InfoHub Logo

Sherhan Murtazanyń qaı shyǵarmasyn alyp qarasaq ta, ómirdiń ashshy shyndyǵy men avtordyń jan kúızelisin, sondaı-aq synı kózqarasyn anyq baıqaı alamyz. Jazýshy qalamynan týǵan árbir shyǵarma tereń maǵynasymen jáne jazylý sheberligimen erekshelenip turady. Qalamger artyna óshpeıtin iz - ádebı mura qaldyryp, onyń shyǵarmalary qazaq ádebıetiniń altyn qoryna endi. Sh. Murtazanyń utqyr oıly, ushqyr qalamdy jazýshy ekeni sózsiz.

«Bir kem dúnıe» shyǵarmasynan avtordyń ómirden kórgen- bilgen «áttegen-aılary» men ótken zamanǵa degen ókinishin baıqaýǵa bolady. Bul kitap ulttymyzdyń, qoǵamymyzdyń óresiz qylyqtary men keleńsiz minez-qulyqtaryna degen renishten týǵan.

Avtordyń oraq tilimen oryp túser fılosofıalyq oılary Abaı qarasózderinen keıin halyqqa oı salyp, ómir men kóńildiń kóleńkeli tustaryn ashýǵa baǵyttaldy. Jazýshy bul kitapta oı-tujyrymdaryn qysqa-nusqa jetkizip, jalpylama emes, dáleldi mysaldarmen jazǵan. Fılosofıalyq tolǵamdar  túsingen adamnyń júrek túkpirine jetip, oqyrmandy eriksiz oıǵa batyrady.

Sherhan Murtaza «kem dúnıe» dep baǵa bergen taqyryptardyń biri - satqyndyq. Jazýshy kezinde Mahambettiń basyn alǵan da, 1937 jyly Alash azamattaryna naqaq jala jaýyp, ustatyp jibergen de, Kenesary handy satyp ketken de ózimizdiń qazaqtar ekenin ashyna jazady. Olardyń ómirlerine balta shapqan dosym dep jaqyn tartqan, aýyldasym dep ardaqtaǵan adamdary bolǵanyn satqyndyqtyń naq belgisi ekenin kórsetedi.

Taǵy da bir ózekti taqyryp- kórealmaýshylyq. Keltirgen mysaldary arqyly avtor qazaqtyń birin-biri kóre almaı, bireýdiń arbasy joǵary jyljysa, aldynan kese kóldeneń shyǵyp, kedergi bolýǵa tyrysatynyn jetkizedi. Budan bólek, kitapta ádiletsizdik, nadandyq, ar-uıat, jáne taǵy da basqa taqyryptar qamtylǵan.

Jarty álemdi jaýlaǵan Shynǵys hannyń jerlengen jeriniń áli kúnge deıin tabylmaǵany, Kenesary hannyń basynyń  araǵa qanshama ýaqyt ótsede elge qaıtpaǵany, Balasaǵun qalasyna qazaq pen qyrǵyzdyń talasýy sekildi oqıǵalardyń jaýabynyń tabylmaýyna degen ókinishin synmen jetkizgen. Barshamyzǵa belgili ult zıalylaryn arqaý qyla otyryp zaman men adam qatelikterin tere jazǵan. Sonymen qatar kitapta qazirgi tańdaǵy eń ózekti bolyp tabylatyn til máseleside kezdesedi. Sh. Murtaza halqymyzdyń jartysyna jýyǵy ana tilin bilmeıtinine, bilsede sóılemeıtinine, tipti  daýysqa salǵanda 90 paıyzǵa jýyǵy qazaq tiline qarsy daýys bergenine ulttyq qasıettiń joqtyǵy dep baǵa bergen. Rasymende bir kem dúnıe. Joq zor keń dúnıe.

Shyǵarmadan oqyrman eń áýeli ómirdi, artynan ózin tanıdy. Qalamger kesek sózdermen zaman men qoǵamdy, adamdardy synǵa alyp jazady. «Bir kem dúnıe» kitabyn aqıqattyń astary desek bolady. Dál osy sebepten de týyndy joǵary suranysqa ıe.

Seıdaly Toǵjan 2-kýrs stýdenti

---