InfoHub Logo

“Hımıa sabaqtarynda jeke tulǵanyń adamgershilik - rýhanı qasıetterin damytyp, ózin - ózi iske asyrý”

Ańdatpa
V dannoı state ızýchaetsá metod samorealızasıı lıchnostı na ýrokah hımıı pýtem razvıtıa nravstvenno - dýhovnyh kachestv.

This article is about the method of person’s self - realization at chemistry lessons by means of development of morality qualities.

XXI ǵasyrda Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdiń ózindik ulttyq úrdisi qalyptasýda. Jańa bilim paradıgmasy birinshi orynǵa shákirttiń bilimin, biligi men daǵdysyn emes, onyń tulǵasyn bilim alý arqyly damýyn qoıyp otyr.
Egemendi elimizdiń bolashaǵy jas jetkinshekterdiń bilim dárejesiniń tereńdigimen ólshenedi. Qazirgi zamanǵy bilim berý áleýmettik qurylymynyń mańyzdy elementteriniń birine aınaldy. Adamnyń jeke basyn qalyptastyrý negizi mektepten qalanatyny bárimizge belgili. Oqýshylarǵa bilimniń qyry men syryn jetik tanytý, qabiletterin shyńdaý, adamgershilik - rýhanı qasıetterin darytyp, Qazaqstan Respýblıkasynyń azamaty degen ataqqa laıyq bolatyndaı etip tárbıeleý – bizdiń mindetimiz bolmaq. Jeke tulǵanyń adamgershilik - rýhanı quzyrettiligin kóterý arqyly qoǵamnyń rýhanı jáne adamgershilik deńgeıiniń joǵarylaýyna qol jetkizý kútiletin nátıje desek bolady.

Qoǵamnyń negizgi baǵyty bilimdi de daryndy balalar daıarlaý bolsa, al mekteptiń negizgi kókeıkesti máseleleriniń biri bilim men qatar tárbıe berý, ıaǵnı adamgershilik tárbıesin qalyptastyrý. Jas urpaq boıyna batyldyq, ádildik, meıirim men qaıyrymdylyq, izettilik pen qamqorlyq sezimderin sińirýdi ár ustaz, ár pánde sabaqpen ushtastyra júrgizýi qajet. Oqytý men tárbıeleý maqsatynda júrgizilgen jumystyń tıimdi kórsetkishteriniń biri – oqýshynyń belsendilik qabiletteri jáne pánge degen qyzyǵýshylyǵy «janam degen júrekke ot bereıik» degendeı árbir muǵalimniń mindeti – oqýshynyń óz pánine degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, tereń de mazmundy bilim berý, oı - órisin, shyǵarmashylyq izdenisin damytyp, qazirgi naryq zamany básekesine tótep bere alatyndaı bilikti, tárbıeli shákirt tárbıeleý.

Adamgershilik mádenıetin qalyptastyrýdyń tıimdi tásilderine ulttyq pedagogıka elementteri de jatady. Eńbekke tárbıeleý, patrıottyq tárbıe, adamgershilik tárbıesi, ekologıalyq tárbıe, dene tárbıesi - osy barlyq tárbıeniń ózegi - adamgershilik tárbıesi, biraq ol japadan - jalǵyz áreket etpeıdi, osy atalǵan tárbıe túrlerimen birlikte, demek, adamgershilikpen qosa barlyq tárbıe túrleri birige kele adamgershilik mádenıeti men sapalary qalyptasady. Ol úshin sabaqty múmkindiginshe túrlendirip ótkizse, oqýshylardyń oqý úlgerimi sapasynyń kóteriletinine, pánge qyzyǵýshylyqtyń artatynyna, oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýge daǵdylanatynyna kóz jetkizýge bolady.

Jeke adamnyń qalyptasýyna tabıǵı jáne áleýmettik orta yqpal jasaıtynyn eskersek, beriletin bilimdi izgilendirý, ásirese hımıa - bıologıalyq pánder mazmunyn osy baǵytta júzege asyrýda múmkindikteri moldyǵyn baıqaımyz. Sebebi, adam, tabıǵat, qoǵam bir - birimen tyǵyz baılanysty. Adamnyń damyp jetilýine múmkindik týǵyzatyn orta bolsa, sol qorshaǵan ortanyń tabıǵat baılyqtaryn, tabıǵı jaǵdaılaryn mektepte oqytyp úıretetin pánder – hımıa men bıologıa. Men sabaq berý úrdisinde oqýshylardyń boıynda ózindik taldaý, ózin - ózi iske asyrý qabiletterin qalyptastyrýda mynandaı negizgi faktorlardy basshylyqqa alamyn:
- oqýshylardyń óz betinshe jumys isteý tıimdiligin arttyrý
- jekeleı, juppen, toppen jumys júrgizý
- oılaý qabiletin damytatyn esepter berý
- qabiletine qaraı deńgeılik tapsyrmalar berý
- oqýshylardyń teorıalyq - praktıkalyq saýattylyǵyn arttyrý.
Men sabaq barysynda oqýshylardyń qabiletine, bilim deńgeıine, yntasyna qaraı úsh topqa bólip, óz betimen eńbektenýge, izdenýge, shyǵarmashylyqqa baýlyp, qorytyndy jasaýǵa mashyqtandyryp, oqýshynyń aqyl - oıyn damytyp, ózindik dúnıetanymyn qalyptastyramyn, sabaqqa yntasyn arttyryp, tapsyrmany oryndaý barysynda jiberilgen qateler men kemshilikterdi ýaqytynda anyqtap túzetýge múmkindik beremin. Sabaq barysynda oqýshylardy bilimmen qarýlandyryp qoımaı, olardy qısyndy oılaý, este saqtaý qabiletterin damytý úshin “Dóńgelek ústel” “Breın - rıng “, «Qarly kesek», «Kim kóp biledi?», «Kóńildiler men tapqyrlar» oıyndaryn qoldanamyn. Tirek syzba, semantıkalyq karta toltyrý, estafetalyq suraqtar, loto oıyndaryn sheshtirý arqyly, elektrondyq oqýlyqtardy paıdalana otyryp oqýshylardyń este saqtaý, oılaý qabiletterin damytamyn. Qorytyndy, qaıtalaý sabaqtarynda top boıynsha bilim jarysyn uıymdastyrý oqýshylar belsendiligin arttyryp, olardyń ujymdasyp, aqyldasyp, bir - biriniń pikirin tyńdap, qurmetteýge, birine - biri kómektesýine yqpal etedi. «Zat mólsheri. Mol. Avogadro sany. Molárlyq massa» taqyryby boıynsha ótkizilgen qaıtalaý sabaǵynda oqýshylardyń alǵan teorıalyq bilimin naqtylaý, izdenis, ózindik jumys arqyly bilimderin tekserý, bekitý, toptasyp jumys isteýge, óz bilimin ózi baǵalaýǵa, teksere bilýge daǵdylandyrý maqsat etildi. Synyp oqýshylary úsh topqa bólinedi. Ár topqa jeke úsh tapsyrmaǵa daıyndalǵan kesteler úlestiriledi. Ár oqýshy óziniń tapsyrmasyn dápterde oryndaıdy, jaýaptaryn qaryndashpen kestege salady. Top jetekshisi jaýaptardyń jıyntyǵyn eseptep, kesteniń astyna sanyn jazady.