىناستا سىيلاستىق تانىتىڭىز، ولارعا ءوز پىكىرىن بىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرىڭىز.

4. بالانى جاناشىرلىققا جانە باسقالاردىڭ سەزىمىن تۇسىنۋگە ۇيرەتىڭىز.

5. بالانىڭ قاجەتتىلىگىن ءبىرىنشى سوزىندە-اق ورىنداۋعا تىرىسپاڭىز: بۇل ونىڭ قاجەتتىلىكتەرىن دۇرىس قالىپتاسۋىنا مۇمكىندىك بەرمەيدى.

6. وزگەگە تاۋەلسىز بولۋدى ۇيرەتىڭىز، ەڭ كىشكەنتاي جەتىستىگى بولسا دا كۇش-جىگەر مەن ساتتىلىك ءۇشىن ماقتاڭىز.

7. ونىڭ  ويىنىنا كەدەرگى جاساماڭىز، ەگەر مۇمكىن بولسا، ونىمەن بىرگە ويناڭىز.

---