Домбыраны әшекейлеу
Жапсыру
Тақырыбы: «Домбыраны әшекейлеу»
Ересектер тобы
Мақсаты:
а) Білімділік
Балаларды қазақтың ұлттық аспабы домбырамен таныстыру.
Ою - өрнектерді еске түсіре отырып, алған әсерлерін, өз ойларымен баяндай білуге үйрету. Өнер туралы ойларын тиянақтау. Ауыз әдебиеті үлгісі - мақал - мәтелдерді қолдана отырып байланыстырып шебер сөйлеу, білімділігін шыңдау. Күйді тыңдай отырып, ұлтттық танымын көтеру.
ә) дамытушылық
Балалардың қол моторикасын жетілдіру және эстетикалық талғамын арттыру. Безендіру арқылы әдемілікті сезіне білу қабілетін дамыту. Берілген тапсырма бойынша өз ойларын жүйелі жеткізе білу қабілетін қалыптастыру.
Б) тәрбиелік
Ұлттық рухты сезіне білуге тәрбиелеу. Қоршаған ортада әдемілікті, сұлулықты көре білуге тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс: тіл дамыту, қол еңбегі, ән сабағы.
Әдіс - тәсілі: әуен тыңдау, сұрақ - жауап, түсіндіру, балалар жұмысы, сергіту сәті, ән қорытынды.
Көрнекіліктер: Түрлі - түсті жіптер, қайшы, желім, үнтаспа, домбыра, өнер бөлмесіне қажетті бұйымдар.
Сөздік жұмыс: перне, тиек, дыбыс ойығы, шанағы, басы, құлағы, мойыны, ішегі.
1. Күй тыңдалады
- Балалар, біздер қандай әуен тыңдадық?
- Күй тыңдадық.
- Ол қандай аспапта орындалады деп ойлайсыңдар?
- Домбырада орындалған.
- Ендеше, домбыра туралы не білеміз, кім айтады? Және сіздердің отбасыларыңызда ұлттық аспапта ойнайтын адамдар бар ма?
- Домбыра ұлттық аспап.
- Біздің үйдің төрінде екі домбыра бар.
- Менің ағам домбырамен ән айтады.
- Менің де папам домбырамен ән айтып береді.
- «Нағыз қазақ қазақ емес,
- Нағыз қазақ - домбыра» деген.
- Мен домбыра тартқанды жақсы көремін. Өскесін күйші болғым келеді.
- Өте жақсы. Бәріміздің төрімізде домбыра ілулі тұрады. Өйткені домбыра қазақтың қазақ екенін білдіретін киелі музыкалық аспап екен, яғни тұнып тұрған өнер. Біздер бүгін өнер бөлмесіндеміз.
- Ал, балалар, есімізге түсіріп жіберейікші. Өткен сабақта алған әерлерің бұл жерден табыла ма? Кім айтады.
Азамат:
- Апай, мұражайдың ішінен текемет, домбыра көрдік.
Азаткүл:
- Ою - өрнектермен таныстық.
Уалихан:
- Қошқар мүйіз, тышқан ізі оюларын салдық.
Жансая:
- Шеберханада зергерлік бұйымдарды көрдік.
Әсия:
- Қазақтың ұлттық киімін, ыдыс - аяқ бұйымдарын көрдік. Олар өрнектермен әшекейленген.
- Бәрекелді! Бәрің де өнерден хабардар екенсіңдер. Енді өнер туралы білетін мақал - мәтелдеріңіз бар ма?
Ғани:
- Оюмен ой айтқан - еліміз.
Берекет:
- Өнерлінің қолы - алтын.
Нұржан:
- Шебердің қолы - ортақ.
Манзура
- Ою ойғанның ойы ұшқыр.
Айдана
- Мал жұтаса да, өнер жұтамайды.
- Жарайсыңдар. Енді мен сендерге домбыраның құрылысын айтып өтейін. Домбыраның құрылысы көптеген бөліктерден тұрады. Мынау домбыраның басы, құлағы, тиегі - кәне қайталайық. Ал мынау сызықпен көрсетілген пернелері. Басынан кейінгісі мойыны, ал мынау домбыраның беті, кеудесі, шанағы, тиегі, ал мына кішкене дөңгелек дыбыс ойығы деп аталады.
- Ендеше домбыра үнін құлағымызбен тыңдай отырып, жан дүниемізбен сезініп, әдемі саусақтарымызбен жасай отырып, алдымыздағы домбыраны сәндеп безендірсек.
- Алдымыздағы домбыра үлгілері қандай түспен боялған?
- Сары.
- Осы сары түске қандай түс үйлесім табады деп ойлайсыңдар?
- Қызыл, жасыл, көк, сұры.
- Ендеше, алдымыздағы жіптерден өрнектеп қиып, жапсырып безендірейік. Біз жұмысты бастамас бұрын бір сәт теледидарға назар аударсақ. ( сақтандыру ережелері)
- Кәне, балалар, біздің шебер қолдарымыз қандай қызмет атқарады екен?
Бәрі орнынан тұрып:
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Шебер екен он саусақ
Шапалақты соққанда
Ғажап екен он саусақ
Шебер қолдар керемет
Салған ісін қараса
Домбыраны қолға алып
Бір серпіліп ән салса
- Ал, балалар, жұмысымызды аяқтасақ тақтаға ілейік. Біздің бүгінгі жұмысымыз кімге қалай әсер етті екен? Соны білейік. (Балалар біртіндеп тақтаға шығып, өз ойларын айтады)
- Ал, енді өздерің айтқандай домбыраны қолға алып, бір серпіліп ән салса дегендей ән айтайық.
Ән: «Домбырасыз сән қайда»
- Сонымен балалар, біз қай жерде отырмыз?
- Өнер бөлмесінде
- Қандай өнер түрін жасадық?
- Домбыраны безендірдік
- Немен безендірдік?
- Түрлі - түсті жіптерден ою - өрнектер арқылы безендірдік
- Ән арқылы, күй арқылы өздеріңді қалай сезіндіңдер?
- Жақсы көңіл - күймен демалдық
- Ендеше бүгінгі сабағымызды өздеріңнің бір - бір ауыз домбыра туралы көркем сөздеріңмен аяқтасақ.
Дәулет:
- Ұлтымыздың ұраны
Жансая:
- Көңіліміздің жыр әні – Домбыра!
Уалихан:
- Тарихымен үндескен
Манзура:
- Айтылатын жыр десем – Домбыра!
Азамат:
- Сенде сыр бар айтылар
Азаткүл:
- Сенде нұр бар шашылар – Домбыра!
Бұл аспап ата көзі, баба мұра
Қазақ үшін теңі бар ма бағалы да.
Тербеліп кетсе ішектер теріп перне
Теңіз күйлер төгіледі шанағында,- дей отырып сабағымызды күймен аяқтасақ.
Тақырыбы: «Домбыраны әшекейлеу»
Ересектер тобы
Мақсаты:
а) Білімділік
Балаларды қазақтың ұлттық аспабы домбырамен таныстыру.
Ою - өрнектерді еске түсіре отырып, алған әсерлерін, өз ойларымен баяндай білуге үйрету. Өнер туралы ойларын тиянақтау. Ауыз әдебиеті үлгісі - мақал - мәтелдерді қолдана отырып байланыстырып шебер сөйлеу, білімділігін шыңдау. Күйді тыңдай отырып, ұлтттық танымын көтеру.
ә) дамытушылық
Балалардың қол моторикасын жетілдіру және эстетикалық талғамын арттыру. Безендіру арқылы әдемілікті сезіне білу қабілетін дамыту. Берілген тапсырма бойынша өз ойларын жүйелі жеткізе білу қабілетін қалыптастыру.
Б) тәрбиелік
Ұлттық рухты сезіне білуге тәрбиелеу. Қоршаған ортада әдемілікті, сұлулықты көре білуге тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс: тіл дамыту, қол еңбегі, ән сабағы.
Әдіс - тәсілі: әуен тыңдау, сұрақ - жауап, түсіндіру, балалар жұмысы, сергіту сәті, ән қорытынды.
Көрнекіліктер: Түрлі - түсті жіптер, қайшы, желім, үнтаспа, домбыра, өнер бөлмесіне қажетті бұйымдар.
Сөздік жұмыс: перне, тиек, дыбыс ойығы, шанағы, басы, құлағы, мойыны, ішегі.
1. Күй тыңдалады
- Балалар, біздер қандай әуен тыңдадық?
- Күй тыңдадық.
- Ол қандай аспапта орындалады деп ойлайсыңдар?
- Домбырада орындалған.
- Ендеше, домбыра туралы не білеміз, кім айтады? Және сіздердің отбасыларыңызда ұлттық аспапта ойнайтын адамдар бар ма?
- Домбыра ұлттық аспап.
- Біздің үйдің төрінде екі домбыра бар.
- Менің ағам домбырамен ән айтады.
- Менің де папам домбырамен ән айтып береді.
- «Нағыз қазақ қазақ емес,
- Нағыз қазақ - домбыра» деген.
- Мен домбыра тартқанды жақсы көремін. Өскесін күйші болғым келеді.
- Өте жақсы. Бәріміздің төрімізде домбыра ілулі тұрады. Өйткені домбыра қазақтың қазақ екенін білдіретін киелі музыкалық аспап екен, яғни тұнып тұрған өнер. Біздер бүгін өнер бөлмесіндеміз.
- Ал, балалар, есімізге түсіріп жіберейікші. Өткен сабақта алған әерлерің бұл жерден табыла ма? Кім айтады.
Азамат:
- Апай, мұражайдың ішінен текемет, домбыра көрдік.
Азаткүл:
- Ою - өрнектермен таныстық.
Уалихан:
- Қошқар мүйіз, тышқан ізі оюларын салдық.
Жансая:
- Шеберханада зергерлік бұйымдарды көрдік.
Әсия:
- Қазақтың ұлттық киімін, ыдыс - аяқ бұйымдарын көрдік. Олар өрнектермен әшекейленген.
- Бәрекелді! Бәрің де өнерден хабардар екенсіңдер. Енді өнер туралы білетін мақал - мәтелдеріңіз бар ма?
Ғани:
- Оюмен ой айтқан - еліміз.
Берекет:
- Өнерлінің қолы - алтын.
Нұржан:
- Шебердің қолы - ортақ.
Манзура
- Ою ойғанның ойы ұшқыр.
Айдана
- Мал жұтаса да, өнер жұтамайды.
- Жарайсыңдар. Енді мен сендерге домбыраның құрылысын айтып өтейін. Домбыраның құрылысы көптеген бөліктерден тұрады. Мынау домбыраның басы, құлағы, тиегі - кәне қайталайық. Ал мынау сызықпен көрсетілген пернелері. Басынан кейінгісі мойыны, ал мынау домбыраның беті, кеудесі, шанағы, тиегі, ал мына кішкене дөңгелек дыбыс ойығы деп аталады.
- Ендеше домбыра үнін құлағымызбен тыңдай отырып, жан дүниемізбен сезініп, әдемі саусақтарымызбен жасай отырып, алдымыздағы домбыраны сәндеп безендірсек.
- Алдымыздағы домбыра үлгілері қандай түспен боялған?
- Сары.
- Осы сары түске қандай түс үйлесім табады деп ойлайсыңдар?
- Қызыл, жасыл, көк, сұры.
- Ендеше, алдымыздағы жіптерден өрнектеп қиып, жапсырып безендірейік. Біз жұмысты бастамас бұрын бір сәт теледидарға назар аударсақ. ( сақтандыру ережелері)
- Кәне, балалар, біздің шебер қолдарымыз қандай қызмет атқарады екен?
Бәрі орнынан тұрып:
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Шебер екен он саусақ
Шапалақты соққанда
Ғажап екен он саусақ
Шебер қолдар керемет
Салған ісін қараса
Домбыраны қолға алып
Бір серпіліп ән салса
- Ал, балалар, жұмысымызды аяқтасақ тақтаға ілейік. Біздің бүгінгі жұмысымыз кімге қалай әсер етті екен? Соны білейік. (Балалар біртіндеп тақтаға шығып, өз ойларын айтады)
- Ал, енді өздерің айтқандай домбыраны қолға алып, бір серпіліп ән салса дегендей ән айтайық.
Ән: «Домбырасыз сән қайда»
- Сонымен балалар, біз қай жерде отырмыз?
- Өнер бөлмесінде
- Қандай өнер түрін жасадық?
- Домбыраны безендірдік
- Немен безендірдік?
- Түрлі - түсті жіптерден ою - өрнектер арқылы безендірдік
- Ән арқылы, күй арқылы өздеріңді қалай сезіндіңдер?
- Жақсы көңіл - күймен демалдық
- Ендеше бүгінгі сабағымызды өздеріңнің бір - бір ауыз домбыра туралы көркем сөздеріңмен аяқтасақ.
Дәулет:
- Ұлтымыздың ұраны
Жансая:
- Көңіліміздің жыр әні – Домбыра!
Уалихан:
- Тарихымен үндескен
Манзура:
- Айтылатын жыр десем – Домбыра!
Азамат:
- Сенде сыр бар айтылар
Азаткүл:
- Сенде нұр бар шашылар – Домбыра!
Бұл аспап ата көзі, баба мұра
Қазақ үшін теңі бар ма бағалы да.
Тербеліп кетсе ішектер теріп перне
Теңіз күйлер төгіледі шанағында,- дей отырып сабағымызды күймен аяқтасақ.
You Might Also Like
