ءدىنتانۋ ماماندىعىنىڭ ماڭىزى
ءدىن باعزى زاماننان بەرى وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ كەلەدى. ادام پايدا بولعالى بەرى بەلگىلى ءبىر ءدىني سەنىم قوعامنىڭ اجىراماس بولىگى بولعانى بەلگىلى. كوپ كونفەسسيونالدى، كوپ ۇلتتى قازاقستاندا بىرنەشە دىندەردىڭ بەيبىت ءومىر سۇرۋىنە مەملەكەت جاعداي جاساپ وتىر. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن ءدىني بىلىمگە ءمان بەرۋ كەرەك.
قازىرگى كەزدە ءدىنتانۋ مەملەكەت تاراپىنان ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ، قاجەت دەپ تاپقان ماماندىقتاردىڭ بىرىنە اينالدى. قازاقستان قوعامىنىڭ ءتۇرلى ەتنوستىق، كونفەسسيالىق سيپاتىن ەسكەرە وتىرا، سوعان قوسا ۇلتتىق ءدىني مۇرانى ساقتاپ قالاتىنداي قازىرگى زايىرلى قوعامعا، زامان تالابىنا ساي ءدىنتانۋ ءپانىن وقىتۋ، ءدىنتانۋشى ماماندار اسا قاجەت جانە بۇل تاقىرىپ قاشان دا وزەكتىلىگىن جوعالتپايدى. قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن قارقىن العان ۇردىستەردىڭ ءبىرى ءدىنتانۋ ماماندارىن دايارلاۋ بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدەگى ءدىنتانۋ ماماندارى باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا دەڭگەيلەرىندە دايارلانادى.
ءدىنتانۋلىق ءبىلىم تاريحى 1992 جىلى العاش رەت ق. ا. ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە «ءدىن جانە ەركىن ويلاۋ» ماماندىعىنىڭ اشىلۋىنان باستاۋ الادى. ءقازىر ءدىنتانۋ باكالاۆرلارىن ەلىمىزدەگى ل. ن گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ كافەدراسى، ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا عىلىمدارى جانە ءدىنتانۋ كافەدراسى، ە. ا. بۋكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا جانە مادەنيەت تەورياسى كافەدراسى، «نۇر - مۇباراك» مىسىر يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ كافەدراسى، ق. ا. ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ جانە تەولوگيا كافەدراسى، شەت تىلدەر جانە ىسكەرلىك كارەرا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ فاكۋلتەتى دايارلايدى.
قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنەن وزگە اتالعان وقۋ ورىندارىندا ءدىنتانۋ ماماندىعى بويىنشا ماگيستراتۋرا اشىلعان. ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن «نۇر» قازاق - ەگيپەت يسلام ۋنيۆەرسيتەتى ءدىنتانۋ ماماندىعى بويىنشا PhD دوكتورلارىن دايارلايدى.
ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تاراپىنان «ءدىنتانۋ» ماماندىعىنا جىل سايىن 65 مەملەكەتتىك گرانت ءبولىنىپ كەلگەن بولاتىن. 2013 - 2014 وقۋ جىلىنان باستاپ، وقۋ گرانتى 77 - گە كوبەيتىلدى. جەكەلەگەن وقۋ ورىندارى ءوز گرانتتارى ارقىلى ءدىنتانۋشىلاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىنىڭ اقىسىز ءبىلىم الۋىن قامتاماسىز ەتۋدە.
جالپى ءدىنتانۋدىڭ ءوزى باستاپقىدا ءپان رەتىندە باتىس ەلدەرىندە تەولوگياعا قارسى كوزقاراستار نەگىزىندە قالىپتاسقانى بەلگىلى. اتالعان ءپاندى قالىپتاستىرۋ مەن دامىتۋ ۇدەرىسىندە بىرتە - بىرتە ەكى جەتەكشى باعىت قالىپتاستى. ءبىرىنشى باعىتتى ۇستانۋشىلار ءدىنتانۋدى ءدىن تۋرالى (سىرتتاي) وقىتاتىن ءپان رەتىندە قابىلداسا، ەكىنشى باعىتتاعىلار ءدىنتانۋدى ءدىن ارقىلى (تەولوگيالىق تۇرعىدان) وقىتاتىن ءپان رەتىندە قابىلدايدى. قازاقستاندىق ءبىلىم ستاندارتتارىندا ءدىنتانۋ ءدىن تۋرالى (سىرتتاي) وقىتاتىن ءپان رەتىندە نەگىزدەلگەن، ال جالپى وقىتۋ ۇدەرىسىندە ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ءدىني جانە ءدىنتانۋلىق ءبىلىمدى ۇشتاستىرۋ مۇمكىندىگىنە قاراي ەكى كوزقاراس ارالاس كورىنىس تاپقان دەۋگە بولادى. بۇل ەڭ الدىمەن ءدىنتانۋ ءپانىن وقىتۋعا دەگەن تۇجىرىمدامالىق كوزقاراسىنىڭ ايقىندالماۋىنىڭ سالدارى بولىپ تابىلادى. وسى ورايدا ءدىنتانۋ ءپانىن وقىتۋدا نەنىڭ ماقسات ەتىلەتىنى، ونىڭ قانداي ءپان بولۋى قاجەتتىگى مەملەكەت تاراپىنان ناقتىلانۋعا ءتيىس.
ەندى ءدىنتانۋشىلار قاي جەردە جۇمىس ىستەي الادى دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىنا كەلەر بولساق:
- مەملەكەتتىك، ءدىني جانە قوعامدىق ۇيىمداردا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا تاۋەلسىز ساراپشى رەتىندە جانە ساراپشىلار كوميسسياسى قۇرامىندا؛
- ۇقك جانە ءىىم ساراپتاما قىزمەتىنىڭ، مەملەكەتتىك باسقارۋ، سىرتقى جانە ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ، ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى؛
- ءدىن تاريحى مەن تەورياسى، زاماناۋي وركەنيەتتىڭ ءدىني - فيلوسوفيالىق ماسەلەلەرى بويىنشا عىلىمي - زەرتەۋ جۇمىستارىندا عىلىمي قىزمەتكەر؛
- مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس جوعارى جانە ورتا ارناۋلى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى؛
- ءبىتىرۋشى ماگيستراتۋرا مەن PhD ءبىلىمىن جالعاستىرا الادى جانە حالىقارالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا (بۇۇ، ISESKO، اشىق قوعام ينستيتۋتى جانە ت. ب.) قاتىسا الادى؛
- «حالال» ستاندارتتاۋ كوميتەتىنىڭ، قمدب قىزمەتكەرلەرى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك، مەملەكەتتىك ەمەس مەكەمەلەر مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى.
ءقازىر الەمدىك دەڭگەيدە ءدىن شيەلەنىسكە جاعدايدا ەكەنى ءمالىم. سوندىقتان، مەملەكەتكە ءدىنتانۋشى مامانداردىڭ جانجالعا قارسى تۇراقتىلىعىن قالىپتاستىرۋعا، سونىمەن بىرگە جاستار ورتاسىندا ادامنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قادىرلەۋ پرينسيپتەرىنە، ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق بەيبىت پەن كەلىسىمگە قۇشتارلىققا، ديالوگ جاساۋعا دايىن بولۋىنا نەگىزدەلگەن ەتنومادەني ءوزارا قۇرمەتتەۋدىڭ دۇنيەتانىمىن جانە رۋحاني - ادامگەرشىلىك اتموسفەرانىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەدى دەپ قاراستىرىلعان.
ءدىنتانۋ ماماندارىن دايارلاۋدا ءقازىر «ءدىنتانۋشى – ءدىنتانۋ ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى»، «ءدىنتانۋشى – مەملەكەت - ءدىن قاتىناستارى بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى – يسلام تەولوگياسى بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى – حريستيان تەولوگياسى بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى – جاڭا ءدىني اعىمدار بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى - تەورەتيك» بەيىندىك باعىتتارى قالىپتاسقان. اتالعان ماماندانۋ بەيىندەرى نەگىزىنەن ق. ا. ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە تولىعىمەن قامتىلعان. قازۇۋ - دە سونىمەن قاتار ءدىنتانۋ ماگيسترانتتارى بولاشاقتا وندىرىسكە جىبەرىلەتىن بەيىندىك باعىت بويىنشا جانە عىلىمي قىزمەت پەن جوعارعى وقۋ ورىندارىنا وقىتۋشىلىققا جىبەرىلەتىن عىلىمي - پەداگوگيكالىق باعىت بويىنشا دايارلانادى.
قورىتا كەلگەندە، قازىرگى قازاقستانداعى ءدىنتانۋلىق ءبىلىم وزىندىك بازاعا، ءتيىستى ءبىلىم ۇدەرىسى قۇجاتتارىنا، قالىپتاسقان تاجىريبەگە يە، حالىقارالىق عىلىمي جانە بىلىمدىك بايلانىستاردى جانداندىرۋعا وزىندىك ۇلەس قوسىپ وتىرعان قوعام ومىرىندەگى ماڭىزى جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسى بولىپ تابىلادى. وزگە دە ءبىلىم سالالارى سەكىلدى ءدىنتانۋلىق ءبىلىم ۋاقىت تالابىنا ساي باعىتتىلىعى جونىنەن بىرىزدىلەندىرىلىپ، مازمۇنى تۇرعىسىنان بايىتىلىپ كەلەدى.
ءال - فارابي اتىنداعى قازۇۋ 1 كۋرس ماگيسترانتتارى
رىسبەك توعجان، كاساينوۆا قارلىعاش
قازىرگى كەزدە ءدىنتانۋ مەملەكەت تاراپىنان ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ، قاجەت دەپ تاپقان ماماندىقتاردىڭ بىرىنە اينالدى. قازاقستان قوعامىنىڭ ءتۇرلى ەتنوستىق، كونفەسسيالىق سيپاتىن ەسكەرە وتىرا، سوعان قوسا ۇلتتىق ءدىني مۇرانى ساقتاپ قالاتىنداي قازىرگى زايىرلى قوعامعا، زامان تالابىنا ساي ءدىنتانۋ ءپانىن وقىتۋ، ءدىنتانۋشى ماماندار اسا قاجەت جانە بۇل تاقىرىپ قاشان دا وزەكتىلىگىن جوعالتپايدى. قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن قارقىن العان ۇردىستەردىڭ ءبىرى ءدىنتانۋ ماماندارىن دايارلاۋ بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدەگى ءدىنتانۋ ماماندارى باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا دەڭگەيلەرىندە دايارلانادى.
ءدىنتانۋلىق ءبىلىم تاريحى 1992 جىلى العاش رەت ق. ا. ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە «ءدىن جانە ەركىن ويلاۋ» ماماندىعىنىڭ اشىلۋىنان باستاۋ الادى. ءقازىر ءدىنتانۋ باكالاۆرلارىن ەلىمىزدەگى ل. ن گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ كافەدراسى، ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا عىلىمدارى جانە ءدىنتانۋ كافەدراسى، ە. ا. بۋكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا جانە مادەنيەت تەورياسى كافەدراسى، «نۇر - مۇباراك» مىسىر يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ كافەدراسى، ق. ا. ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ جانە تەولوگيا كافەدراسى، شەت تىلدەر جانە ىسكەرلىك كارەرا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءدىنتانۋ فاكۋلتەتى دايارلايدى.
قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنەن وزگە اتالعان وقۋ ورىندارىندا ءدىنتانۋ ماماندىعى بويىنشا ماگيستراتۋرا اشىلعان. ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن «نۇر» قازاق - ەگيپەت يسلام ۋنيۆەرسيتەتى ءدىنتانۋ ماماندىعى بويىنشا PhD دوكتورلارىن دايارلايدى.
ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تاراپىنان «ءدىنتانۋ» ماماندىعىنا جىل سايىن 65 مەملەكەتتىك گرانت ءبولىنىپ كەلگەن بولاتىن. 2013 - 2014 وقۋ جىلىنان باستاپ، وقۋ گرانتى 77 - گە كوبەيتىلدى. جەكەلەگەن وقۋ ورىندارى ءوز گرانتتارى ارقىلى ءدىنتانۋشىلاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىنىڭ اقىسىز ءبىلىم الۋىن قامتاماسىز ەتۋدە.
جالپى ءدىنتانۋدىڭ ءوزى باستاپقىدا ءپان رەتىندە باتىس ەلدەرىندە تەولوگياعا قارسى كوزقاراستار نەگىزىندە قالىپتاسقانى بەلگىلى. اتالعان ءپاندى قالىپتاستىرۋ مەن دامىتۋ ۇدەرىسىندە بىرتە - بىرتە ەكى جەتەكشى باعىت قالىپتاستى. ءبىرىنشى باعىتتى ۇستانۋشىلار ءدىنتانۋدى ءدىن تۋرالى (سىرتتاي) وقىتاتىن ءپان رەتىندە قابىلداسا، ەكىنشى باعىتتاعىلار ءدىنتانۋدى ءدىن ارقىلى (تەولوگيالىق تۇرعىدان) وقىتاتىن ءپان رەتىندە قابىلدايدى. قازاقستاندىق ءبىلىم ستاندارتتارىندا ءدىنتانۋ ءدىن تۋرالى (سىرتتاي) وقىتاتىن ءپان رەتىندە نەگىزدەلگەن، ال جالپى وقىتۋ ۇدەرىسىندە ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ءدىني جانە ءدىنتانۋلىق ءبىلىمدى ۇشتاستىرۋ مۇمكىندىگىنە قاراي ەكى كوزقاراس ارالاس كورىنىس تاپقان دەۋگە بولادى. بۇل ەڭ الدىمەن ءدىنتانۋ ءپانىن وقىتۋعا دەگەن تۇجىرىمدامالىق كوزقاراسىنىڭ ايقىندالماۋىنىڭ سالدارى بولىپ تابىلادى. وسى ورايدا ءدىنتانۋ ءپانىن وقىتۋدا نەنىڭ ماقسات ەتىلەتىنى، ونىڭ قانداي ءپان بولۋى قاجەتتىگى مەملەكەت تاراپىنان ناقتىلانۋعا ءتيىس.
ەندى ءدىنتانۋشىلار قاي جەردە جۇمىس ىستەي الادى دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىنا كەلەر بولساق:
- مەملەكەتتىك، ءدىني جانە قوعامدىق ۇيىمداردا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا تاۋەلسىز ساراپشى رەتىندە جانە ساراپشىلار كوميسسياسى قۇرامىندا؛
- ۇقك جانە ءىىم ساراپتاما قىزمەتىنىڭ، مەملەكەتتىك باسقارۋ، سىرتقى جانە ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ، ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى؛
- ءدىن تاريحى مەن تەورياسى، زاماناۋي وركەنيەتتىڭ ءدىني - فيلوسوفيالىق ماسەلەلەرى بويىنشا عىلىمي - زەرتەۋ جۇمىستارىندا عىلىمي قىزمەتكەر؛
- مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس جوعارى جانە ورتا ارناۋلى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى؛
- ءبىتىرۋشى ماگيستراتۋرا مەن PhD ءبىلىمىن جالعاستىرا الادى جانە حالىقارالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا (بۇۇ، ISESKO، اشىق قوعام ينستيتۋتى جانە ت. ب.) قاتىسا الادى؛
- «حالال» ستاندارتتاۋ كوميتەتىنىڭ، قمدب قىزمەتكەرلەرى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك، مەملەكەتتىك ەمەس مەكەمەلەر مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى.
ءقازىر الەمدىك دەڭگەيدە ءدىن شيەلەنىسكە جاعدايدا ەكەنى ءمالىم. سوندىقتان، مەملەكەتكە ءدىنتانۋشى مامانداردىڭ جانجالعا قارسى تۇراقتىلىعىن قالىپتاستىرۋعا، سونىمەن بىرگە جاستار ورتاسىندا ادامنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قادىرلەۋ پرينسيپتەرىنە، ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق بەيبىت پەن كەلىسىمگە قۇشتارلىققا، ديالوگ جاساۋعا دايىن بولۋىنا نەگىزدەلگەن ەتنومادەني ءوزارا قۇرمەتتەۋدىڭ دۇنيەتانىمىن جانە رۋحاني - ادامگەرشىلىك اتموسفەرانىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەدى دەپ قاراستىرىلعان.
ءدىنتانۋ ماماندارىن دايارلاۋدا ءقازىر «ءدىنتانۋشى – ءدىنتانۋ ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى»، «ءدىنتانۋشى – مەملەكەت - ءدىن قاتىناستارى بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى – يسلام تەولوگياسى بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى – حريستيان تەولوگياسى بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى – جاڭا ءدىني اعىمدار بويىنشا ساراپشى»، «ءدىنتانۋشى - تەورەتيك» بەيىندىك باعىتتارى قالىپتاسقان. اتالعان ماماندانۋ بەيىندەرى نەگىزىنەن ق. ا. ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە تولىعىمەن قامتىلعان. قازۇۋ - دە سونىمەن قاتار ءدىنتانۋ ماگيسترانتتارى بولاشاقتا وندىرىسكە جىبەرىلەتىن بەيىندىك باعىت بويىنشا جانە عىلىمي قىزمەت پەن جوعارعى وقۋ ورىندارىنا وقىتۋشىلىققا جىبەرىلەتىن عىلىمي - پەداگوگيكالىق باعىت بويىنشا دايارلانادى.
قورىتا كەلگەندە، قازىرگى قازاقستانداعى ءدىنتانۋلىق ءبىلىم وزىندىك بازاعا، ءتيىستى ءبىلىم ۇدەرىسى قۇجاتتارىنا، قالىپتاسقان تاجىريبەگە يە، حالىقارالىق عىلىمي جانە بىلىمدىك بايلانىستاردى جانداندىرۋعا وزىندىك ۇلەس قوسىپ وتىرعان قوعام ومىرىندەگى ماڭىزى جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسى بولىپ تابىلادى. وزگە دە ءبىلىم سالالارى سەكىلدى ءدىنتانۋلىق ءبىلىم ۋاقىت تالابىنا ساي باعىتتىلىعى جونىنەن بىرىزدىلەندىرىلىپ، مازمۇنى تۇرعىسىنان بايىتىلىپ كەلەدى.
ءال - فارابي اتىنداعى قازۇۋ 1 كۋرس ماگيسترانتتارى
رىسبەك توعجان، كاساينوۆا قارلىعاش
You Might Also Like
-
«ماماندىعىم - ماقتانىشىم» جاس ءمۇعالىم - 2015 سايىسى.
-
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى قيىنشىلىقتاردى، حالىق كوتەرگەن قاسىرەتتەردى ەسكە الا وتىرىپ، ءوزىمىز سياقتى جالىندى جاستاردى وتانىن سۇيۋگە، ونى قورعاۋعا باۋلۋ ءجا...
