Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi
Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi.
Maqsaty: Deni saý, ulttyq sana - sezimi oıanǵan, rýhanı dárejesine tán ımandy, ıbaly, úlkenge qurmet, kishige izet, boıynda ıgi qasıetteri mol qalyptasqan tulǵany tárbıeleý. Halyqtyń tilin, salt - dástúrin oqýshynyń boıyna sińirý. Oqýshylardy eljandylyqqa, dostyqqa, qaıyrymdylyqqa baýlý.
Túri: Dástúrli emes.
Naqyl sózder:
«Adamgershilik tárbıesiniń mindeti oqýshyny qaıyrymdylyqqa tárbıeleý» /I. Pestalosıı/. «Adam óz ómiriniń qojasy, sondyqtan óz baǵytyn ózi jasaýy kerek.»/Ál - Farabı/.
Ádisi: Toptastyrý, suraq - jaýap.
Kórnekilikter: Naqyl, danalyq sózder, plakat, sýretter t. b.
Ótý barysy.
1 - júrgizýshi: Armysyzdar ustazdar, oqýshylar! Búgingi «Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi» atty tárbıe saǵatymyzdy ashyq dep jarıalaımyz. Adam qoǵamda adamdar arasynda ómir súredi. Basqalar senimen qarym - qatynas jasaýy úshin olar seniń bar qasıetińdi tanyp bilýi tıis. Syrtqy kelbet pen júris - turysyn adamdarmen udaıy sálemdesip, kishipeıildik, qaıyrymdylyq kórsetýinen ádeptiligin kórýge bolady.
Ádeptilik – qoǵamǵa, qorshaǵan ortaǵa, ıaǵnı ómir súrip jatyrǵan jerimizge saı qalyptasqan tárbıesi. Ádeptilik ol qaıyrymdylyqtyń belgisi.
Ádeptilik – ar - uıat
Adamdyqtyń belgisi
Turpaıy minez taǵy jat
Nadandyqtyń belgisi.
2 - júrgizýshi: Qazaqta «Jaqsydan – sharapat, jamannan - kesapat» degen maqal bar. Mundaǵy «Sharapat» sózi qaıyrym, meıirim degen maǵynany bildiredi. Sharapatty is jasaý kez - kelgen adamnyń qolynan keledi, biraq ony tek adamgershiligi joǵary, rýhanı álemi baı, jan dúnıesi taza adamdar ǵana jasaıdy. Ol basqanyń jaǵdaıyn óz qamyndaı shynaıy, júregimen qabyldap, qandaı qıyn bolsa da, amalyn tabýǵa tyrysady, ne sózimen, ne isimen járdem beredi, sharapatyn tıgizedi. Sharapatty adam – Abaı armandaǵan kemel adam:
Ózek qýa aǵady,
Ózen sýdyń salasy
Alystan sálem beredi
Ádepti eldiń balasy.
1 - júrgizýshi: «Sózdiń kórki maqal» dep qazaq atamyz bosqa aıtpasa kerek. Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıinin jetkizip otyrǵan. Endi qanshalyqty bilimdi ekenderińizdi maqal - mátel aıtýdan baıqap kórelik.
2 - júrgizýshi: Aýlaq júrip jaman qylyq ádetten,
Úırenińiz jaqsy minez ádeppen.
Bul oıynnyń sharty, oqýshylar, maqaldyń birinshi bólimin men aıtamyn, al kelesi bólimin sizder aıtýlaryńyz kerek.
1. Ádepti bala – arly bala.......................
(Ádepsiz bala – sorly bala).
2. Dos jylatyp aıtady.............................
(Dushpan kúldirip aıtady).
3. Syılaı bilseń kárini...............................
(Jarylqaımyn bárińdi).
4. Aǵa ádepti bolsa, ini ádepti,....................
(Apa ádepti bolsa, sińli ádepti).
5. Ardager aǵa aldynda tursyn,...................
(Ádepti ini ortasynda tursyn).
6. Balapan uıada ne kórse,.............................
(Ushqanda sony iledi).
1 - júrgizýshi: «Adamgershilik tárbıesiniń mindeti oqýshyny qaıyrymdylyqqa tárbıeleý» degen. (I. Pestalosıı).
Iaǵnı qazaq halqy qashanda joǵary baǵalaǵan qasıetiniń biri – adamgershilik. Adamgershiligi bar adamdy barlyq jerde syılaǵan, dáriptegen, qasıettegen jáne úlgi tutqan. «Adamgershilik – asyl qasıet», «Adamnyń uıaty betinde, adamgershilik nıetinde» dep sol sıaqty naqyldar halqymyzdyń adamgershilikti qanshalyqty qasterlegendigin aıqyn baıqatady.
Qaıyrymdylyq – jetimderge, múgedekterge, qart kisilerge rýhanı jáne materıaldyq kómek kórsetý (Jyly sózben qoldaý, sharýashylyq jumystarǵa kómek kórsetý, jumys usyný jáne t. b.).
Adamgershilik qoǵamnyń ómir zańdylyǵyna sáıkes adamdar arasyndaǵy qarym - qatynastardy retteýge negiz bolatyn belgili bir izgilik ustanymdaryn moraldyq uǵyný. Adamgershilik adamnyń adamdy qurmetteýinen, oǵan senýinen, basqanyń múddesi úshin ózin qurban etýinen, shynshyl bolý áreketterinen baıqalady.
2 - júrgizýshi: Adamdyq asyl qasıetterge ádeptilik, ımandylyq, meıirimdilik, qaıyrymdylyq, izettilik, ádildik, ózara kómek, dostyq, úlkendi syılaý, kisilik jatady. Al endi, oqýshylar, men sizderge qaǵazǵa jazylǵan suraq bereıin, sonyń jaýabyn myna bólshektengen qaǵazdyń ishinen shyǵarasyńdar.
1. Adamdar birin - biri kórgende qandaı sóz aıtady?/sálemdesý/
2. Bala boıyndaǵy jaqsy qasıetterdiń biri?/ádepti/
3. Jaqsy oqıtyn, kóp biletin oqýshyny qandaı oqýshy deıdi?/bilimdi/
4. Otbasynda ata - analar, mektepte ustazdar balany nege baýlıdy?/tárbıe/
5. «Ókpelemeńiz» sózine maǵynalas sóz?/renjimeńiz/
6. Qazaq halqynda qyz balalardy qandaı minezdi bolýǵa tárbıelegen?/ınabatty/
7. Qıyn jaǵdaıda dosyńa ne isteýiń kerek?/kómektesý/
8. Árbir bala kóp nárseni úırengisi kelip turady, ondaı balalardy qandaı balalar deımiz?/talapty/
1 - júrgizýshi: Ádeptilik týraly barlyq tapsyrmadan múdirmeı óttińder. Endigi kezekte kúndelikti ómirde bolatyn jaǵdaılarǵa jaýap bereıik.
1. Synyp oqýshylary eńbek sabaǵynda oqý tájirıbe ýchastiginde jumys isteýge qajetti eńbek quralynyń biri kúrektiń sabyn daıyndap jatty. Oqýshylardyń barlyǵy yntamen jumys istep jatqanda, tek Arman ǵana basqa jumysqa alańdaýmen boldy. Muǵalimniń eskertýine ol «Men bolashaqta dáriger bolamyn. Maǵan kúrektiń qajeti bolmaıdy» - dep tákapparlyqpen jaýap berdi. Mundaı jaǵdaıda muǵalim ne isteýi kerek dep oılaısyzdar?
2. Sen avtobýsqa minip, aldyńǵy oryndyqqa otyrdyń. Sebebi artqy oryndyqtar bos emes edi. Kelesi aıaldamada bir úlken kisi men balaly áıel adam mindi. Sennen basqa adamdar úlkender. Sen úlken kisige me álde balaly áıelge oryn beresiń be? Seniń baratyn jeriń alys. Óz oıyńdy jetkiz.
3. Birde Sáken men Murat mektepten shyǵyp, avtobýsqa otyrdy. Sońǵy oryndyqqa ekeýi otyryp aldy. Sálden keıin bir qart áje kirip, qastaryna kelip turdy. Osy kezde Sáken men Murat ne ister edi? Olardyń ornynda sizder bolsańyzdar ne isteısizder?
4. Sveta men Samal jaqyn dostar. Olar únemi asqanaǵa birge barady. Birde Samal samsa alatyn aqshasyn joǵaltyp aldy. Al Sveta dámdi samsany alyp jep turdy. «Samal, men saǵan aqsha berer edim, biraq anam ursady»,- dedi Sveta. Qalaı oılaısyzdar, mundaı jaǵdaıda ne isteý kerek edi? Naǵyz dostar qalaı áreket eter edi?
5. Velosıpedpen jarysyp kele jatqan Qanat joldyń shetinde turǵan qarıany kóredi. Ne isteý kerek? Jol berip, ótkizip jiberse joldastarynan qalyp qoıady. Jarystyń aty jarys, Qanat qarıanyń jolyn kesip ótedi. Qanattyń qylyǵy durys pa? Álde burys pa?
Qorytyndy: Myna sózderge kóńil aýdaraıyq. Ne uǵynyp otyrsyńdar? Qaıyrymdylyq degendi qalaı túsinesińder? Aýyzsha oılap, aıtyp kóreıik. Árbir adamda namys oty bolady. Igilikke bastaǵan is namys, qaırat, jiger beredi. Boıyńda erik - jigeriń bolsa, bas tyqtyrar aqylyń bolsa, neden kemdik kórmeksiń! Erkin eńbegińniń erteńgi ıgiligi ózińdiki emes pe? Soǵan jeter qaırat, adamı asyl qasıetter bersin dep tileıik. «Adam óz ómiriniń qojasy, sondyqtan óz baǵytyn ózi jasaýy kerek» degendeı, búgingi «Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi» atty tárbıe saǵatymyzdy jabyq dep jarıalaımyz.
Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi júkteý
Maqsaty: Deni saý, ulttyq sana - sezimi oıanǵan, rýhanı dárejesine tán ımandy, ıbaly, úlkenge qurmet, kishige izet, boıynda ıgi qasıetteri mol qalyptasqan tulǵany tárbıeleý. Halyqtyń tilin, salt - dástúrin oqýshynyń boıyna sińirý. Oqýshylardy eljandylyqqa, dostyqqa, qaıyrymdylyqqa baýlý.
Túri: Dástúrli emes.
Naqyl sózder:
«Adamgershilik tárbıesiniń mindeti oqýshyny qaıyrymdylyqqa tárbıeleý» /I. Pestalosıı/. «Adam óz ómiriniń qojasy, sondyqtan óz baǵytyn ózi jasaýy kerek.»/Ál - Farabı/.
Ádisi: Toptastyrý, suraq - jaýap.
Kórnekilikter: Naqyl, danalyq sózder, plakat, sýretter t. b.
Ótý barysy.
1 - júrgizýshi: Armysyzdar ustazdar, oqýshylar! Búgingi «Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi» atty tárbıe saǵatymyzdy ashyq dep jarıalaımyz. Adam qoǵamda adamdar arasynda ómir súredi. Basqalar senimen qarym - qatynas jasaýy úshin olar seniń bar qasıetińdi tanyp bilýi tıis. Syrtqy kelbet pen júris - turysyn adamdarmen udaıy sálemdesip, kishipeıildik, qaıyrymdylyq kórsetýinen ádeptiligin kórýge bolady.
Ádeptilik – qoǵamǵa, qorshaǵan ortaǵa, ıaǵnı ómir súrip jatyrǵan jerimizge saı qalyptasqan tárbıesi. Ádeptilik ol qaıyrymdylyqtyń belgisi.
Ádeptilik – ar - uıat
Adamdyqtyń belgisi
Turpaıy minez taǵy jat
Nadandyqtyń belgisi.
2 - júrgizýshi: Qazaqta «Jaqsydan – sharapat, jamannan - kesapat» degen maqal bar. Mundaǵy «Sharapat» sózi qaıyrym, meıirim degen maǵynany bildiredi. Sharapatty is jasaý kez - kelgen adamnyń qolynan keledi, biraq ony tek adamgershiligi joǵary, rýhanı álemi baı, jan dúnıesi taza adamdar ǵana jasaıdy. Ol basqanyń jaǵdaıyn óz qamyndaı shynaıy, júregimen qabyldap, qandaı qıyn bolsa da, amalyn tabýǵa tyrysady, ne sózimen, ne isimen járdem beredi, sharapatyn tıgizedi. Sharapatty adam – Abaı armandaǵan kemel adam:
Ózek qýa aǵady,
Ózen sýdyń salasy
Alystan sálem beredi
Ádepti eldiń balasy.
1 - júrgizýshi: «Sózdiń kórki maqal» dep qazaq atamyz bosqa aıtpasa kerek. Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıinin jetkizip otyrǵan. Endi qanshalyqty bilimdi ekenderińizdi maqal - mátel aıtýdan baıqap kórelik.
2 - júrgizýshi: Aýlaq júrip jaman qylyq ádetten,
Úırenińiz jaqsy minez ádeppen.
Bul oıynnyń sharty, oqýshylar, maqaldyń birinshi bólimin men aıtamyn, al kelesi bólimin sizder aıtýlaryńyz kerek.
1. Ádepti bala – arly bala.......................
(Ádepsiz bala – sorly bala).
2. Dos jylatyp aıtady.............................
(Dushpan kúldirip aıtady).
3. Syılaı bilseń kárini...............................
(Jarylqaımyn bárińdi).
4. Aǵa ádepti bolsa, ini ádepti,....................
(Apa ádepti bolsa, sińli ádepti).
5. Ardager aǵa aldynda tursyn,...................
(Ádepti ini ortasynda tursyn).
6. Balapan uıada ne kórse,.............................
(Ushqanda sony iledi).
1 - júrgizýshi: «Adamgershilik tárbıesiniń mindeti oqýshyny qaıyrymdylyqqa tárbıeleý» degen. (I. Pestalosıı).
Iaǵnı qazaq halqy qashanda joǵary baǵalaǵan qasıetiniń biri – adamgershilik. Adamgershiligi bar adamdy barlyq jerde syılaǵan, dáriptegen, qasıettegen jáne úlgi tutqan. «Adamgershilik – asyl qasıet», «Adamnyń uıaty betinde, adamgershilik nıetinde» dep sol sıaqty naqyldar halqymyzdyń adamgershilikti qanshalyqty qasterlegendigin aıqyn baıqatady.
Qaıyrymdylyq – jetimderge, múgedekterge, qart kisilerge rýhanı jáne materıaldyq kómek kórsetý (Jyly sózben qoldaý, sharýashylyq jumystarǵa kómek kórsetý, jumys usyný jáne t. b.).
Adamgershilik qoǵamnyń ómir zańdylyǵyna sáıkes adamdar arasyndaǵy qarym - qatynastardy retteýge negiz bolatyn belgili bir izgilik ustanymdaryn moraldyq uǵyný. Adamgershilik adamnyń adamdy qurmetteýinen, oǵan senýinen, basqanyń múddesi úshin ózin qurban etýinen, shynshyl bolý áreketterinen baıqalady.
2 - júrgizýshi: Adamdyq asyl qasıetterge ádeptilik, ımandylyq, meıirimdilik, qaıyrymdylyq, izettilik, ádildik, ózara kómek, dostyq, úlkendi syılaý, kisilik jatady. Al endi, oqýshylar, men sizderge qaǵazǵa jazylǵan suraq bereıin, sonyń jaýabyn myna bólshektengen qaǵazdyń ishinen shyǵarasyńdar.
1. Adamdar birin - biri kórgende qandaı sóz aıtady?/sálemdesý/
2. Bala boıyndaǵy jaqsy qasıetterdiń biri?/ádepti/
3. Jaqsy oqıtyn, kóp biletin oqýshyny qandaı oqýshy deıdi?/bilimdi/
4. Otbasynda ata - analar, mektepte ustazdar balany nege baýlıdy?/tárbıe/
5. «Ókpelemeńiz» sózine maǵynalas sóz?/renjimeńiz/
6. Qazaq halqynda qyz balalardy qandaı minezdi bolýǵa tárbıelegen?/ınabatty/
7. Qıyn jaǵdaıda dosyńa ne isteýiń kerek?/kómektesý/
8. Árbir bala kóp nárseni úırengisi kelip turady, ondaı balalardy qandaı balalar deımiz?/talapty/
1 - júrgizýshi: Ádeptilik týraly barlyq tapsyrmadan múdirmeı óttińder. Endigi kezekte kúndelikti ómirde bolatyn jaǵdaılarǵa jaýap bereıik.
1. Synyp oqýshylary eńbek sabaǵynda oqý tájirıbe ýchastiginde jumys isteýge qajetti eńbek quralynyń biri kúrektiń sabyn daıyndap jatty. Oqýshylardyń barlyǵy yntamen jumys istep jatqanda, tek Arman ǵana basqa jumysqa alańdaýmen boldy. Muǵalimniń eskertýine ol «Men bolashaqta dáriger bolamyn. Maǵan kúrektiń qajeti bolmaıdy» - dep tákapparlyqpen jaýap berdi. Mundaı jaǵdaıda muǵalim ne isteýi kerek dep oılaısyzdar?
2. Sen avtobýsqa minip, aldyńǵy oryndyqqa otyrdyń. Sebebi artqy oryndyqtar bos emes edi. Kelesi aıaldamada bir úlken kisi men balaly áıel adam mindi. Sennen basqa adamdar úlkender. Sen úlken kisige me álde balaly áıelge oryn beresiń be? Seniń baratyn jeriń alys. Óz oıyńdy jetkiz.
3. Birde Sáken men Murat mektepten shyǵyp, avtobýsqa otyrdy. Sońǵy oryndyqqa ekeýi otyryp aldy. Sálden keıin bir qart áje kirip, qastaryna kelip turdy. Osy kezde Sáken men Murat ne ister edi? Olardyń ornynda sizder bolsańyzdar ne isteısizder?
4. Sveta men Samal jaqyn dostar. Olar únemi asqanaǵa birge barady. Birde Samal samsa alatyn aqshasyn joǵaltyp aldy. Al Sveta dámdi samsany alyp jep turdy. «Samal, men saǵan aqsha berer edim, biraq anam ursady»,- dedi Sveta. Qalaı oılaısyzdar, mundaı jaǵdaıda ne isteý kerek edi? Naǵyz dostar qalaı áreket eter edi?
5. Velosıpedpen jarysyp kele jatqan Qanat joldyń shetinde turǵan qarıany kóredi. Ne isteý kerek? Jol berip, ótkizip jiberse joldastarynan qalyp qoıady. Jarystyń aty jarys, Qanat qarıanyń jolyn kesip ótedi. Qanattyń qylyǵy durys pa? Álde burys pa?
Qorytyndy: Myna sózderge kóńil aýdaraıyq. Ne uǵynyp otyrsyńdar? Qaıyrymdylyq degendi qalaı túsinesińder? Aýyzsha oılap, aıtyp kóreıik. Árbir adamda namys oty bolady. Igilikke bastaǵan is namys, qaırat, jiger beredi. Boıyńda erik - jigeriń bolsa, bas tyqtyrar aqylyń bolsa, neden kemdik kórmeksiń! Erkin eńbegińniń erteńgi ıgiligi ózińdiki emes pe? Soǵan jeter qaırat, adamı asyl qasıetter bersin dep tileıik. «Adam óz ómiriniń qojasy, sondyqtan óz baǵytyn ózi jasaýy kerek» degendeı, búgingi «Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi» atty tárbıe saǵatymyzdy jabyq dep jarıalaımyz.
Qaıyrymdylyq – adamgershilik belgisi júkteý
You Might Also Like
