InfoHub Logo

Jer silkinisi kezindegi tirshilik qaýipsizdigi
Jer silkinisi - bul jer qyrtysynda nemese mantıanyń ústińgi bóliginde kenetten bolgan qozǵalys pen jarylys nátıjesinde paıda bolǵan jáne eleýli aýytqý túrinde úlken qashyqtyqty taralatyn jer asty dúmpýi men jer astynyń qozǵalysy.
Jer silkinisi - dúleı zilzalanyń eń joıqyndaǵysh túri. Ol ekonomıkalyq shyǵyn boıynsha, sondaı - aq jaraqattanyp jáne qaza tapqandar sany boıynsha birinshi oryndy alady.
Jyl saıyn dúnıe júzinde 100 000 jer silkinisi bolady, olardyń kóbisi álsiz, olardy tek seısmograf quraly arqyly ǵana baıqaýǵa bolady.
Almaty qalasy men Almaty oblysynda jyl saıyn seısmograftar 400 jer ústi dúmpýin baıqaıdy.
Jer silkinisi jer qyrtysynda nemese jer mantıasynda bolady.

Jer silkinisiniń tórt túri bar.
Tektonıkalyq jer silkinisi - jer qabaty men lıtosfera taqtasynyń qozǵalýynan bolady.
Janartaýlyq jer silkinisi - janartaýlardyń atqylaýy bastalý kezinde, olarǵa jaqyn jerde, janartaý kanalymen magmanyń qozǵalýynan bolady.
Opyrylma jer silkinisi - jerdiń opyrylýynan, qoparylýynan bolady.
Tehnogendik jer silkinisi - adamdardyń sý qoımalaryn jasaýynan, munaıdy, gazdy, jer asty sýlaryn shyǵarýynan, kúshti jarylystardan bolady.

QUTQARÝ ÁLİPPESİ EKSTREMALDYQ JAǴDAILAR KEZİNDEGİ İS - QIMYLDYŃ QYSQASHA NUSQAÝY
JER SİLKİNÝ.
Jer silkinýine deıin:
Jaǵdaıdy kóz aldyńyzǵa elestetińiz: qatty jer silkinisi bolǵan kezde eger siz jumysta, úıde, al balalaryńyz sol kezde mektepte nemese balalar baqshasynda bolsa? Ózińiz ben otbasy músheleriniń osyndaı jaǵdaı bola qalǵan kezde jete zertteńiz: tyǵylý úshin eń qaýipsiz jer qaıda, jer silkinisi bitkennen keıin qaı jerde kezdesken durys t. b. Sizdiń aldyn - ala qurǵan «senarıińiz» apat bolǵan jaǵdaıda kómekke keledi.

Aldyn - ala daıyn bolyńyz:
• Rúkzak nemese sómkeńizdi qujattar;
• Úsh kúnge jetetin tamaq pen sý;
• Alǵashqy medısınalyq dárihanasy men medıkamentter;
• Jyljymaly elektr fonary men sirińke;
• Jyly kıim men aıaq kıim.

Alǵashqy jer silkinisi kezinde:
• Este saqtańyz: jer silkinisi bastalǵan kezde úreılenbeńiz jáne basqalardyń da úreılenýine jol bermeńiz;
• Gaz, sý jáne jaryqty sóndirińiz;
• Jer silkiný tómengi balmen jaı bolsa, onda qoryqpańyz, sol jerde turyńyz, ıaǵnı kútińiz.
Eger kúshti jer silkinisi bolǵan kezde siz úıdiń ishinde bolsańyz (dúmpý kúshi bes jáne odan joǵary bolsa):
• Ekinshi jáne odan da joǵary qabatta bolsańyz ol jerden eshqaıda ketpeńiz;
• İshki qabyrǵanyń qaýipsiz jerine, buryshqa, esiktiń jaqtaýyna, vanaǵa jatyńyz;
• Kereýettiń, stoldyń astyna kirińiz, sebebi bular sizdi qulaıtyn zattar men synyqtardan qorǵaıdy. Ózińizdi aýyr jıhazdar men terezelerden aýlaq ustańyz;
• Lıftini paıdalanbańyz.

Eger kóshede bolsańyz:
• Ǵımarattar men elektr jelilerinen alshaq, ashyq alańda turyńyz, úzilgen elektr jelilerinen alshaq turyńyz;
• Ǵımarattyń aldyn kesip ótpeńiz jáne oǵan kirmeńiz.

Eger avtokóliktiń ishinde bolsańyz:
• Ashyq alańda qalyńyz, jer silkinisi bitkenshe kólik ishinde bolyńyz
Este bolsyn!
Jer silkinisi kezinde jer jarylyp, adam ólimi sırek kezdesedi. Jer silkinisi kezinde mynadaı jaǵdaılarda baqytsyzdyq oryn alady:
• Ǵımarattardyń keıbir bólikteriniń qıraýy;
• Synǵan terezelerdiń qulaýy;
• Úzilgen elektr jelileri;
• Páterdegi aýyr zattardyń qulaýy;
• Órt;
• Úreı kezinde baqylaýsyz qalǵan adamdardyń minez - qulqy.

Eger siz aldyn - ala qaýipsizdik sharalaryn saqtasańyz, qurban bolý sany az bolary sózsiz.

Jer silkinisinen keıin:
• Qajet adamdarǵa alǵashqy járdem kómegin kórsetińiz;
• Zardap shekkenderdi úıindiden shyǵarýǵa kómektesińiz;
• Radıoqabyldaǵyshty qosyńyz;
• Sýdy, gazdy, jaryqty múmkindik bolsa óshirińiz;
• Ashyq otty paıdalanbańyz;
• Óte saq bolyńyz, ǵımaratty tez arada bosatyńyz, ıaǵnı basqa jaqqa baryńyz.