دەنساۋلىقتى نىعايتۋ جولدارى
«دەنساۋلىقتى نىعايتۋ جولدارى»
قازىرگى زاماندا دەنساۋلىقتى ساقتاۋ مەن نىعايتۋ ەڭ باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ەكەنى بەلگىلى. ءححى عاسىر ادامىنا دەنساۋلىقتى قالىپتاستىرۋعا ۇيرەنۋ قاجەت. ۆالەولوگيالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتا دەنساۋلىقتىڭ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىنا جەتۋدىڭ باستى شارتى.
سالاۋاتتانۋ – تۇتاسىمەن العاندا جەكە تۇلعانىڭ، قوعامنىڭ، تابيعاتتىڭ دەنساۋلىعى تۋرالى عىلىم.
الەۋمەت سەبەپشى بولعان اۋرۋلار سانىنىڭ وسۋىنە، ادامنىڭ الەۋمەتتىك بيولوگيالىق ءمانى اراسىنداعى قاراما – قايشىلىقتاردىڭ شيەلەنىسۋىنە بايلانىستى – سالاۋاتتانۋدىڭ پايدا بولۋى زاڭدىلىق. سالاۋاتتانۋ عىلىمى اۋرۋدىڭ العاشقى الدىن الۋ ءادىسناماسىن، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ امالدارى مەن ادىستەرىن زەرتتەيتىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ءوالىپتاستىرۋدىڭ عىلىمي نەگىزى بولىپ تابىلادى.
سالاۋاتتانۋدىڭ ءرولى – ادامنىڭ ىشكى بيولوگيالىق تابيعاتىمەن، ءوزىن قورشاعان ءتىرى جانە ءولى تابيعاتپەن ءوزارا اسەرى ساپاسىن وزگەرتۋ، كيكىلجىڭنىڭ كوزىن جويۋ بولىپ تابىلادى. سالاۋاتتانۋ عىلىمى “قالاي دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ” ۇستانىمدارى مەن تەتىكتەرىن زەرتتەيدى. سالاۋاتتانۋ نىسانى، بىرىنشىدەن – دەنى ساۋ ادام، ەكىنشىدەن – ونى قورشاعانداردىڭ بارلىعى جانە دەنساۋلىققا ارەكەت ەتۋشى فاكتورلار، ۇشىنشىدەن – اۋرۋدىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرى، ورگانيزمنىڭ دەنى ساۋ كۇيگە ورالۋ تەتىگى، قورعانۋعا بەيىمدەلۋ تەتىكتەرى، تورتىنشىدەن – ساقتاندىرۋ جانە ساۋىقتىرۋ شارالارى بولىپ تابىلادى.
سونىمەن، جوعارىدا ايتىلعان مالىمەتتەردەن اركىمنىڭ ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىنا ءوزى كىنالى ەكەنىن كورۋگە بولادى. اۋرۋدى اعزاعا جولاتپاۋ، ادامنىڭ ءوز قولىندا. دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ جولىن ۇيرەنۋ ءاربىر ادامنىڭ باستى مىندەتى.
سالاۋاتتانۋ دەگەنىمىز نە؟
«سالاۋاتتانۋ» ورىستىڭ «ۆالەولوگيا» سوزىنەن شىققان. ول دەنساۋلىق عىلىمى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇل عىلىم قالاي سالاۋاتتى بولۋدىڭ، دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ جولدارىن ۇيرەتەدى. ول قورشاعان ورتانىڭ زياندى اسەرىنەن، ءتۇرلى اۋرۋلاردان ساقتانۋعا كومەكتەسەدى. دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن مىنالاردى ورىنداۋىڭ قاجەت:
• جەكە باس گيگيەناسىن ساقتا؛
• كۇن ءتارتىبىن ورىندا؛
• دەنەشىنىقتىرۋمەن اينالىس؛
• دۇرىس تاماقتان
• اعزاڭدى شىڭدا
• بەلسەندى جانە كوڭىلدى بول.
دەنساۋلىق - ءبىزدىڭ باستى بايلىعىمىز. ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋ — ءار ادامنىڭ پارىزى.
دۇرىس تاماقتانۋ
اعزانى شىنىقتىرۋ
گيگيەنانى ساقتاۋ
دەنساۋلىققا زياندى زاتتار
دۇرىس تاماقتانۋدىڭ 10 كەڭەسى
1) سۋدى اش قارىنعا ءىشىڭىز
2) ىستىق شايدى اس قابىلداۋ كەزىندە ءىشىڭىز
3) «كۇنىنە ءبىر الما ءسىزدى بارلىق دەرتتەردەن قورعايدى» دەيدى ۇلتتىق دانالىق
4) يممۋنيتەتتى كۇشەيتىڭىز
5) استى دۇرىس قابىلداڭىز
6) كەيبىر ونىمدەردى قابىلداۋدى شەكتەڭىزدەر
7) بارلىق اۋرۋلار تىستەردەن
8) تاماقتى جاقسىلاپ شايناڭىز
9) ءوز سالماعىڭىزدى قاداعالاپ ءجۇرىڭىز
10) سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ سالتى - ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ جولى!
تاعامدى لاستاندىراتىن باكتەريالاردى جۇقتىرماۋ ءۇشىن:
1) قولىڭىزدى جۋىڭىز، جەمىستەر مەن كوكونىستەردى جۋىڭىز.
2) ساتىپ الۋ، تاماق ازىرلەۋ جانە ساقتاۋ كەزىندە شيكى، پىسىرىلگەن جانە پايدالانۋعا دايىن تاعامداردى ءبىر - بىرىنەن بولەك ۇستاڭىزدار.
3) ميكروورگانيزمدەردى جويۋ ءۇشىن تاماق ازىرلەۋ كەزىندە ولاردى ءقاۋىپسىز تەمپەراتۋراعا دەيىن قىزدىرىڭىزدار.
4) جىلدام بۇزىلاتىن تاماقتاردى توڭازىتقىشتا ساقتاڭىزدار.
5) مىنالاردى پايدالانۋدان الشاق بولىڭىزدار:
• شيكى (پاستەرلەنبەگەن) سۇتتەن جانە قۇرامىنا پاستەرلەنبەگەن ءسۇت كىرەتىن تاعامداردان؛
• شيكى نە شالا پىسىرىلگەن جۇمىرتقالاردان، قۇرامىنا شيكى جۇمىرتقا كىرەتىن تاعامداردان
• شيكى نەمەسە شالا پىسكەن ەتتەردەن، تاۋىق ەتىنەن؛
• پاستەرلەنبەگەن شىرىننان.
پەتروپاۆل قالاسى.
«بالاۋسا» بالاباقشاسىنىڭ تاربيەشىسى
دانياروۆا اينۇر شاحمەت قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
قازىرگى زاماندا دەنساۋلىقتى ساقتاۋ مەن نىعايتۋ ەڭ باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ەكەنى بەلگىلى. ءححى عاسىر ادامىنا دەنساۋلىقتى قالىپتاستىرۋعا ۇيرەنۋ قاجەت. ۆالەولوگيالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتا دەنساۋلىقتىڭ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىنا جەتۋدىڭ باستى شارتى.
سالاۋاتتانۋ – تۇتاسىمەن العاندا جەكە تۇلعانىڭ، قوعامنىڭ، تابيعاتتىڭ دەنساۋلىعى تۋرالى عىلىم.
الەۋمەت سەبەپشى بولعان اۋرۋلار سانىنىڭ وسۋىنە، ادامنىڭ الەۋمەتتىك بيولوگيالىق ءمانى اراسىنداعى قاراما – قايشىلىقتاردىڭ شيەلەنىسۋىنە بايلانىستى – سالاۋاتتانۋدىڭ پايدا بولۋى زاڭدىلىق. سالاۋاتتانۋ عىلىمى اۋرۋدىڭ العاشقى الدىن الۋ ءادىسناماسىن، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ امالدارى مەن ادىستەرىن زەرتتەيتىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ءوالىپتاستىرۋدىڭ عىلىمي نەگىزى بولىپ تابىلادى.
سالاۋاتتانۋدىڭ ءرولى – ادامنىڭ ىشكى بيولوگيالىق تابيعاتىمەن، ءوزىن قورشاعان ءتىرى جانە ءولى تابيعاتپەن ءوزارا اسەرى ساپاسىن وزگەرتۋ، كيكىلجىڭنىڭ كوزىن جويۋ بولىپ تابىلادى. سالاۋاتتانۋ عىلىمى “قالاي دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ” ۇستانىمدارى مەن تەتىكتەرىن زەرتتەيدى. سالاۋاتتانۋ نىسانى، بىرىنشىدەن – دەنى ساۋ ادام، ەكىنشىدەن – ونى قورشاعانداردىڭ بارلىعى جانە دەنساۋلىققا ارەكەت ەتۋشى فاكتورلار، ۇشىنشىدەن – اۋرۋدىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرى، ورگانيزمنىڭ دەنى ساۋ كۇيگە ورالۋ تەتىگى، قورعانۋعا بەيىمدەلۋ تەتىكتەرى، تورتىنشىدەن – ساقتاندىرۋ جانە ساۋىقتىرۋ شارالارى بولىپ تابىلادى.
سونىمەن، جوعارىدا ايتىلعان مالىمەتتەردەن اركىمنىڭ ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىنا ءوزى كىنالى ەكەنىن كورۋگە بولادى. اۋرۋدى اعزاعا جولاتپاۋ، ادامنىڭ ءوز قولىندا. دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ جولىن ۇيرەنۋ ءاربىر ادامنىڭ باستى مىندەتى.
سالاۋاتتانۋ دەگەنىمىز نە؟
«سالاۋاتتانۋ» ورىستىڭ «ۆالەولوگيا» سوزىنەن شىققان. ول دەنساۋلىق عىلىمى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇل عىلىم قالاي سالاۋاتتى بولۋدىڭ، دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ جولدارىن ۇيرەتەدى. ول قورشاعان ورتانىڭ زياندى اسەرىنەن، ءتۇرلى اۋرۋلاردان ساقتانۋعا كومەكتەسەدى. دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن مىنالاردى ورىنداۋىڭ قاجەت:
• جەكە باس گيگيەناسىن ساقتا؛
• كۇن ءتارتىبىن ورىندا؛
• دەنەشىنىقتىرۋمەن اينالىس؛
• دۇرىس تاماقتان
• اعزاڭدى شىڭدا
• بەلسەندى جانە كوڭىلدى بول.
دەنساۋلىق - ءبىزدىڭ باستى بايلىعىمىز. ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋ — ءار ادامنىڭ پارىزى.
دۇرىس تاماقتانۋ
اعزانى شىنىقتىرۋ
گيگيەنانى ساقتاۋ
دەنساۋلىققا زياندى زاتتار
دۇرىس تاماقتانۋدىڭ 10 كەڭەسى
1) سۋدى اش قارىنعا ءىشىڭىز
2) ىستىق شايدى اس قابىلداۋ كەزىندە ءىشىڭىز
3) «كۇنىنە ءبىر الما ءسىزدى بارلىق دەرتتەردەن قورعايدى» دەيدى ۇلتتىق دانالىق
4) يممۋنيتەتتى كۇشەيتىڭىز
5) استى دۇرىس قابىلداڭىز
6) كەيبىر ونىمدەردى قابىلداۋدى شەكتەڭىزدەر
7) بارلىق اۋرۋلار تىستەردەن
8) تاماقتى جاقسىلاپ شايناڭىز
9) ءوز سالماعىڭىزدى قاداعالاپ ءجۇرىڭىز
10) سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ سالتى - ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ جولى!
تاعامدى لاستاندىراتىن باكتەريالاردى جۇقتىرماۋ ءۇشىن:
1) قولىڭىزدى جۋىڭىز، جەمىستەر مەن كوكونىستەردى جۋىڭىز.
2) ساتىپ الۋ، تاماق ازىرلەۋ جانە ساقتاۋ كەزىندە شيكى، پىسىرىلگەن جانە پايدالانۋعا دايىن تاعامداردى ءبىر - بىرىنەن بولەك ۇستاڭىزدار.
3) ميكروورگانيزمدەردى جويۋ ءۇشىن تاماق ازىرلەۋ كەزىندە ولاردى ءقاۋىپسىز تەمپەراتۋراعا دەيىن قىزدىرىڭىزدار.
4) جىلدام بۇزىلاتىن تاماقتاردى توڭازىتقىشتا ساقتاڭىزدار.
5) مىنالاردى پايدالانۋدان الشاق بولىڭىزدار:
• شيكى (پاستەرلەنبەگەن) سۇتتەن جانە قۇرامىنا پاستەرلەنبەگەن ءسۇت كىرەتىن تاعامداردان؛
• شيكى نە شالا پىسىرىلگەن جۇمىرتقالاردان، قۇرامىنا شيكى جۇمىرتقا كىرەتىن تاعامداردان
• شيكى نەمەسە شالا پىسكەن ەتتەردەن، تاۋىق ەتىنەن؛
• پاستەرلەنبەگەن شىرىننان.
پەتروپاۆل قالاسى.
«بالاۋسا» بالاباقشاسىنىڭ تاربيەشىسى
دانياروۆا اينۇر شاحمەت قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ءپانى: ساۋات اشۋكۇنى:سىنىپ: 1مەكتەپ: «ى. التىنسارين اتىنداعى ورتا مەكتەپ»كمممۇعالىم: كاۋمەنوۆا س. كقاتىسقاندار سانى: 18قاتىسپاعاندار سانى:- ساباق بارىسى:ساباقتىڭ تاقىرىبى:5. 5. تابيعاتقا ساياحات. جج ...
