InfoHub Logo

Geografıa 11 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Soltústik Eýropa elderi
Sabaqtyń maqsattary:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy Soltústik jáne Batys Eýropa elderimen tanystyra otyryp, olardyń erekshelikteri men mańyzyna toqtalý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń sóz qoryn damytý, pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn jáne tez oılaýǵa, óz pikirin aıtýǵa daǵdylandyrý.
3. Tárbıelik: Oqýshylardy basqa memleketterdiń tabıǵatymen qosa óz eli, jeriniń tabıǵatyn súıýge, qurmetteýge, birin - biri syılaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Oqytý ádisi: Suraq - jaýap, túsindirmeli.
Sabaqtyń ádistemelik jabdyqtalýy: Atlas kartalar, oqýlyq, keskin kartalar, katochkalar, sýretter.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylarmen amandasyp, oqýshylardy túgendep, zeıinderin turaqtandyrý, ózime nazar aýdartý.

Jańa sabaq:
Soltústik Eýropa elderi. Eýropanyń bul bóligin atyna sáıkes, soltústiktegi Skandınavıa túbeginde ornalasqan Norvegıa, Shvesıa, Fınlándıa jáne araldyq Islandıa men Danıa elderi quraıdy.
Geograftar Skandınavıa túbegin Fınlándıamen qosa Fennoskandıa dep ataıdy. Bul elderdiń barlyǵy atlant muhıty men onyń teńizderiniń jaǵalaýynda ornalasqan. Sondyqtan aımaqtyń tabıǵaty, halqynyń sharýashylyq áreketi men turmys - tirshiligi teńizben tyǵyz baılanysty damyǵan.
Soltústik Atlant jyly aǵysynyń áserinen batystaǵy jaǵalyq teńiz sýlary qysta da qatpaıdy. Skandınavıa túbeginiń jaǵalaýy óte kúshti tilimdengen, munda muz basý áserinen qalyptasqan tik jaǵaly, tereń, tar shyǵanaqtar – fordtar kóp kezdesedi. Jaǵalaýda jartasty shaǵyn araldar kóp. Munda german tobyna jatatyn ıslandıalyqtar, norvegter men shvedter, shyǵysynda fındter turady. Olar ejelden buǵy sharýashylyǵymen, ań jáne balyq aýlaýmen aınalysqan. Norvegterdiń turmysy teńizben tyǵyz baılanysty, olar ejelden - aq erjúrek teńizshilerimen áıgili.
Danıa jerinde klımat qolaıly bolǵandyqtan halyq tyǵyz qonystanǵan, jeri anaǵurlym jaqsy ıgerilgen.
Soltústik teńiz qaırańynan munaı óndirýmen, aǵash óndirýmen aınalysady. Shvesıanyń «Volvo», «Skanıa» mashına jasaý, «Erıksson» baılanys quraldaryn jasaıtyn konserinderi, Fınlándıanyń «Nokıa» kásiporny álemge áıgili. Al Danıa dúnıeniń túkpir – túkpirine sút ónimderin jóneltedi. Soltústik Eýropa elderinde halyqtyń turmysy óte joǵary dárejede. Basqa eldermen salystyrǵanda aımaqtyń tabıǵaty da birshama jaqsy saqtalǵan.
Batys Eýropa aıamǵyna Eýropanyń batys bóligindegi Ulybrıtanıa, Irlandıa, Fransıa, Germanıa, Shveısarıa, Belgıa, Nıderland, Aýstrıa jáne birneshe usaq elder kiredi. Ulybrıtanıa men Irlandıa materıktegi elderden La - Mansh buǵazy arqyly bólinip jatyr.
Batys Eýropa elderiniń tabıǵat jaǵdaıyna Atlant muhıtynyń tıgizetin yqpaly óte zor. Blrıtan araldarynyń ońtútigi men materıktege elderdiń soltústigin jazyq jerler alyp jatyr.
Batys Eýropa – dúnıe júzindegi eń joǵary damyǵan elderdiń shoǵyrlanǵan aımaǵy. Aımaqta halyq tyǵyz qonystanǵan, olardyń basym kópshiligi qalalarda turady. Halyqtyń ulttyq quramy da kúrdeli. Qazirgi kezde bul elderde shyǵarylatyn reaktıvti ushaqtar, avtomobılder («Mersedes», «Reno», «Aýdı», «Pejo»), kúrdeli elektrondyq tehnıka (kompúterler, eseptegish quraldar) dúnıe júzine áıgili. Shveısarıada jasalatyn saǵattar óte dáldigimen, sapalylyǵymen asa joǵary baǵalanady.
Batys Eýrop elderiniń tabıǵı jáne tarıhı - mádenı eskertkishterin kórip, tamashalaý úshin, janǵa jaıly tabıǵatynyń aıasynda emdelip, demalý úshin bul aımaqqa jyl saıyn álemniń kóptegen elderinen mıllıondaǵan týrıser men demalýshylar aǵylady.
Ulybrıtanıa; Irlandıa; Fransıa; Germanıa; Shveısarıa; Belgıa; Nıderlandy; Avstrıa;
Kóp núkteniń ornyna kerektisin jaz:
v Eýropanyń jalpy jer kólemi -............ myń km².
v Eýropa halqynyń jalpy sany -............. mln adam.
v Batys Eýropanyń oıpattarynyń teńiz deńgeıinen bıiktigi............. m - den aspaıdy.

Qorytyndy: Búgingi sabaqta Soltústik jáne Batys elderimen tanystyrdym. Meńgergenin taqyrypqa qatysty qyzyqty geografıalyq tapsyrmalar arqyly tekserdim.
Úıge tapsyrma: § 24 – oqý. Keskin kartaǵa Soltústik pen Batys Eýropa elderin túsirý, test quraý.
Soltústik Eýropa elderi. júkteý