Oqytýshyǵa arnalǵan alǵashqy ádistemelik nusqaýlar
Qyzylorda oblysy Qazaly aýdany.
Mýzyka páni muǵalimi Baıan Alpysbaı Igilikqyzy
Oqytýshyǵa arnalǵan alǵashqy ádistemelik nusqaýlar.
Mýzyka – adam janyn jarqyndatatyn óner. Sondyqtan mýzyka adam balasyna qatty áser etedi. Biraq oılanǵan áýendi sózben jetkizý múmkin emes, ony tek mýzykany jan - dúnıesimen túsinetin adam ǵana áýen yrǵaǵymen ǵana qabyldaıdy. Óıtkeni, «Mýzyka – júrek tili», ıaǵnı sezim, qobaljý, kóńil - kúıdiń tili dep uqqan jón.
Mýzyka – shynaıy óner, adamǵa áser etip, qudiretti emosıalyq orasan zor kúsh arqyly estetıkalyq talǵamyn oıatady.
Mýzykany tyńdaý arqyly oqýshylarǵa estetıkalyq tárbıe berýdiń negizgi maqsattary júzege asady. Sonymen birge mýzykany tyńdaýmen qatar ony qabyldaý arqyly basqa ǵylymı salalaryn jetik meńgerýge úlken septigin tıgizetini anyq. Mýzykany sezingen bala, ol matematıka pánin jetik meńgerip, joǵary kórsetkish kórsetetini barshaǵa aıan. Mýzykany sezinip qana qoımaı, ony kóz aldyna elestete bilgen oqýshy ana tili men ádebıet pánderin jetik meńgeretin bolady. Keıbir balalar mýzykany jaı ǵana tyńdap, eshqandaı áser, seziný, qobaljý, emosıalyq áser ala almasa, ol oqýshy mýzykadan basqa jalpy pánderden bilim kórsetkishi tómen bolady.
Mýzykany durys túsinip tyńdaı bilýge tárbıeleý arqyly oqýshylardyń oı - órisin, sezimin, sanasyn, qıalyn, talǵamyn jalpy ónerge degen súıispenshiligi men mádenıettiligin damytamyz.
1. Mýzykalyq aspapta jaqsy oınaý oryndaýshynyń tehnıkany sheber
meńgerip, shyǵarmany áserli oryndaýmen erekshelenedi. Oryndaýshynyń dybystardy estýi erekshe bolady. Ol dybystyń kúshin, sıpatyn boıaýyn aldyn ala estip, qaıtkende adam janyna kúshti áser etetinin shamalap otyryp, qol qımyldarymen saýsaqtardyń áreketterin soǵan baǵyndyrady. Oqýshylardyń mýzykalyq qabiletin jan - jaqty damytý jolynda mynadaı jumystar júrgizemin:
İ. Mýzykalyq – teorıalyq biliminiń negizderin meńgertý.
İİ. Oryndaýshylyq qımyl – áreketter tásilderiniń negizderin ıgertý: oqýshynyń durys otyrýyn, qoldyń, saýsaqtardyń durys ornalasýyna kóńil bólý.
İİİ. Bastapqy oqýdyń eń qıyn da kúrdeli jaǵy oryndaýshylyq sheberligin meńgertý.
IV. Mýzykany mánerlep oryndaýdyń ár – túrli tásilderin úıretý.
Notany jaqsy oqyp, oınaý daǵdysyn damytý úshin, notanyń attaryn jaqsy bilip, olardyń uzaqtyǵy men nota syzyqtarynda qalaı jazylatynyn, orynyn ajyrata bilý, notalardyń skrıpka jáne bas kiltinde jazylǵanyn aıyrý, álterasıa belgilerin, kidiris belgilerin tolyq meńgertemin.
Fortepıanonyń klavıatýrasymen tanystyryp, oktavalardy ajyratyp, dybysty joǵarlatatyn nemese tómendetetin qara klavıshterdiń qyzmetin túsindirip, erkin taýyp oınaýyn qalyptastyramyn. Oryndaýshylyq qımyl áreke tásilderiniń negizderin ıgertý: oqýshynyń durys otyrýyn, qoldyń saýsaqtarynyń durys ornalasýy.
2. Qoldyń qoıylymy degenimiz mýzykalyq aspapta oınap úırený
barysynda oqýshynyń qoldary men saýsaqtarynyń durys ornalasyp qalyptasýy. Saýsaqtardyń klavıshter ústine ornalasý qalpy shaǵyn dop ustap turǵandaı bolýy shart. Olardyń jazylyp ketýinen qoldyń bulshyq etine kúsh túsip, tez sharshaýyna ákep soǵady.
Qoldyń bilek pen bilezik býyny saýsaqtardyń qımyl qozǵalystaryna saı ıkemdelip otyrady. Oqýshy alǵash klavıshterdi basý arqyly jaqsy, nazdy dybys shyǵarý úshin bolmashy bolsa da kúsh jumsaıdy, sol sebepten oqytýshy sabaq saıyn oqýshynyń qol bulshyq etteriniń bos bolýyn qadaǵalap otyrǵany jón. Shyǵarmany oryndap bolǵan soń, qolǵa bulshyq etterin demaldyrý úshin, men kezekti sabaǵymda túrli jattyǵýlar paıdalanamyn. Saýsaq tym joǵary kóterilip, sermeı basylyp, olardyń shashyrańqy qalpynyń nátıjesinde klavıshter tarsyldap basylyp, dybys ústirtin shyǵady. Sondyqtan men oqýshyǵa birinshi non legato, al keıinnen legato dybys shyǵarý tásilderimen oınalatyn jattyǵýlar beremin. Osy jattyǵýlardy oınaý arqyly applıkatýrany durys tańdap qoıamyn. Eger saýsaqtar yńǵaısyz bolsa, shyǵarmany oryndaý kezinde árıne tehnıkalyq qıyndyqtar týǵyzýy múmkin. Fortepıano aspaby ártúrli dybystar shyǵarýǵa múmkinshiligi bar. Dybys dınamıkasyn jumsaq, názik jińishkeden ósirip, kúshti fortısımoǵa deıin shyǵarýǵa bolady. Sondyqtan da oqýshyǵa múmkindiginshe ártúrli shyǵarmany shyǵarý úshin, dybys shyǵarýdyń ádisterin úıretemin.
3. Oqýshyny osylaısha jekelegen dybystardy durys taýyp, olardy
aspapta jattyqtyryp úıretken soń, keıbir jeńil áýenderdi oınatýǵa kirisemin. Oqýshy shyǵarmany oryndaýda óz betimen notany oqyp, shyǵarmanyń kólemine, ondaǵy álterasıa belgilerine, dybys uzaqtyǵyna kóńil aýdartamyn. Sodan soń shyǵarmany bólimderge bólip taldaý jumysyn júrgizemin. Mýzykalyq áýendi jeke - jeke taldap, sońynan bárin bir sóılemge biriktirý jumysyn júrgizemin. Tehnıkalyq qıyn oınalatyn jerlerine toqtalyp, soǵan uqsas jattyǵý daıarlaımyn. Oqýshynyń ynta jigerin arttyrý úshin shyǵarmany ózim oınap kórsetemin. Oqýshy shyǵarma týraly jan - jaqty túsinik alý nátıjesinde, sol shyǵarmany úırený barysynda kezdesetin tehnıkalyq jáne kórkemdik jumystardan habardar bolyp, shyǵarmanyń oryndalýyn elestete alatyndaı bolyp shyǵýy kerek. Oqýshy shyǵarmany oqı otyryp, oınaǵan kezde toqtamaı, kerekti ekpinde dınamıkalyq sharttardy eskere otyryp oryndaýy qajet.
Mýzyka páni muǵalimi Baıan Alpysbaı Igilikqyzy
Oqytýshyǵa arnalǵan alǵashqy ádistemelik nusqaýlar.
Mýzyka – adam janyn jarqyndatatyn óner. Sondyqtan mýzyka adam balasyna qatty áser etedi. Biraq oılanǵan áýendi sózben jetkizý múmkin emes, ony tek mýzykany jan - dúnıesimen túsinetin adam ǵana áýen yrǵaǵymen ǵana qabyldaıdy. Óıtkeni, «Mýzyka – júrek tili», ıaǵnı sezim, qobaljý, kóńil - kúıdiń tili dep uqqan jón.
Mýzyka – shynaıy óner, adamǵa áser etip, qudiretti emosıalyq orasan zor kúsh arqyly estetıkalyq talǵamyn oıatady.
Mýzykany tyńdaý arqyly oqýshylarǵa estetıkalyq tárbıe berýdiń negizgi maqsattary júzege asady. Sonymen birge mýzykany tyńdaýmen qatar ony qabyldaý arqyly basqa ǵylymı salalaryn jetik meńgerýge úlken septigin tıgizetini anyq. Mýzykany sezingen bala, ol matematıka pánin jetik meńgerip, joǵary kórsetkish kórsetetini barshaǵa aıan. Mýzykany sezinip qana qoımaı, ony kóz aldyna elestete bilgen oqýshy ana tili men ádebıet pánderin jetik meńgeretin bolady. Keıbir balalar mýzykany jaı ǵana tyńdap, eshqandaı áser, seziný, qobaljý, emosıalyq áser ala almasa, ol oqýshy mýzykadan basqa jalpy pánderden bilim kórsetkishi tómen bolady.
Mýzykany durys túsinip tyńdaı bilýge tárbıeleý arqyly oqýshylardyń oı - órisin, sezimin, sanasyn, qıalyn, talǵamyn jalpy ónerge degen súıispenshiligi men mádenıettiligin damytamyz.
1. Mýzykalyq aspapta jaqsy oınaý oryndaýshynyń tehnıkany sheber
meńgerip, shyǵarmany áserli oryndaýmen erekshelenedi. Oryndaýshynyń dybystardy estýi erekshe bolady. Ol dybystyń kúshin, sıpatyn boıaýyn aldyn ala estip, qaıtkende adam janyna kúshti áser etetinin shamalap otyryp, qol qımyldarymen saýsaqtardyń áreketterin soǵan baǵyndyrady. Oqýshylardyń mýzykalyq qabiletin jan - jaqty damytý jolynda mynadaı jumystar júrgizemin:
İ. Mýzykalyq – teorıalyq biliminiń negizderin meńgertý.
İİ. Oryndaýshylyq qımyl – áreketter tásilderiniń negizderin ıgertý: oqýshynyń durys otyrýyn, qoldyń, saýsaqtardyń durys ornalasýyna kóńil bólý.
İİİ. Bastapqy oqýdyń eń qıyn da kúrdeli jaǵy oryndaýshylyq sheberligin meńgertý.
IV. Mýzykany mánerlep oryndaýdyń ár – túrli tásilderin úıretý.
Notany jaqsy oqyp, oınaý daǵdysyn damytý úshin, notanyń attaryn jaqsy bilip, olardyń uzaqtyǵy men nota syzyqtarynda qalaı jazylatynyn, orynyn ajyrata bilý, notalardyń skrıpka jáne bas kiltinde jazylǵanyn aıyrý, álterasıa belgilerin, kidiris belgilerin tolyq meńgertemin.
Fortepıanonyń klavıatýrasymen tanystyryp, oktavalardy ajyratyp, dybysty joǵarlatatyn nemese tómendetetin qara klavıshterdiń qyzmetin túsindirip, erkin taýyp oınaýyn qalyptastyramyn. Oryndaýshylyq qımyl áreke tásilderiniń negizderin ıgertý: oqýshynyń durys otyrýyn, qoldyń saýsaqtarynyń durys ornalasýy.
2. Qoldyń qoıylymy degenimiz mýzykalyq aspapta oınap úırený
barysynda oqýshynyń qoldary men saýsaqtarynyń durys ornalasyp qalyptasýy. Saýsaqtardyń klavıshter ústine ornalasý qalpy shaǵyn dop ustap turǵandaı bolýy shart. Olardyń jazylyp ketýinen qoldyń bulshyq etine kúsh túsip, tez sharshaýyna ákep soǵady.
Qoldyń bilek pen bilezik býyny saýsaqtardyń qımyl qozǵalystaryna saı ıkemdelip otyrady. Oqýshy alǵash klavıshterdi basý arqyly jaqsy, nazdy dybys shyǵarý úshin bolmashy bolsa da kúsh jumsaıdy, sol sebepten oqytýshy sabaq saıyn oqýshynyń qol bulshyq etteriniń bos bolýyn qadaǵalap otyrǵany jón. Shyǵarmany oryndap bolǵan soń, qolǵa bulshyq etterin demaldyrý úshin, men kezekti sabaǵymda túrli jattyǵýlar paıdalanamyn. Saýsaq tym joǵary kóterilip, sermeı basylyp, olardyń shashyrańqy qalpynyń nátıjesinde klavıshter tarsyldap basylyp, dybys ústirtin shyǵady. Sondyqtan men oqýshyǵa birinshi non legato, al keıinnen legato dybys shyǵarý tásilderimen oınalatyn jattyǵýlar beremin. Osy jattyǵýlardy oınaý arqyly applıkatýrany durys tańdap qoıamyn. Eger saýsaqtar yńǵaısyz bolsa, shyǵarmany oryndaý kezinde árıne tehnıkalyq qıyndyqtar týǵyzýy múmkin. Fortepıano aspaby ártúrli dybystar shyǵarýǵa múmkinshiligi bar. Dybys dınamıkasyn jumsaq, názik jińishkeden ósirip, kúshti fortısımoǵa deıin shyǵarýǵa bolady. Sondyqtan da oqýshyǵa múmkindiginshe ártúrli shyǵarmany shyǵarý úshin, dybys shyǵarýdyń ádisterin úıretemin.
3. Oqýshyny osylaısha jekelegen dybystardy durys taýyp, olardy
aspapta jattyqtyryp úıretken soń, keıbir jeńil áýenderdi oınatýǵa kirisemin. Oqýshy shyǵarmany oryndaýda óz betimen notany oqyp, shyǵarmanyń kólemine, ondaǵy álterasıa belgilerine, dybys uzaqtyǵyna kóńil aýdartamyn. Sodan soń shyǵarmany bólimderge bólip taldaý jumysyn júrgizemin. Mýzykalyq áýendi jeke - jeke taldap, sońynan bárin bir sóılemge biriktirý jumysyn júrgizemin. Tehnıkalyq qıyn oınalatyn jerlerine toqtalyp, soǵan uqsas jattyǵý daıarlaımyn. Oqýshynyń ynta jigerin arttyrý úshin shyǵarmany ózim oınap kórsetemin. Oqýshy shyǵarma týraly jan - jaqty túsinik alý nátıjesinde, sol shyǵarmany úırený barysynda kezdesetin tehnıkalyq jáne kórkemdik jumystardan habardar bolyp, shyǵarmanyń oryndalýyn elestete alatyndaı bolyp shyǵýy kerek. Oqýshy shyǵarmany oqı otyryp, oınaǵan kezde toqtamaı, kerekti ekpinde dınamıkalyq sharttardy eskere otyryp oryndaýy qajet.
You Might Also Like
