Terorızm jáne ekstremızm onyń zardaptary tárbıe saǵaty
Taqyryby: «Terorızm jáne ekstremızm»
Maqsaty: A) Oqýshylarǵa terorızm jáne ekstremızm týraly tereń túsinik berý, onyń túrleri, sebepteri men zardaptaryn uǵyndyrý;
Á) Jasóspirimge qoǵamnyń áleýmettik, quqyqtyq, dinı sıpattaryn uǵyndyra otyryp, olardy terrorlyq, lańkestik jáne dinı ekstremıstik baǵytta arandatýǵa jol bermeý;
B) Jasóspirimderge beıbitshiliktiń mańyzyn jáne meıirimdilik pen izgiliktiń, adamdarǵa jaqsylyq jasaı bilýdiń ómirdegi basty ustanymy ekenin uǵyndyrý.
Ótilý túri: oıtalqy, pikirtalas.
Kórnekiligi: beınefılm, slaıdtar.
Tárbıe saǵatynyń júrisi:
Jospary:
1. Terorızm jáne ekstremızm uǵymyna, túrlerine, qaı ýaqytta paıda bolǵanyna túsinik berý.
2. Terrorlyq jáne ekstremıstik áreketterdiń beleń alýy nelikten? (Pikirtalas)
3. Terorıstik jáne ekstremıstik uıymdar men dinı sektalardyń taralýy.
Muǵalim sózi:
- Terorızm ne ekendigi týraly bizdiń zamanymyzda aıtylǵan sóz kóp. Bul sózdiń anyqtamasy adamdar men qoǵamǵa baılanysty ártúrli bolady. Mysaly, kóptegen tulǵalardyń anyqtamasy boıynsha «terorızm» sózi óziniń uǵymynda djıhadty, mýdjahıdtardy, sharıǵat elderinde jaza qoldanýdy qamtıdy. «Terorızm» – arab tilinde «ırhab» sózimen atalady, maǵynasy – «qorqytý». Terorızm men dinı ekstremızm adamzat balasyna qaýip pen qater tóndiretin uıymdar. Olar óz múddelerin júzege asyrý úshin nebir ozbyr áreketterge barady. Bılik pen baılyqqa qol jetkizý úshin eshteńeden taısalmaıdy. Bılikti ornynan ketirip, dindi syltaý etip, adamdar ómirine qaýip uıalatady. Qoǵam arasynda alaýyzdyqty týdyryp, tynyshtyqty buzady. Endeshe biz búgingi taqyrybymyzda «terorızm» uǵymy týraly keńinen túsinik alatyn bolamyz.
Ekstremızm («shetteý» ıaǵnı ortalyqtan aýytqý, belgilengen jerden tys ketý degen maǵyna beredi) — jalpy tártipti moıyndamaıtyn, óziniń pikirimen ǵana is-áreket jasaýshy degendi bildiredi. Ekstremızmniń paıda bolý sebebi, adamnyń nadandyqqa, kórseqyzarlyqqa beıimdelgen kózqarasynan paıda bolady. Iaǵnı, tek meniń ǵana pikirim bolýy kerek degen sıaqty. Bul eń alǵashqy etaptary bolyp sanalady. Ekstremızmniń taǵy bir kórinisi basqa bireýdi kóre almaý, túsinbeý nemese túsingisi kelmeıtin adamdardan shyǵady.
Lańkesshiler durys baǵytqa jol kórsetetin adamdardyń keńesine múldem qulaq aspaıdy. Olar ózderin eń taza kirshiksiz dep sanap, basqanyń barlyǵyn adasýshylarǵa jatqyzyp, jón biletin adamdardy moıyndamaıdy. Mine, osynyń saldarynan álemde túrli tóńkerister men qantógister oryn alýda. Grek jurnaǵymen aıaqtalatyn «ekstremızm» degen latyn sózi «shetteý», ıaǵnı ortalyqtan aýytqý, kandaı da bir belgilengen shekten tys ketý degen maǵyna beredi. «Ekstremızm» sóziniń eń jaqyn sınonımi «radıkalızm». Bul sóz de janama túrde meıli dinde, minez-qulyqta, pikirde bolsyn, qalypty, durys dep qabyldanǵan deńgeıden aýytqý.
Ekstremızm jalpy túrde eshbir mólsherdi, tártipti moıyndamaıtyn, óziniń shekten shyqqan pikiri men is-áreketteri arqyly erekshelengen adamdardy bildiredi. Saıası ortada paıda bolgan Ekstremızm - saıası Ekstremızm, al dinı ortada paıda bolgan Ekstremızm - dinı Ekstremızm dep atalady. XXI ǵasyrdyń sońǵy jyldarynda dinı jaǵdaılarmen baılanysqan Ekstremızm qanatyn keń jaıyp keledi. Alaıda bul Ekstremızmniń paıda bolý sahnasy saıası orta bolǵandyqtan, shyn máninde dinı Ekstremızm bola almaıdy.
İ. Oı qozǵaý.
- Oqýshylar, «terorızm», «ekstremızm» degen sózdi aıtqanda eń birinshi oılaryńa ne keledi?
- Terrorlyq is - áreketterden zardap shegetin kim?
(Oılaryn dápterge jazady)
İİ. Maǵynany taný.
1. Terorızm - [ lat. terror - qorqynysh, úreı] - saıası maqsatty syltaýratyp kúsh qoldaný; uǵym XVIII sońynda uly fransýz tóńkerisi kezinde ıakobındyqtar júrgizgen repressıalyq saıasatty ataýda qoldanyldy.
2. Pikirtalas. «Terrorlyq áreketterdiń beleń alýy nelikten?»
A) Bul iske qandaı adamdar barady?
Á) Terorıstik is - áreketter tek er adamdarǵa qatysty ma?
Oqýshylar óz oılaryn aıtady:
- Dinı sektalardyń taralýy;
- Ashyq dıplomatıalyq saıasatymyzdy paıdalanyp, zańsyz sektalardyń enýi;
- 18 - 30 jas aralyǵyndaǵy eshqandaı dinı, saıası, qoǵamdyq pikiri qalyptaspaǵan, ımandylyq, patrıottyq sezimderi jetilmegen jastar barady.
- Terorıstik is - áreketke tek er adamdar emes, áıel adamdar da barady. Qazirgi kezde jankeshti - mergen áıel adamdardyń kóbeıýi baıqalady.
Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdany,
«Beıneý gımnazıasy» geografıa páni muǵalimi
İńirǵalıeva Nurgúl Nurqyzy
Tolyq nusqasyn júkteý
Maqsaty: A) Oqýshylarǵa terorızm jáne ekstremızm týraly tereń túsinik berý, onyń túrleri, sebepteri men zardaptaryn uǵyndyrý;
Á) Jasóspirimge qoǵamnyń áleýmettik, quqyqtyq, dinı sıpattaryn uǵyndyra otyryp, olardy terrorlyq, lańkestik jáne dinı ekstremıstik baǵytta arandatýǵa jol bermeý;
B) Jasóspirimderge beıbitshiliktiń mańyzyn jáne meıirimdilik pen izgiliktiń, adamdarǵa jaqsylyq jasaı bilýdiń ómirdegi basty ustanymy ekenin uǵyndyrý.
Ótilý túri: oıtalqy, pikirtalas.
Kórnekiligi: beınefılm, slaıdtar.
Tárbıe saǵatynyń júrisi:
Jospary:
1. Terorızm jáne ekstremızm uǵymyna, túrlerine, qaı ýaqytta paıda bolǵanyna túsinik berý.
2. Terrorlyq jáne ekstremıstik áreketterdiń beleń alýy nelikten? (Pikirtalas)
3. Terorıstik jáne ekstremıstik uıymdar men dinı sektalardyń taralýy.
Muǵalim sózi:
- Terorızm ne ekendigi týraly bizdiń zamanymyzda aıtylǵan sóz kóp. Bul sózdiń anyqtamasy adamdar men qoǵamǵa baılanysty ártúrli bolady. Mysaly, kóptegen tulǵalardyń anyqtamasy boıynsha «terorızm» sózi óziniń uǵymynda djıhadty, mýdjahıdtardy, sharıǵat elderinde jaza qoldanýdy qamtıdy. «Terorızm» – arab tilinde «ırhab» sózimen atalady, maǵynasy – «qorqytý». Terorızm men dinı ekstremızm adamzat balasyna qaýip pen qater tóndiretin uıymdar. Olar óz múddelerin júzege asyrý úshin nebir ozbyr áreketterge barady. Bılik pen baılyqqa qol jetkizý úshin eshteńeden taısalmaıdy. Bılikti ornynan ketirip, dindi syltaý etip, adamdar ómirine qaýip uıalatady. Qoǵam arasynda alaýyzdyqty týdyryp, tynyshtyqty buzady. Endeshe biz búgingi taqyrybymyzda «terorızm» uǵymy týraly keńinen túsinik alatyn bolamyz.
Ekstremızm («shetteý» ıaǵnı ortalyqtan aýytqý, belgilengen jerden tys ketý degen maǵyna beredi) — jalpy tártipti moıyndamaıtyn, óziniń pikirimen ǵana is-áreket jasaýshy degendi bildiredi. Ekstremızmniń paıda bolý sebebi, adamnyń nadandyqqa, kórseqyzarlyqqa beıimdelgen kózqarasynan paıda bolady. Iaǵnı, tek meniń ǵana pikirim bolýy kerek degen sıaqty. Bul eń alǵashqy etaptary bolyp sanalady. Ekstremızmniń taǵy bir kórinisi basqa bireýdi kóre almaý, túsinbeý nemese túsingisi kelmeıtin adamdardan shyǵady.
Lańkesshiler durys baǵytqa jol kórsetetin adamdardyń keńesine múldem qulaq aspaıdy. Olar ózderin eń taza kirshiksiz dep sanap, basqanyń barlyǵyn adasýshylarǵa jatqyzyp, jón biletin adamdardy moıyndamaıdy. Mine, osynyń saldarynan álemde túrli tóńkerister men qantógister oryn alýda. Grek jurnaǵymen aıaqtalatyn «ekstremızm» degen latyn sózi «shetteý», ıaǵnı ortalyqtan aýytqý, kandaı da bir belgilengen shekten tys ketý degen maǵyna beredi. «Ekstremızm» sóziniń eń jaqyn sınonımi «radıkalızm». Bul sóz de janama túrde meıli dinde, minez-qulyqta, pikirde bolsyn, qalypty, durys dep qabyldanǵan deńgeıden aýytqý.
Ekstremızm jalpy túrde eshbir mólsherdi, tártipti moıyndamaıtyn, óziniń shekten shyqqan pikiri men is-áreketteri arqyly erekshelengen adamdardy bildiredi. Saıası ortada paıda bolgan Ekstremızm - saıası Ekstremızm, al dinı ortada paıda bolgan Ekstremızm - dinı Ekstremızm dep atalady. XXI ǵasyrdyń sońǵy jyldarynda dinı jaǵdaılarmen baılanysqan Ekstremızm qanatyn keń jaıyp keledi. Alaıda bul Ekstremızmniń paıda bolý sahnasy saıası orta bolǵandyqtan, shyn máninde dinı Ekstremızm bola almaıdy.
İ. Oı qozǵaý.
- Oqýshylar, «terorızm», «ekstremızm» degen sózdi aıtqanda eń birinshi oılaryńa ne keledi?
- Terrorlyq is - áreketterden zardap shegetin kim?
(Oılaryn dápterge jazady)
İİ. Maǵynany taný.
1. Terorızm - [ lat. terror - qorqynysh, úreı] - saıası maqsatty syltaýratyp kúsh qoldaný; uǵym XVIII sońynda uly fransýz tóńkerisi kezinde ıakobındyqtar júrgizgen repressıalyq saıasatty ataýda qoldanyldy.
2. Pikirtalas. «Terrorlyq áreketterdiń beleń alýy nelikten?»
A) Bul iske qandaı adamdar barady?
Á) Terorıstik is - áreketter tek er adamdarǵa qatysty ma?
Oqýshylar óz oılaryn aıtady:
- Dinı sektalardyń taralýy;
- Ashyq dıplomatıalyq saıasatymyzdy paıdalanyp, zańsyz sektalardyń enýi;
- 18 - 30 jas aralyǵyndaǵy eshqandaı dinı, saıası, qoǵamdyq pikiri qalyptaspaǵan, ımandylyq, patrıottyq sezimderi jetilmegen jastar barady.
- Terorıstik is - áreketke tek er adamdar emes, áıel adamdar da barady. Qazirgi kezde jankeshti - mergen áıel adamdardyń kóbeıýi baıqalady.
Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdany,
«Beıneý gımnazıasy» geografıa páni muǵalimi
İńirǵalıeva Nurgúl Nurqyzy
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Taqyryby: Germanıanyń ekonomıkalyq – geografıalyq jaǵdaıy. Tabıǵat jaǵdaılary men resýrstary. Halqy (slaıdymen)
