InfoHub Logo

Жазба жұмысына байланысты қатемен жұмыс жүргізу жолдары

Қазақ тілі сабағында алған білімдерін жазбаша сауатты көрсете білуде жазба жұмысының алатын орны ерекше. Ол сабақ құрылымының 3 түрлі мақсатына сәйкес грамматикалық сауаттылығын тексеріп қана қоймай, есте сақтауын, көркем жазуын, ұқыптылығы мен өз - өзіне деген сенімін нығайтады. Қазақ тілі сабағында алынатын диктанттың 7 - сыныпқа арналған әдістемелік нұсқауда 12 түрі көрсетілген. Соның ішінде бақылау диктантында қатемен жұмыс жүргізудің маңызы зор.
Диктанттың негізгі мақсаты - оқушылардың теориялық білімін сынау, бағалау, оларды сауатты жазуға үйрету болса, қатемен жұмыс жүргізудің мақсаты - жіберілген қатемен сауатты жұмыс жасау болып табылады. Диктантты дұрыс, сауатты жазу үшін грамматиканы үйреніп, талдай білу жеткіліксіз, сонымен қатар көркем әдебиетті көп оқу керек.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің жалпы орта білім департаментінің нұсқауы бойынша диктант нормаларын пән мұғалімі білуі тиіс.

Диктант келесі сабаққа тексеріліп әкелінуі керек. Жазба жұмысының соңында орфографиялық, пунктуациялық қате саны көрсетіліп, келесі жолдың оң жағына диктант бағасы қойылады. Мысалы, 1/0 немесе, 5/1 т. с. с. Шартты белгілерді оқушы білуі тиіс:
/ – емле қатесі;
V – тыныс белгі қатесі;
? – түсініксіз;
Z – азат жол.
Қазақ тілі пәнінен алынған жазба жұмыстардағы жіберілген қате бойынша саралау кестесі әрбір жазба жұмысынан кейін сараптамалық талдау негізінде жасалып, оқушымен деңгейлік тапсырмалар негізінде тікелей жұмыс жасауға ықпал етеді. Сондай - ақ жазба жұмыстарын бір - бірімен салыстыруға да мүмкіндік береді.

Қатемен жұмыс жүргізу жолдары:
1. Тексерілген жұмыспен оқушы танысып, қызыл сиямен көрсетілген сөзді жол басына ең әуелі қате түрін, содан кейін сызықша қою арқылы жол аяғына дейін қатесіз жазу керек;
2. Қате жазылған немесе оқушыға таныс емес сөздерге қазақ тілінің түсіндірме сөздігін пайдалана отырып, мағлұмат беру;
3. Жіберілген қате туралы өтілген тақырып бойынша ережені еске түсіру, мысалдар келтірту;
4. Қате жазылған сөзге фонетикалық, лексикалық, морфологиялық талдау жасату;
5. Оқушылардың тасымал, тыныс белгі туралы білімдерін нақтылау, бағдар беру;
6. Диктант мәтініндегі тірек сөздерді тапқызып, сөйлем құрату.
7. Сабақты шығармашылықпен ұштастыра отырып, қате жіберілген сөздердің прозалық, поэзиялық шығармаларда қолданылуына назар аударту, нәтижелі болу үшін жатқа айтқызуға болады.

Өз тәжірибеммен бөлісу мақсатында 7 - сыныпта жүргізілген қатемен жұмыс сабағының үлгісін қоса беріп отырмын.

Күні: 15/02
Сыныбы: 7 «В»
Пәні: қазақ тілі
Сабақтың тақырыбы: Қатемен жұмыс
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік. Жазбаша грамматикалық сауаттылығында жіберілген олқылықтарды жою, білімдерін нақтылау;
2. Дамытушылық. Ойын, есте сақтауын, көркем жазуын дамыту, талдау жұмыстары арқылы білім, білік дағдыларын жетілдіру;
3. Тәрбиелік. Ұқыптылыққа, аңғарымпаздыққа тәрбиелеу, өзіне деген сенімін арттыру.

Сабақтың типі: білімді бекіту
Сабақтың түрі: талдау
Әдіс - тәсілі: байқау, талдау, жеке оқушымен жұмыс, салыстыру.
Көрнекілігі: слайд
Пәнаралық байланыс. география, әдебиет

Сабақтың барысы.
1. Ұйымдастыру.
Оқушылармен амандасып, түгендеу. Сабаққа назар аударту.
2. Сабақтың мақсатын қою.
Жазба жұмысын жазуда жіберілген қателермен жұмыс жүргізу.
Тілдік талдау арқылы теориялық білімін практикада қолдана білуге дағдыландыру.
3. Білімді тексеру кезеңі.
1. Диктантта жіберілген қателерді көру арқылы байқау, мұғалімнің түзетуі бойынша сол
сөзді салыстыру арқылы қате және қатесіз түрін табу.
2. Сол сөздің қатесіз түрін көшіріп жазу;
3. Ортақ қателер: ойпаңына, бос шөппен, түгін, басшылары, азат жол, азда, молда тамбайтын, аспанынан.
Сөздікпен жұмыс.
Ойпаң - төмен, ойлау жер. [Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 626 - бет]
Тасымал туралы түсінік беру.
Тасымал - жазу кезінде сөздің жолға сыймай қалған бөлігін келесі жолға көшіру. Тасымал буынға негізделеді.

Сөздер мынадай жағдайда тасымалданбайды:
1. Бір дауысты дыбыстан тұратын буынды жолда қалдыруға немесе келесі жолға тасымалдауға болмайды. Мысалы, а - та, әули - е.
2. Бір буынды сөз тасымалданбайды.
3. Қысқарған өлшем бірлігін (см) өзі тіркескен саннан (30) бөліп тасымалдауға болмайды.
4. Қысқарған сөз тасымалданбайды.
5. й, у дыбыстары бар сөздерді буынға бөлгенде бұл дыбыстар келесі буынның басында келеді және солай тасымалданады: да - уыс, құ - йын.
6. Екі әріптен құралған я, ю дыбыстарына аяқталған сөздер тасымалданбайды: қою, күю, ұя.
7. Аты және әкесінің аты қысқартылып, басқы дыбысы ғана жазылғанда, фамилиясынан бөліп тасымалдауға болмайды.
4. Әр оқушыға жіберілген қателері бойынша жеке тапсырмалар беру.
а) Аспаны сөзін септеу.
б) Дұрыс тасымалданбаған сөздердің тасымалдану жолдарын тапқызу.
в) Емле қателері бойынша сөздерге сөйлем құрату.

5) Шығармашылық тапсырма.
Мәтіннен етістіктің шағына байланысты түрлерін тауып, теріп жазыңдар.
Берілген сөйлемді сөйлем мүшесіне талдаңдар.
Қыс жауған қар суы, жаз жауған жаңбыр – бәрі - бәрі осы жерге келіп үймелейді.
Осыны ескеріп, ауыл басшылары Бақанас жайылымына малшыларды жыл сайын үш - үштен бөліп, кезек қондырып отырады.
6) Ойпаңына сөзіне фонетикалық талдау жасаңдар.
Жеке оқушымен жұмыс.
Алдын - ала дайындап келген таратпалармен жұмыс жүргізу. (Мысалы, қатесіз жазған оқушыға жеке тапсырмалар беру, диктантты қате жазған оқушымен жұмыс: қате жазу себебін анықтау, сол тақырып бойынша тапсырмалар беру);
«Ең үздік жазылған диктант» айдарымен диктантты үздік жазған оқушыны анықтау, мадақтау, ынталандыру.
7) Көрінбей кетеді, келгенімен сөздерін морфологиялық талдау жасаңдар.

8) Мәтіннен есімшелі сөздерді тауып, теріп жазыңдар.
Жібіген, отырған, келетін, емес, жауған, тамбайтын, айырбастамайтындай, өскен, отырған.

9) Картамен жұмыс. Бақанас көлі туралы түсінік беру.
10). Балалар, өздеріңе таныс әдебиеттен осындай өзен, көл атауларына байланысты қандай шығармаларды білеміз? Қане, кім айтады?
4. Үй тапсырмасы.
Өзен, көл, жер - су атауларына байланысты ақын - жазушылардың шығармаларымен танысып, үзінді жаттау.
5. Бағалау.