InfoHub Logo

Соңғы уақытта «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры қоғам мен билік өкілдері тарапынан сынның астында қалды. Бұған дейін қорды реформалау мәселесі қозғалғанымен, енді оны мүлдем тарату туралы ұсыныстар ашық айтыла бастады. Бұл бастаманың артында қандай саяси және экономикалық себептер бар?

19 мамырда Мәжіліс депутаты Әділ Жұбанов парламент мінберінен қорды жоюды ұсынды. Ол квазимемлекеттік секторда байып алған, ашық емес топтар бар екенін айтып, «Самұрық-Қазынаның» қызметіне күмән келтірді. Алайда, нақты тұлғаларды атамады.

Сарапшылардың пікірінше, қор жылдар бойы экономиканың маңызды активтерін иеленіп, мемлекеттің орнына шешім қабылдап келген құрылымға айналды. Бүгінде оның құрамында «ҚазМұнайГаз», «KEGOC», «Қазақстан Темір Жолы», «Эйр Астана» сияқты ірі компаниялар бар. Бұл – ел экономикасының өзегін құрайтын активтер.

Алайда қор қызметінің ашық еместігі, қаржылық тиімділікке емес, саяси мүддеге жұмыс істеуі, басшылықтағы тағайындаулардың әділетсіздігі оны қоғам наразылығына ұшыратты.

Қорды жабу – үлкен құрылымдық өзгерістерді талап ететін қадам. Себебі оның құрамындағы ұлттық компанияларды тікелей мемлекетке қайтару, қайта құрылымдау, басқару механизмін жаңарту қажет болады. Бұл өз кезегінде:

қаржы нарығына әсер етеді;

шетелдік инвесторлармен қарым-қатынасты қиындатуы мүмкін;

активтерді жекешелендіру немесе жаңа басқару моделін құру қажеттігін туғызады.

Қорды тарату туралы бастама билік пен элита ішіндегі ықпал үшін күрес екенін де көрсетеді. Бұл саяси ортаның ішінара жаңару, тазарту және сенім дағдарысын еңсеру жолындағы әрекеті ретінде де қарастырылуда.

Теориялық тұрғыда – иә. Бірақ іс жүзінде бұл ұзақ, күрделі және саяси ерік-жігерді талап ететін процесс. Қоғамдық бақылау мен ашықтық артпайынша, «Самұрық-Қазынаны» жай ғана жаппай, жүйелік мәселені шешу қиын.

«Самұрық-Қазына» – Қазақстан экономикасының символына айналған құрылым. Оны жабу немесе түбегейлі өзгерту тек экономикалық шешім емес, саяси жауапкершілікке байланысты. Бұл бастама елдегі реформалар бағытының шынайылығын да көрсетіп береді.