InfoHub Logo

Sebep - saldar salalas sóılemdi oqytý
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: oqýshylarǵa jańa sabaqty ótýde halyqtyq kásipti tanytatyn mysaldar, oıyn túrleri arqyly meńgertý.
2. Damytýshylyq: oqýshylardy túrli ádisteri paıdalana otyryp, arlylyqqa, tez oılaýǵa jáne júıeli sóıleı bilýge baýlý.
3. Tárbıelik: óz ulttyń dástúrin qadirleýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap
Sabaqtyń kórnekiligi: keste, sýretti kártishke

Sabaqtyń barysy.
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylardy túgendep, sabaqqa beıimdeý.
Jańa sabaq.
Sebep - saldar salalasta bir jaı sóılem ekinshisinde aıtylǵan oıdyń bolý sebebin bildirse, ekinshisi bildiretin oı onyń saldary ıaǵnı nátıjesi, qorytyndysy bolyp tabylady. Sóıtip salalastyń quramyndaǵy jaı sóılemderdiń biri sebep mándi de, ekinshisi saldar mándi bolady. Birde sebep mándi jaı sóılem buryn turyp, saldar mándi jaı sóılem keıin tursa, endi birde kerisinshe saldar mándi jaı sóılem buryn turyp, sebep mándi jaı sóılem keıin turady.
Sebep - saldar salalas qurmalastyń quramyndaǵy jaı sóılemder bir - birimen jalǵaýlyq shylaýlar arqyly da, (sebebi, sondyqtan, sol sebepti, óıtkeni, nege deseńiz) jalǵaýlyqsyz, irgeles turyp ta baılanysady. Mysaly:
saldar sebep
Eńbek qylmaı tapqan mal dáýlet bolmas: qyrdyń sýy sekildi tez sýalar. (Abaı)
Jazýda olardyń aıyrmashylyǵy tynys belgisinen baıqalady, eger birinshisi sebep mándi jaı sóılem, ekinshisi saldar mándi jaı sóılem bolsa, olardyń arasyna útir qoıylady, al sebep mándi jaı sóılem keıin kelip, saldar mándi jaı sóılem buryn tursa, birinshi jaı sóılemnen keıin qos núkte qoıylady.
Oqýshylarǵa túsinikti bolý úshin, ózim oıdan keste jasadym, óıtkeni kórý arqyly oqýshy este tez saqtaıdy.

Quramyndaǵy jaı sóılemderdiń aldyńǵysy sońǵysynyń nemese sońǵysy aldyńǵysynyń sebebin bildiretin salalas qurmalastyń túrin sebep - saldar salalas dep ataımyz.
Endi oqýshylardyń jańa sabaqty qalaı meńgergendigin baıkaý úshin «Kim tapqyr?» oıyny boıynsha eki oqýshy shyǵady.
sebep saldar
Ottyń jalyny ázir kórinbeıdi, jańa tutandy.

saldar sebep
Jany shyǵyp kete jazdady, óıtkeni onyń qolyna túsken ydys saý qaıtqan emes.
Bul sóılemderdi jazyp bolǵan soń, sebep - saldar salalastyń jasalý joldaryn túsindirip shyqqan oqýshy tapqyr atanady. Oqýshylarǵa jattyǵý jumysyn meńgertýde «Kim buryn jazady?» degen oıyn arqyly sebep - saldar salalasqa sóılem qurastyramyz.
Sergitý sáti. «Kúldirgi jumbaqtar» men «oı jumbaǵy».
q. s.
Murynyna tónip tur, biraq qolyńmen ustaı almaısyń. (Iis). (Bul jumbaq salalas qurmalas sóılemniń qaı túri?).
Kókek óz uıasynda jumyrtqa basyp otyryp, ne týraly oılaıdy?
sal.
Kókekter ózderi uıa salmaıdy, sondyqtan jumyrtqalaryn basqa qustyń uıasyna salady dep jumbaqtyń sheshýin taqtaǵa jazdyryp, sebep - saldar salalastyń sondyqtan degen saldar mándes jalǵaýlyq shylaý arqyly jasalyp turǵandyǵyn túsindiremiz.
Tórt qaıyń qatar ósip tur. Árbir qaıyńda tórt - tórtten úlken butaq bar. Árbir úlken butaqta tórt - tórtten alma bar. Barlyq alma sany qansha?
seb.
Birde alma joq, óıtkeni qaıynda alma óspeıdi.
Bul jumbaqtyń sheshýinde de sebep saldardyń salalastyń óıtkeni degen jalǵaýlyq shylaý arqyly saldar mándi jaı sóılem buryn ornalasyp, sebep mándisi keıin ornalasqanyn anyqtady. Oqýshylardy úsh topqa bólip “Báıge” oıynyn oınattym. Qaǵazǵa japsyrylǵan úsh tulpardyń beınesiniń astyna ilingen kártishkege jazylǵan suraqtardy úsh oqýshy alyp, jaýap beredi. Kimniń jaýaby tolyq, tıanaqty bolsa, sol oqýshy bas báıgege ıe bolady.

№ 1.
Sebep - saldar mándi salalas qurmalastardy tabyńyz.
a) Siz meniń jalaqymdy berińiz, óıtpese biz qoshtasamyz.
á) Aldaryńdaǵy jaıaýǵa jetip qalǵan eken, Oljabek sózin aıaqtamaı toqtady.
b) Birese júk batqan túıe baqyrady, birese enesinen adasqan bota bozdaıdy.
v) Joǵary qaraı óse almady, sonda da butaqtary kóp,

Sebep-saldar salalas sóılemdi oqytý. júkteý