Bilim berý salasyndaǵy kirigý ustanymdaryna sáıkes pándik damytý ortasyn qurý
Bilim berý salasyndaǵy kirigý ustanymdaryna sáıkes pándik damytý ortasyn qurý.
«Bilý az, bilgenińdi qoldana bilý kerek, istegiń kelý az, isteý kerek» (I. V. Gete)
Jumysymnyń maqsaty:
Jumysymnyń mindeti:
Árbir kezeńde, qoǵamda týyndaǵan talaptarǵa saı keleshek urpaqqa beriletin bilimniń mánine jańa sıpat berilip, jańa ustanymdar qarastyrylýda.
El prezıdenti N. Á. Nazarbaev óz joldaýynda «Ulttyq básekelestik qabileti birinshi kezekte onyń bilimdilik deńgeıimen aıqyndalady» deı kelip, bilim salasynda túbirli ózgeristerge ázirliktiń qajet ekenin basa aıtty.
Qazirgi tańdaǵy bilim salasynda, júrgizilip jatqan reformanyń basty maqsaty – oı - órisi jańashyl, shyǵarmashylyq deńgeıde qyzmet ete alatyn, dúnıetanymy joǵary, bilimdik básekege qabiletti jan - jaqty qalyptasqan jeke tulǵa tárbıeleý.
Qazirgi kezeńde jas urpaq tárbıesi, bilim berý úrdisi eń kúrdeli máselege aınalyp otyr. Osyǵan oraı, tárbıege qoıylatyn qazirgi talaptar tárbıeshiden zor sheberlikti qajet etedi, degenmen esesine tárbıelenýshiniń izdenýine de zor múmkindik berýde.
Elimiz oqytýdyń jańa kezeńine kóshti. Ol – nátıjege baǵyttalǵan bilim berý. Nátıjege baǵyttalǵan bilim berý degenimiz – jeke tulǵanyń quzyrlylyǵyn qalyptastyrý. Quzyrlyq – ol tereńnen beriletin bilim.
Tárbıelenýshiniń quzyrlylyǵyn qalyptastyrý úshin tárbıeshiniń ózi bir quzyrlyqqa jetýi kerek. Búgingi tańda tárbıeshige qoıylatyn talap ta kúshti. Jańa farmasıa tárbıeshiniń tek óz pániniń tereń bilgiri bolý ǵana emes, tarıhı tanymdyq, pedagogıkalyq, psıholgıalyq jáne aqparattyq saýattylyq talap etilýde. Ol zaman talabyna saı bilim berýde jańalyqqa jany qumar, shyǵarmashylyqpen jumys istep, oqytýdyń jańa tehnologıasyn meńgergen jan bolǵanda ǵana biligi men bilimi joǵary jetekshi tulǵa retinde ulaǵatty sanalady.
Mektepke deıingi uıymda oqý - tárbıe jumysynyń basty sharty – pándik damytý ortasyn qurý bolyp tabylady. Damytý ortasy dep paıdaly uıymdastyrylǵan ártúrli materıaldarmen tolyqtyrylǵan, arnaıy jabdyqtalǵan jaıly jaǵdaı dep túsiný kerek. Mundaı ortada barlyq top balalaryn tanymdyq - shyǵarmashylyq is - áreketke bir ýaqytqa belsendi aralastyrýǵa bolady.
Ortany qurýdyń anyqtaýysh sáti pedagogıkalyq pikir, maqsat bolyp tabylady. Bul maqsatqa jetý tańdalǵan bilim berý baǵdarlamasyn iske asyrý arqyly júzege asyrylady.
Damytý ortasyn qura otyryp «Aınalaıyn» shaǵyn ortalyǵynda biz toptardaǵy tárbıelenýshilerdiń erekshelikterin eskeremiz. Jasy, damý deńgeıi, qyzyǵýshylyǵy, beıimdiligi, qabileti, quramy, jeke qabileti. Men de ózimniń uıymdastyrǵan oqý is - áreketimde ártúrli ádisterdi keńinen qoldanýǵa tyrysamyn. Uıymdastyrylǵan oqý is - áreketindegi qazaq tilin oqytýdyń basty maqsaty – tárbıelenýshilerdiń sózdik qoryn molaıtý, qazaq tiline tán dybystardy durys oqyp, aıta bilýge, bir - birimen sóılese bilýge daǵdylandyrý, oıyn anyq jetkize alatyndaı dárejege jetkizý.
Mundaı jetistikterge jetkizý úshin árbir tárbıeshi óz isiniń has sheberi ǵana emes, tárbıelenýshilerdiń sol pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrýshy dáneker sheber tárbıeshi bola bilý kerek. Óziniń ár uıymdastyrylǵan oqý is - áreketin túrlendirip, tárbıelenýshilerdiń ynta - nazarlaryn osy pánge aýdarta bilý kerek. Sol sebepti men de ár kez uıymdastyrylǵan oqý is - áreketimdi túrlendirip, óz dárejesinde ótkizýge tyrysamyn.
Pándik damytý ortasyn uıymdastyrýǵa qoıylatyn talaptar:
1. Árbir toptarda óz jas erekshelikterine saı maqsatqa baǵyttalǵan belsendi is - áreketke jaǵdaı jasalǵan (oıyn, qozǵalys,
beıneleý, sahnalaý)
2. Damytý ortasynyń pánderin ornalastyrý jáne uıymdastyrý tárbıelenýshilerdiń qajettiligi men jas erekshelikterine
sáıkestendirilgen. Mektep jasyna deıingi balanyń negizgi 3 qajettiligi bar: qozǵalysta, qarym - qatynasta, tanymdyq. Balanyń ózindik tańdaýy bolý úshin ortada jaǵdaı jasalǵan: kimmen, qaıda, qalaı ne oınaý kerek. Toptaǵy jabdyqtar men materıaldprdy tańdaý naqty jastaǵy balanyń damý erekshelikterimen anyqtalady.
3. Damý ortasyndaǵy pánderdiń jan-jaqtylyǵy. Toptyń ishinde balalarǵa qajetti, onyń damýyna yqpal etetin materıaldar
ǵana bolýy tıis. Eger jaqyn arada oıyn quraldary paıdalanylmasa olardy qoldanystan shyǵaryp tastaý qajet. Top materıaldarmen oqý – quraldardy saqtaıtyn qoımaǵa aınalmaýy kerek.
4. Uldar men qyzdardyń qyzyǵýshylyǵyna sáıkes damý ortasy mazmundy qurylǵan.
5. Barlyq jas ereksheligindegi toptardy demalýǵa jaıly oryndar belgilengen.
Oıyn ortasy:
1. Sújettik - róldik oıyndarǵa arnalǵan oıyn quraldary;
2. Rejıserlik oıyndarǵa arnalǵan quraldar;
3. Kópjaqty tekshe;
4. Úlgiler (úı, garaj, karta - keste, oıyn aımaǵy jáne shymyldyq)
5. Ertegilerdegi janýarlar;
Saýattylyq ortasy
Ádebı ortalyq
Halyq aýyz ádebıetiniń shyǵarmalary;
Qazaq halqynyń ertegileri;
Qazirgi zamanǵy avtorlarynyń shyǵarmalary (áńgimeler, ertegiler, taqpaqtar)
Qyzyqty matematıka ortalyǵy
1. «Ǵajaıyp qapshyq» oıyny
2. Geometrıalyq fıgýralardy, zattardy túsine, kólemine qaraı salystyrý jáne sensorlyq belgilerine qaraı toptaý. Mysaly:
úlken sebetke – úlken doptar. Qyzyl qoraptarǵa – qyzyl tekshelerdi t. b.
3. Geometrıalyq fıgýralardy, zattardy túsine qaraı arnaıy quraldar arqyly atyn atap, aıyra bilýge arnalǵan ústel oıyndary
4. Monshaqtardy jipke tizý, kólemine qaraı kezektestirý.
5. Geometrıalyq fıgýralardy túsine, kólemine qaraı arnaıy quraldar arqyly atyn atap, aıyra bilýge arnalǵan ústel oıyndary
6. Júıeli is - árekette berilgen algorıtmdi oıyndar
7. Kólemdik, sandyq, pishindik qatynastardy ıgerýge arnalǵan oıyndar.
Balalardyń logıkalyq oılaý qabiletin, shapshańdyǵyn damytýǵa arnalǵan tapsyrmalar
Logıkalyq oılaý qabiletin, shapshańdyǵyn damytýǵa arnalǵan tapsyrmalar
Óner ortalyǵy
1. Sýret salý
2. Án aıtý
3. Bı bıleý
Dene shynyqtyrý ortalyǵy
1. Sport kesheni
2. Shaǵyn dene shynyqtyrý buryshtary
3. Oıyn quraldary
Osy maqsatta men tómendegi tórt ádisti qoldanamyn. Olar:
1. Suraq - jaýap ádisi
2. Dıalog ádisi
3. Sýret ádisi
4. Test ádisi
1. Suraq - jaýap ádisi: Mysaly:
Qazir jyldyń qaı mezgili?
Qaı aı, neshesi?
Aptanyń qaı kúni?
Qandaı oıyndar oınadyq?
Búgingi oqý is - áreketimizde ne úırendik?, degen sıaqty jeńil suraqtar alý tıimdi. Osy ádisti paıdalaný balanyń uıymdastyrylǵan oqý is - áreketine degen qyzyǵýshylyǵy artyp, tilderiniń jattyǵyp, zeıini men yntasy artady. Suraq - jaýap ádisin, oqý is - áreketiniń basynda ǵana emes, ortasynda, bekitý maqsatynda sońynda qoıýǵa da bolady.
2. Dıalog ádisi - balanyń balamen, tárbıeshi men tárbıelenýshiniń qarym - qatynasyn jaqsartý úshin óte paıdaly ádis. Bala
tárbıeshiniń bergen tapsyrmasyn oryndaı otyryp, óz oıyn anyq jetkize bilýge, ashyp aıtýǵa úırenedi, tárbıeshimen tikeleı baılanysqa túse alady. Mysaly, men óz dosyńmen súıikti isiń týraly áńgimeles dep tapsyrma berdim. Osy tapsyrmany oryndaý barysynda balalar bir - birine óz oılaryn ashyp aıta bildi, bir - biriniń súıikti isi týraly tanysty jáne bir - birimen tikeleı baılanysta boldy. Sonymen qatar juptasyp jumys jasaýdy úırendi. Óz oılaryn bólise otyryp, oń nátıjeler shyǵardy.
3. Sýret ádisi – balalardyń oılaý qabiletterin damytý, sózdik qorlaryn molaıtý, oılaryn ashyp aıtý úshin tıimdi ádis. Sýret
ádisiniń eń tıimdi jaǵy, bala sýretti kórip qana qoımaı, ondaǵy nárselermen tanysady, jadynda saqtaı alady. Taqyrypqa saı sýretterdi bere otyryp jańa taqyryp mazmunyn ashýǵa da bolady. Mysaly, «Jyl mezgilderi» taqyrybyn óterde tórt mezgildiń sýretin berip, balalardyń sýret týraly oılaryn ortaǵa salǵyzyp baryp taqyryp ashyldy.
4. Test ádisi – testtiń túri óte kóp. Tárbıelenýshilerge beriletin test túrleri júıeli, jeńil túsinikti bolýy shart. Sondyqtan men,
ózimniń uıymdastyrylǵan oqý is - áreketterimde osy test ádisterin paıdalanamyn.
Kútiletin nátıje:
Qaı istiń mamany bolmasyn, qaı pánniń muǵalimi bolmasyn, óziniń pánine degen oqýshynyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý basty mindet bolyp sanalady. Bilimdi árqashanda júıeli, qurylymy jaǵynan mazmundy etip berý, ártúrli ádis - tásildermen túrlendirý ár muǵalimniń óz sheberligine baılanysty. Sondyqtan da izdenimpaz, ózine talap qoıa biletin, kásibı deńgeıi joǵary, rýhy bıik bolý qajet.
Elbasynyń joldaýynda aıtylǵandaı «Keleshek muǵalim mamandyǵy eń bedeldi, ári joǵary aqy tólenetin mamandyqtardyń biri bolýy kerek. Árıne muǵalimniń ózi de ýaqyt talabyna sáıkes bolýy mindetti» degen sózderdi basshylyqqa ala otyryp, men de, óz bilimimdi ary qaraı jetildirip, bilimi men biligi saı nátıjege baǵyttalǵan quzyretti tulǵa daıyndaýǵa at salysamyn.
«Bilý az, bilgenińdi qoldana bilý kerek, istegiń kelý az, isteý kerek» (I. V. Gete)
Jumysymnyń maqsaty:
Jumysymnyń mindeti:
Árbir kezeńde, qoǵamda týyndaǵan talaptarǵa saı keleshek urpaqqa beriletin bilimniń mánine jańa sıpat berilip, jańa ustanymdar qarastyrylýda.
El prezıdenti N. Á. Nazarbaev óz joldaýynda «Ulttyq básekelestik qabileti birinshi kezekte onyń bilimdilik deńgeıimen aıqyndalady» deı kelip, bilim salasynda túbirli ózgeristerge ázirliktiń qajet ekenin basa aıtty.
Qazirgi tańdaǵy bilim salasynda, júrgizilip jatqan reformanyń basty maqsaty – oı - órisi jańashyl, shyǵarmashylyq deńgeıde qyzmet ete alatyn, dúnıetanymy joǵary, bilimdik básekege qabiletti jan - jaqty qalyptasqan jeke tulǵa tárbıeleý.
Qazirgi kezeńde jas urpaq tárbıesi, bilim berý úrdisi eń kúrdeli máselege aınalyp otyr. Osyǵan oraı, tárbıege qoıylatyn qazirgi talaptar tárbıeshiden zor sheberlikti qajet etedi, degenmen esesine tárbıelenýshiniń izdenýine de zor múmkindik berýde.
Elimiz oqytýdyń jańa kezeńine kóshti. Ol – nátıjege baǵyttalǵan bilim berý. Nátıjege baǵyttalǵan bilim berý degenimiz – jeke tulǵanyń quzyrlylyǵyn qalyptastyrý. Quzyrlyq – ol tereńnen beriletin bilim.
Tárbıelenýshiniń quzyrlylyǵyn qalyptastyrý úshin tárbıeshiniń ózi bir quzyrlyqqa jetýi kerek. Búgingi tańda tárbıeshige qoıylatyn talap ta kúshti. Jańa farmasıa tárbıeshiniń tek óz pániniń tereń bilgiri bolý ǵana emes, tarıhı tanymdyq, pedagogıkalyq, psıholgıalyq jáne aqparattyq saýattylyq talap etilýde. Ol zaman talabyna saı bilim berýde jańalyqqa jany qumar, shyǵarmashylyqpen jumys istep, oqytýdyń jańa tehnologıasyn meńgergen jan bolǵanda ǵana biligi men bilimi joǵary jetekshi tulǵa retinde ulaǵatty sanalady.
Mektepke deıingi uıymda oqý - tárbıe jumysynyń basty sharty – pándik damytý ortasyn qurý bolyp tabylady. Damytý ortasy dep paıdaly uıymdastyrylǵan ártúrli materıaldarmen tolyqtyrylǵan, arnaıy jabdyqtalǵan jaıly jaǵdaı dep túsiný kerek. Mundaı ortada barlyq top balalaryn tanymdyq - shyǵarmashylyq is - áreketke bir ýaqytqa belsendi aralastyrýǵa bolady.
Ortany qurýdyń anyqtaýysh sáti pedagogıkalyq pikir, maqsat bolyp tabylady. Bul maqsatqa jetý tańdalǵan bilim berý baǵdarlamasyn iske asyrý arqyly júzege asyrylady.
Damytý ortasyn qura otyryp «Aınalaıyn» shaǵyn ortalyǵynda biz toptardaǵy tárbıelenýshilerdiń erekshelikterin eskeremiz. Jasy, damý deńgeıi, qyzyǵýshylyǵy, beıimdiligi, qabileti, quramy, jeke qabileti. Men de ózimniń uıymdastyrǵan oqý is - áreketimde ártúrli ádisterdi keńinen qoldanýǵa tyrysamyn. Uıymdastyrylǵan oqý is - áreketindegi qazaq tilin oqytýdyń basty maqsaty – tárbıelenýshilerdiń sózdik qoryn molaıtý, qazaq tiline tán dybystardy durys oqyp, aıta bilýge, bir - birimen sóılese bilýge daǵdylandyrý, oıyn anyq jetkize alatyndaı dárejege jetkizý.
Mundaı jetistikterge jetkizý úshin árbir tárbıeshi óz isiniń has sheberi ǵana emes, tárbıelenýshilerdiń sol pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrýshy dáneker sheber tárbıeshi bola bilý kerek. Óziniń ár uıymdastyrylǵan oqý is - áreketin túrlendirip, tárbıelenýshilerdiń ynta - nazarlaryn osy pánge aýdarta bilý kerek. Sol sebepti men de ár kez uıymdastyrylǵan oqý is - áreketimdi túrlendirip, óz dárejesinde ótkizýge tyrysamyn.
Pándik damytý ortasyn uıymdastyrýǵa qoıylatyn talaptar:
1. Árbir toptarda óz jas erekshelikterine saı maqsatqa baǵyttalǵan belsendi is - áreketke jaǵdaı jasalǵan (oıyn, qozǵalys,
beıneleý, sahnalaý)
2. Damytý ortasynyń pánderin ornalastyrý jáne uıymdastyrý tárbıelenýshilerdiń qajettiligi men jas erekshelikterine
sáıkestendirilgen. Mektep jasyna deıingi balanyń negizgi 3 qajettiligi bar: qozǵalysta, qarym - qatynasta, tanymdyq. Balanyń ózindik tańdaýy bolý úshin ortada jaǵdaı jasalǵan: kimmen, qaıda, qalaı ne oınaý kerek. Toptaǵy jabdyqtar men materıaldprdy tańdaý naqty jastaǵy balanyń damý erekshelikterimen anyqtalady.
3. Damý ortasyndaǵy pánderdiń jan-jaqtylyǵy. Toptyń ishinde balalarǵa qajetti, onyń damýyna yqpal etetin materıaldar
ǵana bolýy tıis. Eger jaqyn arada oıyn quraldary paıdalanylmasa olardy qoldanystan shyǵaryp tastaý qajet. Top materıaldarmen oqý – quraldardy saqtaıtyn qoımaǵa aınalmaýy kerek.
4. Uldar men qyzdardyń qyzyǵýshylyǵyna sáıkes damý ortasy mazmundy qurylǵan.
5. Barlyq jas ereksheligindegi toptardy demalýǵa jaıly oryndar belgilengen.
Oıyn ortasy:
1. Sújettik - róldik oıyndarǵa arnalǵan oıyn quraldary;
2. Rejıserlik oıyndarǵa arnalǵan quraldar;
3. Kópjaqty tekshe;
4. Úlgiler (úı, garaj, karta - keste, oıyn aımaǵy jáne shymyldyq)
5. Ertegilerdegi janýarlar;
Saýattylyq ortasy
Ádebı ortalyq
Halyq aýyz ádebıetiniń shyǵarmalary;
Qazaq halqynyń ertegileri;
Qazirgi zamanǵy avtorlarynyń shyǵarmalary (áńgimeler, ertegiler, taqpaqtar)
Qyzyqty matematıka ortalyǵy
1. «Ǵajaıyp qapshyq» oıyny
2. Geometrıalyq fıgýralardy, zattardy túsine, kólemine qaraı salystyrý jáne sensorlyq belgilerine qaraı toptaý. Mysaly:
úlken sebetke – úlken doptar. Qyzyl qoraptarǵa – qyzyl tekshelerdi t. b.
3. Geometrıalyq fıgýralardy, zattardy túsine qaraı arnaıy quraldar arqyly atyn atap, aıyra bilýge arnalǵan ústel oıyndary
4. Monshaqtardy jipke tizý, kólemine qaraı kezektestirý.
5. Geometrıalyq fıgýralardy túsine, kólemine qaraı arnaıy quraldar arqyly atyn atap, aıyra bilýge arnalǵan ústel oıyndary
6. Júıeli is - árekette berilgen algorıtmdi oıyndar
7. Kólemdik, sandyq, pishindik qatynastardy ıgerýge arnalǵan oıyndar.
Balalardyń logıkalyq oılaý qabiletin, shapshańdyǵyn damytýǵa arnalǵan tapsyrmalar
Logıkalyq oılaý qabiletin, shapshańdyǵyn damytýǵa arnalǵan tapsyrmalar
Óner ortalyǵy
1. Sýret salý
2. Án aıtý
3. Bı bıleý
Dene shynyqtyrý ortalyǵy
1. Sport kesheni
2. Shaǵyn dene shynyqtyrý buryshtary
3. Oıyn quraldary
Osy maqsatta men tómendegi tórt ádisti qoldanamyn. Olar:
1. Suraq - jaýap ádisi
2. Dıalog ádisi
3. Sýret ádisi
4. Test ádisi
1. Suraq - jaýap ádisi: Mysaly:
Qazir jyldyń qaı mezgili?
Qaı aı, neshesi?
Aptanyń qaı kúni?
Qandaı oıyndar oınadyq?
Búgingi oqý is - áreketimizde ne úırendik?, degen sıaqty jeńil suraqtar alý tıimdi. Osy ádisti paıdalaný balanyń uıymdastyrylǵan oqý is - áreketine degen qyzyǵýshylyǵy artyp, tilderiniń jattyǵyp, zeıini men yntasy artady. Suraq - jaýap ádisin, oqý is - áreketiniń basynda ǵana emes, ortasynda, bekitý maqsatynda sońynda qoıýǵa da bolady.
2. Dıalog ádisi - balanyń balamen, tárbıeshi men tárbıelenýshiniń qarym - qatynasyn jaqsartý úshin óte paıdaly ádis. Bala
tárbıeshiniń bergen tapsyrmasyn oryndaı otyryp, óz oıyn anyq jetkize bilýge, ashyp aıtýǵa úırenedi, tárbıeshimen tikeleı baılanysqa túse alady. Mysaly, men óz dosyńmen súıikti isiń týraly áńgimeles dep tapsyrma berdim. Osy tapsyrmany oryndaý barysynda balalar bir - birine óz oılaryn ashyp aıta bildi, bir - biriniń súıikti isi týraly tanysty jáne bir - birimen tikeleı baılanysta boldy. Sonymen qatar juptasyp jumys jasaýdy úırendi. Óz oılaryn bólise otyryp, oń nátıjeler shyǵardy.
3. Sýret ádisi – balalardyń oılaý qabiletterin damytý, sózdik qorlaryn molaıtý, oılaryn ashyp aıtý úshin tıimdi ádis. Sýret
ádisiniń eń tıimdi jaǵy, bala sýretti kórip qana qoımaı, ondaǵy nárselermen tanysady, jadynda saqtaı alady. Taqyrypqa saı sýretterdi bere otyryp jańa taqyryp mazmunyn ashýǵa da bolady. Mysaly, «Jyl mezgilderi» taqyrybyn óterde tórt mezgildiń sýretin berip, balalardyń sýret týraly oılaryn ortaǵa salǵyzyp baryp taqyryp ashyldy.
4. Test ádisi – testtiń túri óte kóp. Tárbıelenýshilerge beriletin test túrleri júıeli, jeńil túsinikti bolýy shart. Sondyqtan men,
ózimniń uıymdastyrylǵan oqý is - áreketterimde osy test ádisterin paıdalanamyn.
Kútiletin nátıje:
Qaı istiń mamany bolmasyn, qaı pánniń muǵalimi bolmasyn, óziniń pánine degen oqýshynyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý basty mindet bolyp sanalady. Bilimdi árqashanda júıeli, qurylymy jaǵynan mazmundy etip berý, ártúrli ádis - tásildermen túrlendirý ár muǵalimniń óz sheberligine baılanysty. Sondyqtan da izdenimpaz, ózine talap qoıa biletin, kásibı deńgeıi joǵary, rýhy bıik bolý qajet.
Elbasynyń joldaýynda aıtylǵandaı «Keleshek muǵalim mamandyǵy eń bedeldi, ári joǵary aqy tólenetin mamandyqtardyń biri bolýy kerek. Árıne muǵalimniń ózi de ýaqyt talabyna sáıkes bolýy mindetti» degen sózderdi basshylyqqa ala otyryp, men de, óz bilimimdi ary qaraı jetildirip, bilimi men biligi saı nátıjege baǵyttalǵan quzyretti tulǵa daıyndaýǵa at salysamyn.
You Might Also Like
-
Taqyryp 38. Haqnazar hannyń tusyndaǵy qazaq handyǵy (prezentasıasymen)
-
Maqsaty: oqýshylarǵa álemdegi eń ádemi gúlder týraly maǵlumattar berip, olar týraly qyzyqty málimetter izdetý.
