Tabıǵat janry
Tehnologıa, syzý jáene beıneleý óneri pániniń muǵalimi
Nazarov Batyrhan Dosbolovıch
Sabaqtyń taqyryby: Tabıǵat janry
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: tabıǵat janry týraly túsinik berý, peızaj túrlerimen tanystyrý; keskindemelik daǵdylar men bilikterin qalyptastyrý.
á) damytýshylyq: nazar aýdarý jáne baqylaǵyshtyqty damytý; tabıǵatqa degen súıispenshilik jáne qorshaǵan ortaǵa estetıkalyq qarym - qatynas qalyptastyrý.
b) tárbıelik: tabıǵatty aıalaýǵa jáne qorǵaýǵa baýlý; tabıǵat sulýlyǵyn sezinýge, kóre bilýge úıretý.
Sabaq tıpi: jańa oqý materıalyn meńgertý.
Sabaq ádisi: suraq - jaýap, túsindirý.
Sabaq kórnekiligi: Slaıdtar: tabıǵat kórinisi sýretteriniń kóshirmesi, fotosýretter, «Syzyqtyq jáne keńistiktik perspektıva» kestesi
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý sáti.
II. Úı tapsyrmasyn tekserý
Suraq - jaýap
1. Portret degenimiz ne? 2. Portrettiń qandaı túrleri bar?
III. Jańa sabaqty túsindirý
Peızaj - fransýz sózi, bul landshafty, tabıǵatty beıneleý. Peızaj derbes janr retinde Qytaıda, Japonıada jáne basqa shyǵys elderinde, sondaı - aq Eýropada damyǵan. Peızaj óneri ár alýan. Keıbir peızajdar tabıǵattyń ómirde bar naqty kórinisin beınelese, endi bireýleri sýretshiniń qıalynan týady. Ondaı shyǵarmalardyń bárinde de sýretshiler tabıǵattyń minez - qulqyn aınytpaı berýge tyrysady.
XVIİ ǵasyrdan bastap sýretshiler biryńǵaı tabıǵat kórinisin beıneleıtin kartınalar jazýdy bastady. Ásirese XİX ǵasyrdyń aıaǵy men XX ǵasyrdyń basynda orys sýretshileri peızaj janrynda kórkem shyǵarmalar oryndaýda zor tabysqa jetti. F. Vasılevtiń "Jańbyr aldynda", K. Iýonnyń "Qys sońy", S. Gerasımovtyń "Jaz ótti", K. Korovınniń "Kóktem", I. Aıvazovskııdiń "Toǵyzynshy bal", t. b. kórkem shyǵarmalarynda tabıǵat kórinisiniń alýan erekshelikteri shynaıy beınelengen.
Qazaqstan sýretshileri Á. Qasteev, G. Ysmaıylov, S. Mámbeev, O. Tańsyqbaev, Ú. Ájıev, t. b. peızaj janrynda kóptegen shyǵarmalar usyndy. A. Cherkasskııdiń "Kóktem", Á. Qasteevtiń "Shalkóde jaılaýy", Ú. Ájıevtiń "Asy jaılaýy", Á. Ysmaıylovtyń "Hantáńiri", J. Shardenovtyń "Qys", t. b. kórkem shyǵarmalary Qazaqstannyń sulý tabıǵatynyń kórinisin pash etti.
Tabıǵat kórinisi beınelengen sýretshi shyǵarmalaryn kórsetý.
Á. Qasteev “Meniń Otanym” 1959 j.
Á. Qasteev “Bıik taýdaǵy muz aıdyny” 1955 j.
Peızaj – tabıǵat kórinisin beıneleý degen uǵym. Tabıǵattyń alýan túrli bolýy beıneleý ónerinde peızajdyq janrdyń kóptegen túriniń qalyptasýyna yqpal etti.
Peızaj túrleri:
Aýyl peızajy
Saıabaq peızajy
Qala peızajy
Teńiz peızajy
Sáýlet peızajy
Indýstrıalyq peızaj
Aýyl peızajy (Ú. Ájıevtiń «Asy jaılaýy» kartınasy) aýyl ómirin, onyń aınalasyndaǵy tabıǵatpen shynaıy baılanysyn beıneleıdi.
Saıabaq peızajynda (V. Batýrınniń «Iasnaıa Polánadaǵy gúlder» kartınasy) adamdar demalý úshin arnaıy jasalǵan tabıǵat aıasy beriledi. Mundaǵy tabıǵat birde geometrıalyq tártipke qatań baǵyndyrylǵan, birde tabıǵı pishinder sándik músinder sáýleti ásem úılesim taýyp, erkin ornalasqandaı bolyp kórinedi.
Qala peızajynda (O. Nurjumaevtyń «Túngi sýburqaq» kartınasy) adamzat qolymen salynǵan bıik ǵımarattar, kósheler, dańǵyldar, alańdar, jaǵalaýlar jáne basqa da kórikti jerler beınelenedi.
Teńiz peızajy - marına (I. Aıvazovskııdiń «Teńizdegi túngi daýyl» kartınasy) birde tynysh, birde býyrqanǵan teńizdiń ǵajap sulýlyǵyn, kóbik shashqan asaý tolqyndardy nemese teńiz daýylyn beıneleıdi.
Sáýlet peızajy (A. Ostroýmova - Lebedevanyń «Krúkov arnasy» kartınasy) qalalyq peızajǵa uqsas keledi. Olardyń arasyndaǵy aıyrmashylyq – sáýlet peızajynda sýretshi sáýlet eskertkishterin tabıǵat aıasynda beıneleıdi.
Indýstrıalyq peızajda (K. Moneniń «Sen - Lazar vokzaly» kartınasy) sýretshi zaýyttar men fabrıkalardy, bógetter men elektr beketterin, vokzaldar men kópirlerdiń aıshyqty qurylymdaryn, temirjol toraptaryn salǵan jasampaz adamnyń róli men mańyzyn kórsetýge tyrysady.
IV. Ózindik jumys.
Tapsyrma: Elestetý nemese qıaldaý arqyly óz oıyńdaǵy kórinistiń sýretin sal. Tabıǵattyń býyrqanǵan, qozǵalystaǵy keıpin nemese tynysh, birqalypty kúıin berýge tyrys.
V. Qorytyndy suraqtar:
• Peızaj degenimiz ne?
• “Peızaj” sóziniń maǵynasy qandaı?
• Peızaj túrlerin atańdarshy.
• Qandaı sýretshi shyǵarmalaryn bilesińder?
VI. Baǵalaý
VII. Úıge tapsyrma: Synyp jumysyn túspen aıaqtaý
Nazarov Batyrhan Dosbolovıch
Sabaqtyń taqyryby: Tabıǵat janry
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: tabıǵat janry týraly túsinik berý, peızaj túrlerimen tanystyrý; keskindemelik daǵdylar men bilikterin qalyptastyrý.
á) damytýshylyq: nazar aýdarý jáne baqylaǵyshtyqty damytý; tabıǵatqa degen súıispenshilik jáne qorshaǵan ortaǵa estetıkalyq qarym - qatynas qalyptastyrý.
b) tárbıelik: tabıǵatty aıalaýǵa jáne qorǵaýǵa baýlý; tabıǵat sulýlyǵyn sezinýge, kóre bilýge úıretý.
Sabaq tıpi: jańa oqý materıalyn meńgertý.
Sabaq ádisi: suraq - jaýap, túsindirý.
Sabaq kórnekiligi: Slaıdtar: tabıǵat kórinisi sýretteriniń kóshirmesi, fotosýretter, «Syzyqtyq jáne keńistiktik perspektıva» kestesi
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý sáti.
II. Úı tapsyrmasyn tekserý
Suraq - jaýap
1. Portret degenimiz ne? 2. Portrettiń qandaı túrleri bar?
III. Jańa sabaqty túsindirý
Peızaj - fransýz sózi, bul landshafty, tabıǵatty beıneleý. Peızaj derbes janr retinde Qytaıda, Japonıada jáne basqa shyǵys elderinde, sondaı - aq Eýropada damyǵan. Peızaj óneri ár alýan. Keıbir peızajdar tabıǵattyń ómirde bar naqty kórinisin beınelese, endi bireýleri sýretshiniń qıalynan týady. Ondaı shyǵarmalardyń bárinde de sýretshiler tabıǵattyń minez - qulqyn aınytpaı berýge tyrysady.
XVIİ ǵasyrdan bastap sýretshiler biryńǵaı tabıǵat kórinisin beıneleıtin kartınalar jazýdy bastady. Ásirese XİX ǵasyrdyń aıaǵy men XX ǵasyrdyń basynda orys sýretshileri peızaj janrynda kórkem shyǵarmalar oryndaýda zor tabysqa jetti. F. Vasılevtiń "Jańbyr aldynda", K. Iýonnyń "Qys sońy", S. Gerasımovtyń "Jaz ótti", K. Korovınniń "Kóktem", I. Aıvazovskııdiń "Toǵyzynshy bal", t. b. kórkem shyǵarmalarynda tabıǵat kórinisiniń alýan erekshelikteri shynaıy beınelengen.
Qazaqstan sýretshileri Á. Qasteev, G. Ysmaıylov, S. Mámbeev, O. Tańsyqbaev, Ú. Ájıev, t. b. peızaj janrynda kóptegen shyǵarmalar usyndy. A. Cherkasskııdiń "Kóktem", Á. Qasteevtiń "Shalkóde jaılaýy", Ú. Ájıevtiń "Asy jaılaýy", Á. Ysmaıylovtyń "Hantáńiri", J. Shardenovtyń "Qys", t. b. kórkem shyǵarmalary Qazaqstannyń sulý tabıǵatynyń kórinisin pash etti.
Tabıǵat kórinisi beınelengen sýretshi shyǵarmalaryn kórsetý.
Á. Qasteev “Meniń Otanym” 1959 j.
Á. Qasteev “Bıik taýdaǵy muz aıdyny” 1955 j.
Peızaj – tabıǵat kórinisin beıneleý degen uǵym. Tabıǵattyń alýan túrli bolýy beıneleý ónerinde peızajdyq janrdyń kóptegen túriniń qalyptasýyna yqpal etti.
Peızaj túrleri:
Aýyl peızajy
Saıabaq peızajy
Qala peızajy
Teńiz peızajy
Sáýlet peızajy
Indýstrıalyq peızaj
Aýyl peızajy (Ú. Ájıevtiń «Asy jaılaýy» kartınasy) aýyl ómirin, onyń aınalasyndaǵy tabıǵatpen shynaıy baılanysyn beıneleıdi.
Saıabaq peızajynda (V. Batýrınniń «Iasnaıa Polánadaǵy gúlder» kartınasy) adamdar demalý úshin arnaıy jasalǵan tabıǵat aıasy beriledi. Mundaǵy tabıǵat birde geometrıalyq tártipke qatań baǵyndyrylǵan, birde tabıǵı pishinder sándik músinder sáýleti ásem úılesim taýyp, erkin ornalasqandaı bolyp kórinedi.
Qala peızajynda (O. Nurjumaevtyń «Túngi sýburqaq» kartınasy) adamzat qolymen salynǵan bıik ǵımarattar, kósheler, dańǵyldar, alańdar, jaǵalaýlar jáne basqa da kórikti jerler beınelenedi.
Teńiz peızajy - marına (I. Aıvazovskııdiń «Teńizdegi túngi daýyl» kartınasy) birde tynysh, birde býyrqanǵan teńizdiń ǵajap sulýlyǵyn, kóbik shashqan asaý tolqyndardy nemese teńiz daýylyn beıneleıdi.
Sáýlet peızajy (A. Ostroýmova - Lebedevanyń «Krúkov arnasy» kartınasy) qalalyq peızajǵa uqsas keledi. Olardyń arasyndaǵy aıyrmashylyq – sáýlet peızajynda sýretshi sáýlet eskertkishterin tabıǵat aıasynda beıneleıdi.
Indýstrıalyq peızajda (K. Moneniń «Sen - Lazar vokzaly» kartınasy) sýretshi zaýyttar men fabrıkalardy, bógetter men elektr beketterin, vokzaldar men kópirlerdiń aıshyqty qurylymdaryn, temirjol toraptaryn salǵan jasampaz adamnyń róli men mańyzyn kórsetýge tyrysady.
IV. Ózindik jumys.
Tapsyrma: Elestetý nemese qıaldaý arqyly óz oıyńdaǵy kórinistiń sýretin sal. Tabıǵattyń býyrqanǵan, qozǵalystaǵy keıpin nemese tynysh, birqalypty kúıin berýge tyrys.
V. Qorytyndy suraqtar:
• Peızaj degenimiz ne?
• “Peızaj” sóziniń maǵynasy qandaı?
• Peızaj túrlerin atańdarshy.
• Qandaı sýretshi shyǵarmalaryn bilesińder?
VI. Baǵalaý
VII. Úıge tapsyrma: Synyp jumysyn túspen aıaqtaý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń maqsaty: Balalarǵa qoıan týraly túsindirý. Orman týraly bilimderin keńeıtý. Sózdik qoryn molaıtý, este saqtaý qabiletterin damytý. Kórnekilikterdi paıdalana otyryp, balalardyń sózdik qorlar...
