InfoHub Logo

Men qara mramor, qara taspyn. Adam qolynan ótken soń aınadaımyn. Aldymdaǵynyń bárin kóremin, túgel kóremin. Adam kúnge qaraı almaıdy. Men qaraı alamyn. Adam qyzyǵa qaraıdy, qýana qaraıdy, qorqa qaraıdy. Munyń biri de durys kórý emes. Mende ondaıdyń bir da joq, men anyq kóremin. Men túnde ǵana kóre almaımyn.

Men qara mramor, qara taspyn. Kórgenimdi ǵana aıta alamyn. Men adamnyń qýanyshyn da sezinbeımin, qaıǵysyn da sezinbeımin. Mende kórgenimnen buzylar kóńil de joq. Men qalaı kórsem solaı ǵana aıta alamyn. Meniń kýáligimnen adam ózi qandaı qorytyndy jasar, ony adamnyń ózi bilsin.

Ol meıram kúni emes-ti. Bul kezde bul elde meıramǵa uqsar esh nárse joq-ty. Soǵys salmaǵynan janshylyp, jeńilis azasyn endi ǵana sezine bastaǵan el ezý tartýǵa uıalatyn. Meniń aldymnan ylǵı jabyrqaý adamdar ótip jatty. Kópshiligi balǵyn jastar, oqýshylar, áıelder men káriler. Jemirilgen óksheler, jyrym-jyrym shalbar balaqtary ótip jatty. Qabaqtary túıýli, ústi-bastaryna qara maı, kógaljim, sarǵylt boıaýlar juqqan, shalbar tizeleri bultıyp ketken jumyskerler mana, kún shyqpaı ótken.

Soǵystan buryn qyzdar meniń tusymnan ótkende kózderi bir jarq etip qalýshy edi, qazir ol da joq. Balalar moıny jińishkergen, áıelder eńsesi túsińki, barlyq adam kishireıip, shógip ketken. Biren-sarandaǵan soǵys mashınalary ún shyǵarmaı, urlanyp qana ketip barady. Buǵan deıingi keýdem soq, álgi júristiń ýaqyty ótip ketkendeı.

Aspan bultsyz, kún shandaı ystyq edi. Qalanyń ortalyǵyn túgel orap alǵan ormandy taýlar ystyqtan balbyrap, múlgip tur. Meniń betime jibek kóılektiń jelpigenindeı de lep kelmeıdi. Kóshe boıyndaǵy aǵash japyraqtary áldeqandaı dybysqa tosa qoıǵan qulaqqa uqsap tynyp qalypty.

Qala tóbesinen jarty kılometr bıikte áldene burq etti de ot jolaq appaq baǵana ornaı qaldy: joǵarǵy jaǵy burqyrap qaınap, buıralanǵan aq qalpaq, túbi qalanyń dál ortalyǵyna qadalypty. Jan-jaqqa men kórip-bilmegen ot tasqyny, jaryq tasqyny gý ete tústi. Qala otqa túsken qaǵazdaı búrisip bir qaldy da joq boldy. Temir janyp kúlge aınaldy. Tas janyp tozańǵa aınaldy. Ot pen jaryq surapyly kózińdi ashyp-jumǵansha qalany tozańǵa aınaldyrdy da úlken bir óńesh barlyq shań-tozańdy sýyryp-soryp aspanǵa ushyryp áketti. Qala ornynda kedir-budyr qara kúıik qaldy. Men, qulaǵym bolsa, aspannyń jarylǵanyn estidim der edim. Sodan sańyraý bolyp qaldym der edim. Biraq, men qara taspyn, esh nárseni estigenim joq.

Aspannan jerge naızadaı qadalǵan ot tasqyny meniń aldyma ákelip bir top adamdy úıip tastady. Bári de atylyp kelip tústi. Bári de zeńbirek óńeshinen atylǵandaı pármendep kelip soǵylyp jatyr. Aıaq-qoldar úzilip ketipti. Bastar mylja-mylja... Adam basy tasqa kelip soǵylmaýǵa kerek eken de... Meniń betime shubatylǵan adam shekteri kelip jabysty, adam qany shashyrady. Shekter jabysa berip kúıip ketti, qan shashyraı berip kúıip ketti. Aýa otqa aınaldy.

Tramvaı aıaldamasynda yǵy-jyǵy adam. İshi-tysy tolǵan adam, tramvaı ornynan qozǵala berdi de lap etti. Tramvaıdyń temir qańqasy bir sátke ǵana kózge ilikti de joq boldy. Yǵy-jyǵy bolyp turǵan adamdar da ǵaıyp boldy. Adam kúıgenin sezingen joq, ólgenin sezingen joq. Eger jetpis bes myń adam kúıgenin sezinip, aýyrsynyp yńyranǵanyn estiseń ne bolar edi?! Myńdaǵan jas balalardyń móldiregen qara kózderi kúıip jatqanyn kórseń ne bolar ediń?! Myńdaǵan mektep qyzdarynyń kıimderi lap etip ketip, jalańash qalǵan balǵyn deneniń qýyrdaqtaı shyjyldap qýyrylyp jatqanyn kórseń ne bolar ediń?! Áıteýir men sony kórgen joqpyn. Jylan tili jylt etkendeı ǵana ýaqyt ótti, qala joq boldy. Lezde qala orny kedir-budyr qara kúıik dala bolyp qaldy. Qarsy bettegi taý bekterine shyqqan qalyń ormannyń japyraqtary julqyna buıralanyp alaı-túleı boldy da, kúzdi kúni toptalǵan qara torǵaı sıaqtanyp burq etip ushyp ketti. Taý bókterinde myńdaǵan pil ólikteri jatqandaı.

Qalany órtep, shań-tozańǵa aınaldyryp ushyryp áketken báleni tura qýǵandaı jel ańyrap ketti. Jolynda jeńil úıler kezdesse bu da julyp áketetin. Quıyndatyp, uıytqyp soǵady. Qalany talaı kezgen jel, qala baqshalaryn talaı ıiskegen jel búgin qara kúıikti ıiskelep júr. Qara kúıik tym úlken, búkil bir eldiń basyna qara jamylýǵa jetetin.

Qara kúıiktiń alaý-jalaýy basyla bergende tirshilik qozǵalysy belgi berdi. Aldymen ań-tań alaqtaǵan balalar kórindi. Ań-tań bolmasqa amal joq. Bala túgil úlkenniń oıyna mundaı apat barlyǵy kelgen emes. Bul dúnıege birinshi ret kelgen apat. Adam jasaǵan, adamnyń ózin qyrý úshin jasaǵan apat.

Balalardan keıin qara kúıiktiń mańaıyna áıelder, shaldar keldi. Aınala qaranady, qalany izdeıdi. Taba almaı júr. Tanys dúnıesin tanı almaı qalypty. Taba almassyń da tanı almassyń. Adam, sen ony izdeme, qara túnek qaıdan qoparylyp ketti, sony izde! Zulymdyq ordasyn órte!

Qara kúıiktiń qaq ortasynda bir-aq úıdiń qańqasy kórinedi. Aınalasy typ-tıpyl. Bul bes qabat, tóbesi kıiz úı sıaqty kók kúmbez, dóńgelenip bitetin úı bolatyn. Ózi de dóńgelenip salynǵan úı. Ot naızalar týra qadalmady ma, álde dóńgelene salynǵan úıge soǵylǵan ot topany eki jaǵynan sýsyp ketti me, áıteýir sol úıdiń qańqasy aman qalǵan.

Qara kúıikte qybyr-qybyr tirshilik bastaldy. Byt-shyt bolǵan, qýyrylyp qalǵan adam denelerin órtep júr. Adam órtengen uıasynyń ornyn tazalap júr. Bireýdiń qolyn, bireýdiń basyn, endi bireýdiń álde nemenesin taýyp alyp, shómelelep, úıip órteıdi. Mende estir qulaq bolsa, eń aýyr azap osy boldy der edim.

Uzamaı meniń qarsy aldymda birneshe jazýly taqtaılar paıda boldy. Apat otynyń ystyqtyǵy úsh júz myń gradýs eken. Apat oǵy qadalǵan jerdiń aınalasy bir kılometr kóleminde jandy-jansyz túgel joǵalypty. Odan árirekte apat kúshi báseńsigen. Tas pen temir balqyp baryp esin jınaǵan. Jan ıesi bul mańaıda da túgel qyrylǵan.

Men qara mramor, qara taspyn. Aılar ótti, jyldar ótti, men ony sanaı almaımyn. Men máńgilik ýaqytty ǵana bilemin.

Qazir baıaǵy qala qaıta ornyna tústi. Burynǵysynan bıik te kórkem, kósheleri keń. Qara kúıikten iz qalǵan joq. Adamdar jabyldy, taýlar jabyldy, sýlar jabyldy. Baqshalar tirildi. Bul jóninde adam eńbegin jyr qylyp aıtýǵa bolar edi. Biraq, meniń aıtaıyn degenim ol emes, anaý surapyl apat jaıy. Temir órtengen kún, tas órtengen kún jaıy. Umytpa demekpin. Saqtan demekpin.

Apat topany qadalǵan, qalanyń qaq ortasynda qazir bıik tas eskertkish tur. On qolyn joǵary kóterip, suq saýsaǵymen aspandy meńzegen adam músini. Sol qolyn kóldeneń sermep, beıbit tirshilikti nusqaıdy. Eki kózi jumýly, endi aspannan apat kelmeýin tilep otyrǵandaı.

Meniń aıtarym da osy ǵana. Ol úshin ne shara bar, ony adam tastan suramas deımin...

---