ارۋلار – اسىل جاندار (تاربيە ساعاتى)
ارۋلار – اسىل جاندار.
(تاربيە ساعاتى)
ماقساتى: قىزدار قاۋىمىمەن سىرلاسا وتىرىپ، ولاردىڭ تاربيەسىنە كوڭىل ءبولۋ، ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، ولارعا سالت – ءداستۇردى ۇيرەتۋ، ولارمەن پىكىرلەسە وتىرىپ، وزدەرىن مازالاپ جۇرگەن سۇراقتارى بولسا، سوعان جاۋاپ تابۋ، ەركىن ءوز ويلارىن اشىپ ايتۋعا باۋلۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى جەكە قابىلەتتەرى مەن تالانتتارىن، ويلاۋ شەبەرلىگىن، سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، سىيلاستىققا، قامقور بولۋعا، ىزگىلىككە، دوستىقتى قاستەرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: انا، بالا، وتباسى تۋرالى ناقىل سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، ءتۇرلى ءتۇستى شارلار.
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى، سىمباتتى، قىزدارىمىز! بۇگىنگى «ارۋلار – اسىل جاندار» اتتى وي – تولعاۋ كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر!
جۇرگىزۋشى: مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام،
جانارى جانى جازداي جايراڭداعان.
«قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى» دەگەن ءسوزدى
قاپىسىز قالاي ايتقان قايران بابام؟! – دەمەكشى، قازاق حالقى قىز بالانى ەرتەدەن سىيلاپ، قىزدى گۇلگە تەڭەپ، «قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى» دەگەندەي، قىز بالانىڭ ءار وتباسىنا ەرەكشە ءسان بەرىپ وتىراتىنى بەلگىلى. وزىنە ءتان تابيعي ەرەكشەلىگىمەن بىرگە ولارعا تاربيە بەرەتىن ورتانىڭ دا ايتارلىقتاي اسەرىنىڭ بار ەكەنى راس. ال، ولارعا دۇرىس تاربيە بەرىپ، ءومىر اتتى كەڭ ارنالى تىرشىلىككە جول سىلتەۋ – ءبىرىنشى اتا – انا مىندەتتەرى دەيتىن بولساق، ەكىنشى كەزەك – قاناتىن قاتايتىپ، بولاشاققا جول سىلتەپ، قارلىعاشتاي ۇشىراتىن مەكتەپ ۇياسىنىڭ ىقپالى. قىز بالانىڭ العاشقى قالىپتاسۋى، ونىڭ كوپشىلىك ورتاسىندا ءوزىن – ءوزى ۇستاي بىلۋىنەن، دوستارىمەن ءتىل تابىسىپ، سونداي – اق مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، العاش رەت كوپتىڭ ورتاسىنان تۇسۋىنەن بايقالىپ جاتادى. مەكتەپ – ءبىلىم بەرۋمەن قاتار تاعىلىمدى ءتالىم – تاربيە تۇرلەرىن ۇيىمداستىراتىن ونەگە ورداسى. قىز بالانى قۇرمەتتەپ، ولاردىڭ الدىندا دورەكى سويلەمەي، ىزەتتى بولۋدى، ەر تۇرمانى اشەكەيلەنگەن سۇلۋ جورعالاردى قىزدارىنا، قارىنداستارىنا مىنگىزۋدى، كيىمنىڭ ءساندىسىن، التىندى بۇيىمداردىڭ جاقسىسىن قىزدارىنا تارتۋ ەتۋدى داستۇرگە اينالدىردى.
1 – ءبولىم: سۇراق – جاۋاپ.
جۇرگىزۋشى: جاس ارۋ – جاس عۇمىردىڭ تالعامىسىڭ،
قۋانتقان ءاربىر ءۇيدى ارمانىسىڭ.
ءدال ءقازىر الدىمىزدا سىنالاردا
سان سۇراقتان سۇرىنبەي سامعاپ ۇشقىن، - دەي كەلە سۇراق - جاۋاپ بولىمىنە شاقىرامىن. مەن قويعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ كورىڭىزدەر.
1. حالىق اراسىنا بويجەتكەن قىز اجارىنا قاراي التىعا بولىنگەن. سولاردى اتاپ وتسەڭىز؟ «ادەمى قىز، كورىكتى قىز، اسەم قىز، اجارلى قىز، شىرايلى قىز، ارۋ قىز)
2. قازاق حالقىندا حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولىنگەن، اقىلىنا كوركى ساي ارۋ قىزداردى اتاڭىز؟ «مانشۇك مامەتوۆا، ءاليا مولداعۇلوۆا، كۇلاش بايسەيتوۆا، روزا رىمبايەۆا، ماقپال ءجۇنىسوۆا، روزا باعلانوۆا، بيبىگۇل تولەگەنوۆا)
3. قىز بالالارعا ارنالعان اتاۋلاردى اتاڭىز؟ (قىز، بويجەتكەن، كەلىنشەك، ايەل، جار، انا، اپا، اجە، قارىنداس، ءسىڭلى)
4. قازاق قىزدارىنىڭ اشەكەي بۇيىمدارىن اتاڭىز؟ (شولپى، شاشباۋ، سىرعا، بىلەزىك، جۇزىك، شاشقاپ، شوق، شاشتەڭگە، ۇكى، كۇمىس تۇيمە، بالداقتى ساقينا، قوبديشا، تالمونشاق، قولازى، ماڭدايشا، ت. ب.)
5. قىزدىڭ بويىنا ءتان قىلىقتارىن اتاپ كورسەتىڭىز؟ (نازىكتىك، سۇلۋلىق، سىپايىلىق، ادەمىلىك، رۋحاني بايلىق، سۇيىسپەنشىلىك، كىشىپەيىلدىلىك، يناباتتىلىق)
6. اناسى قىز بالانى جاستايىنان قانداي مىندەتتەرگە ۇيرەتەدى؟ (ءۇيدى تازا ۇستاۋعا، اس ءپىسىرۋ، ءشاي قۇيۋ، كەستە تىگۋ، ت. ب)
7. قازاق قىزىنىڭ ۇلتتىق كيىمىن اتاڭىز؟ (كويلەك، ساۋكەلە، تاقيا، جەلەتكە، ىشىك، بەلدىك، ەتىك، كەۋدەشە، ت. ب.)
2 – ءبولىم: ماقال – ماتەل.
جۇرگىزۋشى: ساۋلەتتى انا بولعاندا دانالىق ۇرپاق بولادى. ولار بۇگىنگى مەكتەپ قابىرعاسىندا وقىپ جۇرگەن قىزدار. بولاشاقتىڭ تامىرى، قوعامنىڭ نەگىزى، تاريحتىڭ كوزى – جايناعان وسى جاۋقازىندار. قىز – ءومىردىڭ قىزعالداعى، قىزدار – بولاشاق انا، باقىت – بايلىق وشاعى، ادامزاتتىڭ ويى وركەندەپ، ءتالىم – تاربيە الاتىن قاسيەتتىڭ ۇياسى. ال ايەل – سول قاسيەتتى ۇيانىڭ التىن تىرەگى، وتباسىنىڭ ۇيتقىسى. حالىق اۋزىندا قىزدار تۋرالى ماقال – ماتەلدەر از ەمەس. سول ماقال – ماتەلدەردى اتاڭىزدار.
1. اقىلدى قىز بىلىمگە جۇگىرەر، اقىلسىز قىز سوزگە ىلىگەر.
2. قىزدىڭ قىرىق جانى بار.
3. جاقسى قىز – جاعاداعى قۇندىز.
4. قىزدىڭ قاباعىندا قۇت بار.
5. قىزدىڭ قاباعى كۇلىمدەسە – قۇت كەلەدى.
6. قىز وسسە ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە جەردىڭ كوركى.
7. قىزدىڭ كوزى قىزىلدا.
8. قىزدىڭ جولى جىڭىشكە.
9. قىزىم ساعان ايتام، كەلىنىم سەن تىڭدا.
ءان: «مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام»
3 – ءبولىم: ونەر كورسەتۋ.
جۇرگىزۋشى: قىز بالانىڭ تاربيەسى قاشاندا اسا ءماندى. قىز بۇگىن اكە – شەشەسىنىڭ قوناعى بولسا، ەرتەڭ ءبىر شاڭىراقتىڭ وشاعىنىڭ ءسانى. بولاشاق ۇرپاقتىڭ ءوز قاتارىنان وزارى دا قىز بەن قىز تاربيەسىنە بايلانىستى. قازاق قىزىنا ءتان مىندەتتەردەن كىم قاندايىن مەڭگەرەتىن جونىندە جانە قانداي مىندەتتى اتقارا الاتىندارىڭىزدى ايتىڭىزدار. ول مىندەتتەر: ايران ۇيتۋ، الاشا توقۋ، اس ءپىسىرۋ، ءىس تىگۋ، نان باسۋ، سيىر ساۋۋ، ۇرشىق ءۇيىرۋ، كەپە كەسۋ، ت. ب. (ءار قىزدىڭ جاۋابى مەن ءىس ناتيجەسى كورسەتىلەدى).
كەلەسى تىڭدايتىندارىڭىز وقۋشىلاردىڭ ورىنداۋىندا سىمباتتى ءارى سۇلۋ قىزدارىمىزعا ارنالعان اقىن ولەڭدەرىنەن ءۇزىندى. قابىل الىڭىزدار!
ارۋلار – اسىل جاندار (تاربيە ساعاتى) جۇكتەۋ
(تاربيە ساعاتى)
ماقساتى: قىزدار قاۋىمىمەن سىرلاسا وتىرىپ، ولاردىڭ تاربيەسىنە كوڭىل ءبولۋ، ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، ولارعا سالت – ءداستۇردى ۇيرەتۋ، ولارمەن پىكىرلەسە وتىرىپ، وزدەرىن مازالاپ جۇرگەن سۇراقتارى بولسا، سوعان جاۋاپ تابۋ، ەركىن ءوز ويلارىن اشىپ ايتۋعا باۋلۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى جەكە قابىلەتتەرى مەن تالانتتارىن، ويلاۋ شەبەرلىگىن، سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، سىيلاستىققا، قامقور بولۋعا، ىزگىلىككە، دوستىقتى قاستەرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: انا، بالا، وتباسى تۋرالى ناقىل سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، ءتۇرلى ءتۇستى شارلار.
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى، سىمباتتى، قىزدارىمىز! بۇگىنگى «ارۋلار – اسىل جاندار» اتتى وي – تولعاۋ كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر!
جۇرگىزۋشى: مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام،
جانارى جانى جازداي جايراڭداعان.
«قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى» دەگەن ءسوزدى
قاپىسىز قالاي ايتقان قايران بابام؟! – دەمەكشى، قازاق حالقى قىز بالانى ەرتەدەن سىيلاپ، قىزدى گۇلگە تەڭەپ، «قىز وسسە – ەلدىڭ كوركى» دەگەندەي، قىز بالانىڭ ءار وتباسىنا ەرەكشە ءسان بەرىپ وتىراتىنى بەلگىلى. وزىنە ءتان تابيعي ەرەكشەلىگىمەن بىرگە ولارعا تاربيە بەرەتىن ورتانىڭ دا ايتارلىقتاي اسەرىنىڭ بار ەكەنى راس. ال، ولارعا دۇرىس تاربيە بەرىپ، ءومىر اتتى كەڭ ارنالى تىرشىلىككە جول سىلتەۋ – ءبىرىنشى اتا – انا مىندەتتەرى دەيتىن بولساق، ەكىنشى كەزەك – قاناتىن قاتايتىپ، بولاشاققا جول سىلتەپ، قارلىعاشتاي ۇشىراتىن مەكتەپ ۇياسىنىڭ ىقپالى. قىز بالانىڭ العاشقى قالىپتاسۋى، ونىڭ كوپشىلىك ورتاسىندا ءوزىن – ءوزى ۇستاي بىلۋىنەن، دوستارىمەن ءتىل تابىسىپ، سونداي – اق مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، العاش رەت كوپتىڭ ورتاسىنان تۇسۋىنەن بايقالىپ جاتادى. مەكتەپ – ءبىلىم بەرۋمەن قاتار تاعىلىمدى ءتالىم – تاربيە تۇرلەرىن ۇيىمداستىراتىن ونەگە ورداسى. قىز بالانى قۇرمەتتەپ، ولاردىڭ الدىندا دورەكى سويلەمەي، ىزەتتى بولۋدى، ەر تۇرمانى اشەكەيلەنگەن سۇلۋ جورعالاردى قىزدارىنا، قارىنداستارىنا مىنگىزۋدى، كيىمنىڭ ءساندىسىن، التىندى بۇيىمداردىڭ جاقسىسىن قىزدارىنا تارتۋ ەتۋدى داستۇرگە اينالدىردى.
1 – ءبولىم: سۇراق – جاۋاپ.
جۇرگىزۋشى: جاس ارۋ – جاس عۇمىردىڭ تالعامىسىڭ،
قۋانتقان ءاربىر ءۇيدى ارمانىسىڭ.
ءدال ءقازىر الدىمىزدا سىنالاردا
سان سۇراقتان سۇرىنبەي سامعاپ ۇشقىن، - دەي كەلە سۇراق - جاۋاپ بولىمىنە شاقىرامىن. مەن قويعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ كورىڭىزدەر.
1. حالىق اراسىنا بويجەتكەن قىز اجارىنا قاراي التىعا بولىنگەن. سولاردى اتاپ وتسەڭىز؟ «ادەمى قىز، كورىكتى قىز، اسەم قىز، اجارلى قىز، شىرايلى قىز، ارۋ قىز)
2. قازاق حالقىندا حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولىنگەن، اقىلىنا كوركى ساي ارۋ قىزداردى اتاڭىز؟ «مانشۇك مامەتوۆا، ءاليا مولداعۇلوۆا، كۇلاش بايسەيتوۆا، روزا رىمبايەۆا، ماقپال ءجۇنىسوۆا، روزا باعلانوۆا، بيبىگۇل تولەگەنوۆا)
3. قىز بالالارعا ارنالعان اتاۋلاردى اتاڭىز؟ (قىز، بويجەتكەن، كەلىنشەك، ايەل، جار، انا، اپا، اجە، قارىنداس، ءسىڭلى)
4. قازاق قىزدارىنىڭ اشەكەي بۇيىمدارىن اتاڭىز؟ (شولپى، شاشباۋ، سىرعا، بىلەزىك، جۇزىك، شاشقاپ، شوق، شاشتەڭگە، ۇكى، كۇمىس تۇيمە، بالداقتى ساقينا، قوبديشا، تالمونشاق، قولازى، ماڭدايشا، ت. ب.)
5. قىزدىڭ بويىنا ءتان قىلىقتارىن اتاپ كورسەتىڭىز؟ (نازىكتىك، سۇلۋلىق، سىپايىلىق، ادەمىلىك، رۋحاني بايلىق، سۇيىسپەنشىلىك، كىشىپەيىلدىلىك، يناباتتىلىق)
6. اناسى قىز بالانى جاستايىنان قانداي مىندەتتەرگە ۇيرەتەدى؟ (ءۇيدى تازا ۇستاۋعا، اس ءپىسىرۋ، ءشاي قۇيۋ، كەستە تىگۋ، ت. ب)
7. قازاق قىزىنىڭ ۇلتتىق كيىمىن اتاڭىز؟ (كويلەك، ساۋكەلە، تاقيا، جەلەتكە، ىشىك، بەلدىك، ەتىك، كەۋدەشە، ت. ب.)
2 – ءبولىم: ماقال – ماتەل.
جۇرگىزۋشى: ساۋلەتتى انا بولعاندا دانالىق ۇرپاق بولادى. ولار بۇگىنگى مەكتەپ قابىرعاسىندا وقىپ جۇرگەن قىزدار. بولاشاقتىڭ تامىرى، قوعامنىڭ نەگىزى، تاريحتىڭ كوزى – جايناعان وسى جاۋقازىندار. قىز – ءومىردىڭ قىزعالداعى، قىزدار – بولاشاق انا، باقىت – بايلىق وشاعى، ادامزاتتىڭ ويى وركەندەپ، ءتالىم – تاربيە الاتىن قاسيەتتىڭ ۇياسى. ال ايەل – سول قاسيەتتى ۇيانىڭ التىن تىرەگى، وتباسىنىڭ ۇيتقىسى. حالىق اۋزىندا قىزدار تۋرالى ماقال – ماتەلدەر از ەمەس. سول ماقال – ماتەلدەردى اتاڭىزدار.
1. اقىلدى قىز بىلىمگە جۇگىرەر، اقىلسىز قىز سوزگە ىلىگەر.
2. قىزدىڭ قىرىق جانى بار.
3. جاقسى قىز – جاعاداعى قۇندىز.
4. قىزدىڭ قاباعىندا قۇت بار.
5. قىزدىڭ قاباعى كۇلىمدەسە – قۇت كەلەدى.
6. قىز وسسە ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە جەردىڭ كوركى.
7. قىزدىڭ كوزى قىزىلدا.
8. قىزدىڭ جولى جىڭىشكە.
9. قىزىم ساعان ايتام، كەلىنىم سەن تىڭدا.
ءان: «مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام»
3 – ءبولىم: ونەر كورسەتۋ.
جۇرگىزۋشى: قىز بالانىڭ تاربيەسى قاشاندا اسا ءماندى. قىز بۇگىن اكە – شەشەسىنىڭ قوناعى بولسا، ەرتەڭ ءبىر شاڭىراقتىڭ وشاعىنىڭ ءسانى. بولاشاق ۇرپاقتىڭ ءوز قاتارىنان وزارى دا قىز بەن قىز تاربيەسىنە بايلانىستى. قازاق قىزىنا ءتان مىندەتتەردەن كىم قاندايىن مەڭگەرەتىن جونىندە جانە قانداي مىندەتتى اتقارا الاتىندارىڭىزدى ايتىڭىزدار. ول مىندەتتەر: ايران ۇيتۋ، الاشا توقۋ، اس ءپىسىرۋ، ءىس تىگۋ، نان باسۋ، سيىر ساۋۋ، ۇرشىق ءۇيىرۋ، كەپە كەسۋ، ت. ب. (ءار قىزدىڭ جاۋابى مەن ءىس ناتيجەسى كورسەتىلەدى).
كەلەسى تىڭدايتىندارىڭىز وقۋشىلاردىڭ ورىنداۋىندا سىمباتتى ءارى سۇلۋ قىزدارىمىزعا ارنالعان اقىن ولەڭدەرىنەن ءۇزىندى. قابىل الىڭىزدار!
ارۋلار – اسىل جاندار (تاربيە ساعاتى) جۇكتەۋ
You Might Also Like
