ارا مەن شىبىن. وسپانحان اۋباكىروۆ
تاقىرىبى: ارا مەن شىبىن. وسپانحان اۋباكىروۆ.
ماقساتى: ا) وقۋشىنىڭ جەكە قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىنە سۇيەنە وتىرىپ، مىسالداعى ءتۇيىندى ويدى اشۋعا جاعداي جاساۋ.
ءا) ءوز بەتىنشە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلي وتىرىپ، بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، شىعارماشىلىق ويلاۋىن دامىتۋ؛
ب) ساۋاتتىلىققا، شاپشاڭدىققا، ەڭبەككە، تازالىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس - ساباق.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، ىزدەنۋ. كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبا
بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: ساباققا دايارلىق.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرىپ باعالاۋ.
1. ا. بايتۇرسىنوۆ تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
2. بۇل مىسالدا كەيىپكەرلەر نە ىستەمەكشى بولدى؟
3. ولار نەگە جۇكتى ورنىنان قوزعالتا المادى؟
4. مىسالدا ادامداردىڭ قانداي ارەكەتى سىنالادى؟
جۇمباق شەشۋ:
1. شاقسام، ۋداي ءتىسىم ونى، بالا، ءتۇسىن. كوپ جەي بەرسەڭ بالدى، اۋىرادى ءتىسىڭ. ارا
2. قىستا ۇيىقتاپ جاتار، جازدا دۋمان اشار. شىبىن. بال اراسى مەن شىبىن - بۋناقدەنەلى جانۋارلارعا جاتادى. وتە ۇساق بولعاندىقتان، ولاردى «جاندىكتەر» دەپ اتايدى. بال اراسى تابيعاتتا وزدىگىنەن تىرشىلىك ەتەدى. گۇل شىرىنىن سورىپ، بال جينايدى. بالى ءۇشىن ادامدار بال اراسىن قولدا اسىرايدى. ونى «ەڭبەكقور جاندىك» دەپ اتايدى. ولار ءوزىنىڭ دەنە تۇرقىنىڭ وتە كىشكەنەلىگىنە قاراماستان ۇلكەن جۇمىستار اتقارادى. شىبىن - زياندى جاندىك. ول لاس جەردە جۇرەدى. ءتۇرلى جۇقپالى اۋرۋلار تاراتادى. سوندىقتان ۇيدە شىبىننىڭ بولماۋىن ۇنەمى قاداعالاپ وتىرۋ كەرەك.
ءىىى. جاڭا ساباق: ارا مەن شىبىن. اۆتور تۋرالى قىسقاشا دەرەك. وسپانحان اۋباكىروۆ 1934 جىلى تۋىپ، 1986 جىلى قايتىس بولعان. ول الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانى قاراقاستەك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى ونەر ينستيتۋتىنىڭ تەاتر فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. ونىڭ «قوڭىراۋ»، «بودەنە»، «كۇلكىڭىز كەلە مە؟»، «اناۋ مەن مىناۋ»، «ءبىر دوربا»، ت. ب. كوپتەگەن جيناقتارى بار. وسپانحان اۋباكىروۆ – تالانتتى ساتيريك. ساتيريك دەپ ادامنىڭ بويىنداعى تەرىس قىلىقتاردى سىناپ، مىسقىلداپ جازاتىن جازۋشىنى ايتامىز. نە بىلەسىڭ؟
ارا جارعاققاناتتىلار وتريادىنا جاتاتىن بۋناقدەنە، ۇزىندىعى 1 - 1، 5 سم.- ارالار سارى الا بولىپ كيىنگەن جاۋىنگەرلەرگە ۇقسايدى. دەمتۇتىك ارقىلى اۋامەن دەمالادى.– ۇياسىن شاتىرعا، اعاشتاردىڭ قۋىسىنا بۇتاقتارعا سالادى. قۇيرىعىنىڭ ۇشىندا وتكىر شانشار ءبىزى بار.– شاققان جەرى ءىسىپ كەتەدى. ارالاردىڭ 22 مىڭنان استام تۇرلەرى بەلگىلى. ولار ارا پاتشاسى، ەركەك ارا، جۇمىسشى ارا بولىپ ۇشكە بولىنەدى.
شىبىن قوسقاناتتىلار وتريادىنىڭ ءبىر تارماعىنا جاتادى. جەر شارىندا كەڭ تاراعان. شىبىنداردىڭ مۇرتشالارى قىسقا، ءۇش بۋناقتى. شىبىن كوپتەگەن جۇقپالى اۋرۋلاردى – ديزەنتەريا، اسقازان سۇزەگىن، ىشەك - قارىن قۇرتتارىنىڭ جۇمىرتقالارىن تاراتادى. ءۇي - جايلاردا شىبىننىڭ ءوسىپ - ونۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن اس - سۋدىڭ بەتىن جاۋىپ ۇستاۋ كەرەك. مال نەمەسە قۇس ۇستاعان جاعدايدا قورا - قوپسىنى تازا ۇستاۋ كەرەكتىگىن ەستە ساقتاۋ كەرەك. شىبىنعا قارسى «مۋحولوۆ»، «ديحلوفوس»، «نەفوس» ت. ب. دۋستاردى پايدالانعان ءجون. وقۋلىقپەن جۇمىس. مىسالدى وقىتىپ، تالداۋ. 1. ءۇنتاسپادان «ارا مەن شىبىن» ديالوگىن تىڭداتۋ.
2. تىرەك سىزبا بويىنشا مىسالدى تالداۋ.
ارا مەن شىبىن بەينەلەنگەن سۋرەت بويىنشا ەكەۋىنە مىنەزدەمە، سيپاتتاما بەرۋ.
ءىۇ. سەرگىتۋ. "كىم شاپشاڭ؟"
Y. ساباقتى بەكىتۋ:«كىم اقىن؟» تاپسىرماسى. ءۇش توپقا ولەڭ بويىنشا ۇيقاس تابۋ تاپسىرماسى بەرىلەدى: كەلدى اراعا شىبىن جيىپ جاتقان شىرىن، شاقىردى شىبىن قوناققا ارا كەلسە كەشىگىپ، جاتىپ قاپتى شەشىنىپ. قوناقتى دۇرىس كۇتپەپتى، شىبىنعا اقىل جەتپەپتى. «كىم ۇتقىر؟» تاپسىرماسى. بۇل تاپسىرما بويىنشا مىنانداي سۇراقتار تاراتىلىپ بەرىلەدى. وقۋشىلار ويلارىن مىنا سۇراق نەگىزىندە جيناقتايدى: 1.«قوناقجاي» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ 2.«قوناق» دەگەن كىم؟ قوناقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟ 3. قوناقتى ىلتيپاتپەن قارسى الۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ «كىم تاپقىر؟» تاپسىرماسى. مىسال بويىنشا ماقال - ماتەل تاۋىپ جازۋ تاپسىرماسى بەرىلەدى. 1. كەلگەنشە قوناق ۇيالادى، كەلگەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى. 2. قوناق اسىڭا ەمەس، قاباق - قاسىڭا ريزا. 3. ەڭبەكشىنىڭ نانى ءتاتتى، جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى.
YI. ۇيگە: وقىپ كەلۋ
ماقساتى: ا) وقۋشىنىڭ جەكە قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىنە سۇيەنە وتىرىپ، مىسالداعى ءتۇيىندى ويدى اشۋعا جاعداي جاساۋ.
ءا) ءوز بەتىنشە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلي وتىرىپ، بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، شىعارماشىلىق ويلاۋىن دامىتۋ؛
ب) ساۋاتتىلىققا، شاپشاڭدىققا، ەڭبەككە، تازالىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس - ساباق.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، ىزدەنۋ. كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبا
بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: ساباققا دايارلىق.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرىپ باعالاۋ.
1. ا. بايتۇرسىنوۆ تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
2. بۇل مىسالدا كەيىپكەرلەر نە ىستەمەكشى بولدى؟
3. ولار نەگە جۇكتى ورنىنان قوزعالتا المادى؟
4. مىسالدا ادامداردىڭ قانداي ارەكەتى سىنالادى؟
جۇمباق شەشۋ:
1. شاقسام، ۋداي ءتىسىم ونى، بالا، ءتۇسىن. كوپ جەي بەرسەڭ بالدى، اۋىرادى ءتىسىڭ. ارا
2. قىستا ۇيىقتاپ جاتار، جازدا دۋمان اشار. شىبىن. بال اراسى مەن شىبىن - بۋناقدەنەلى جانۋارلارعا جاتادى. وتە ۇساق بولعاندىقتان، ولاردى «جاندىكتەر» دەپ اتايدى. بال اراسى تابيعاتتا وزدىگىنەن تىرشىلىك ەتەدى. گۇل شىرىنىن سورىپ، بال جينايدى. بالى ءۇشىن ادامدار بال اراسىن قولدا اسىرايدى. ونى «ەڭبەكقور جاندىك» دەپ اتايدى. ولار ءوزىنىڭ دەنە تۇرقىنىڭ وتە كىشكەنەلىگىنە قاراماستان ۇلكەن جۇمىستار اتقارادى. شىبىن - زياندى جاندىك. ول لاس جەردە جۇرەدى. ءتۇرلى جۇقپالى اۋرۋلار تاراتادى. سوندىقتان ۇيدە شىبىننىڭ بولماۋىن ۇنەمى قاداعالاپ وتىرۋ كەرەك.
ءىىى. جاڭا ساباق: ارا مەن شىبىن. اۆتور تۋرالى قىسقاشا دەرەك. وسپانحان اۋباكىروۆ 1934 جىلى تۋىپ، 1986 جىلى قايتىس بولعان. ول الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانى قاراقاستەك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى ونەر ينستيتۋتىنىڭ تەاتر فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. ونىڭ «قوڭىراۋ»، «بودەنە»، «كۇلكىڭىز كەلە مە؟»، «اناۋ مەن مىناۋ»، «ءبىر دوربا»، ت. ب. كوپتەگەن جيناقتارى بار. وسپانحان اۋباكىروۆ – تالانتتى ساتيريك. ساتيريك دەپ ادامنىڭ بويىنداعى تەرىس قىلىقتاردى سىناپ، مىسقىلداپ جازاتىن جازۋشىنى ايتامىز. نە بىلەسىڭ؟
ارا جارعاققاناتتىلار وتريادىنا جاتاتىن بۋناقدەنە، ۇزىندىعى 1 - 1، 5 سم.- ارالار سارى الا بولىپ كيىنگەن جاۋىنگەرلەرگە ۇقسايدى. دەمتۇتىك ارقىلى اۋامەن دەمالادى.– ۇياسىن شاتىرعا، اعاشتاردىڭ قۋىسىنا بۇتاقتارعا سالادى. قۇيرىعىنىڭ ۇشىندا وتكىر شانشار ءبىزى بار.– شاققان جەرى ءىسىپ كەتەدى. ارالاردىڭ 22 مىڭنان استام تۇرلەرى بەلگىلى. ولار ارا پاتشاسى، ەركەك ارا، جۇمىسشى ارا بولىپ ۇشكە بولىنەدى.
شىبىن قوسقاناتتىلار وتريادىنىڭ ءبىر تارماعىنا جاتادى. جەر شارىندا كەڭ تاراعان. شىبىنداردىڭ مۇرتشالارى قىسقا، ءۇش بۋناقتى. شىبىن كوپتەگەن جۇقپالى اۋرۋلاردى – ديزەنتەريا، اسقازان سۇزەگىن، ىشەك - قارىن قۇرتتارىنىڭ جۇمىرتقالارىن تاراتادى. ءۇي - جايلاردا شىبىننىڭ ءوسىپ - ونۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن اس - سۋدىڭ بەتىن جاۋىپ ۇستاۋ كەرەك. مال نەمەسە قۇس ۇستاعان جاعدايدا قورا - قوپسىنى تازا ۇستاۋ كەرەكتىگىن ەستە ساقتاۋ كەرەك. شىبىنعا قارسى «مۋحولوۆ»، «ديحلوفوس»، «نەفوس» ت. ب. دۋستاردى پايدالانعان ءجون. وقۋلىقپەن جۇمىس. مىسالدى وقىتىپ، تالداۋ. 1. ءۇنتاسپادان «ارا مەن شىبىن» ديالوگىن تىڭداتۋ.
2. تىرەك سىزبا بويىنشا مىسالدى تالداۋ.
ارا مەن شىبىن بەينەلەنگەن سۋرەت بويىنشا ەكەۋىنە مىنەزدەمە، سيپاتتاما بەرۋ.
ءىۇ. سەرگىتۋ. "كىم شاپشاڭ؟"
Y. ساباقتى بەكىتۋ:«كىم اقىن؟» تاپسىرماسى. ءۇش توپقا ولەڭ بويىنشا ۇيقاس تابۋ تاپسىرماسى بەرىلەدى: كەلدى اراعا شىبىن جيىپ جاتقان شىرىن، شاقىردى شىبىن قوناققا ارا كەلسە كەشىگىپ، جاتىپ قاپتى شەشىنىپ. قوناقتى دۇرىس كۇتپەپتى، شىبىنعا اقىل جەتپەپتى. «كىم ۇتقىر؟» تاپسىرماسى. بۇل تاپسىرما بويىنشا مىنانداي سۇراقتار تاراتىلىپ بەرىلەدى. وقۋشىلار ويلارىن مىنا سۇراق نەگىزىندە جيناقتايدى: 1.«قوناقجاي» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ 2.«قوناق» دەگەن كىم؟ قوناقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟ 3. قوناقتى ىلتيپاتپەن قارسى الۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ «كىم تاپقىر؟» تاپسىرماسى. مىسال بويىنشا ماقال - ماتەل تاۋىپ جازۋ تاپسىرماسى بەرىلەدى. 1. كەلگەنشە قوناق ۇيالادى، كەلگەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى. 2. قوناق اسىڭا ەمەس، قاباق - قاسىڭا ريزا. 3. ەڭبەكشىنىڭ نانى ءتاتتى، جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى.
YI. ۇيگە: وقىپ كەلۋ
You Might Also Like
