دوستىق-تاۋسىلماس قازىنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: « دوستىق-تاۋسىلماس قازىنا»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. تاقىرىپتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، مازمۇنىن اشۋ. دوستىق تۋرالى ءبىلىم دەڭگەيىن كەڭەيتۋ، ناعىز دوستى تاني بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ وزىندىك ويلارىن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە، دوستى قادىرلەۋگە جانە ءتىل بايلىقتارىن، تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
3. ادام بويىنداعى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى ساقتاي بىلۋگە، ادالدىققا، دوستىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
2. گيمن
دوستىق دەگەن ومىردە ەڭ كەرەگى،
دوستىق بولىپ دۇنيە دوڭگەلەدى.
وزەندەگى تولقىندار دوس بوپ اقتى،
قاناتىمىزداي جۇگىرىپ كەۋدەدەگى.
ادام ءۇشىن اتا-انادان كەيىنگى ەڭ جاقىن – ابزال دوس. جاقسى – ادام جانىنان شۋاق ىزدەپ، دوستىق شىن كوڭىلمەن ۇسىناتىن ادامدار كوپ بولماق.
«دوسسىز ءومىر – تۇل»، «دوسسىز ءومىر – تۇسسىز اس»- دەپ حالىق بەكەر ايتپاعان. ادام ەس ءبىلىپ ەتەك جاپقاننان باستاپ ءوزىن تۇسىنەتىن، جانىنا سەرىك بولاتىن اينىماس دوس ىزدەيتىنى انىق. سوندىقتان دا بۇگىن دوستىق جايلى اڭگىمەلەسپەك ءۇشىن ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن «دوستىق – تاۋسىلماس قازىنا» دەپ الدىق. ءبىزدىڭ ساباعىمىز بىرنەشە بولىكتەردەن تۇرادى.
1. اققۋدى اتپايدى،
دوستىقتى ساتپايدى.
2. دوستىق-تاتۋلىق بەلگىسى
3. جامان دوس – كولەڭكە
4. ادەبيەت – ءومىر ايناسى
ساحنا – ونىڭ جالعاسى
5. اعاش جاپىراعىمەن كورىكتى،
ادامدار دوستارىمەن كورىكتى.
ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدى «تىلەك شوعى» ويىنىمىزبەن باستايمىز. قولدارىندا گۇلدەرى بار بالالار دوڭگەلەنە تۇرادى. ءمۇعالىم ءوزى باستاپ، وقۋشىلار گۇلدى بىر-بىرىنە تىلەك ايتۋ ارقىلى ۇسىنادى. دەنىڭ ساۋ بولسىن، ادەپتى بول، اقىلدى بول، ءبىلىمدى بول، جاقسى بول، اسپانىڭ اشىق بولسىن، ەلىمىزدە تىنىشتىق بولسىن، اماندىق بولسىن، بىرلىك، تاتۋلىق.... ت. ب. وزگەلەرگە دەنساۋلىق تىلەپ، جاقسىلىق جاساساڭ، ول وزىڭە ءقايتىپ ورالادى.
ءبىرىنشى ايالداما.
«اققۋدى اتپايدى، دوستىقتى ساتپايدى»
ەندى وسى ءسوزدىڭ سىرىنا ءۇڭىلىپ كورەيىكشى. اققۋ – كيەلى قۇس، سۇلۋلىق سيمۆولى. ال دوستىقتى ساتپاي دەگەن نە؟
- دوس الداماۋ كەرەك
دوس ءارقاشان بىر-بىرىنە كومەكتەسۋ كەرەك.
دوستار ۇرىسپاۋ كەرەك.
دوستار تاتۋ بولۋ كەرەك.
- دوسى ءۇشىن ءوزىنىڭ باسىن قاتەرگە توسۋ. دوسىن قۇتقارۋ-دوستىق ولكەسىنىڭ زاڭى بولسا كەرەك. ال مۇحتار شاحانوۆ اعالارىڭنىڭ وسى جايىندا ايتىلعان «دوستىق ولكەسىنىڭ زاڭى» ولەڭىن تىڭدايىق.
ەكىنشى ايالداما: دوستىق – تاتۋلىق بەلگىسى.
بۇل ايالدامادا ماقال-ماتەلدەرگە تۇنىپ تۇرعان كورىنەدى. قايسىڭ تەز دوستىق تۋرالى ماقال-ماتەل ايتاسىڭدار.
ەندى مىنا ماقالداردى وقىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ كورەيىك.
1. اقىلدىمەن دوس بولساڭ بيىكتەيسىڭ، اقىلسىزبەن دوس بولساڭ اداساسىڭ.
2. دوسىڭدى جامانداما،
بوستان بوسقا قارالاما.
3. دوس جىلاتىپ ايتادى،
دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى.
4. دوسىڭ ءۇشىن جان پيدا.
5. دۇشپانعا تاستاي قاتتى بول،
دوسىڭا بالداي ءتاتتى بول.
6. دوسى كوپتى جاۋ المايدى،
اقىلى كوپتى داۋ المايدى.
7. ءجۇز سومىڭ بولعانشا،
ءجۇز دوسىڭ بولسىن.
8. جامان اتان اياعىم ارتىق،
جامان جولداستان تاياعىم ارتىق.
ءۇشىنشى ايالداما.
جامان دوس – كولەڭكە.
1. ى. ءالتىنساريننىڭ «جامان جولداس» اڭگىمەسىن ەسكە ءتۇسىرۋ. نەلىكتەن جامان جولداس دەپ اتالدى؟
– سەبەبى ول جولداسىن تاستاپ كەتتى.
- ءوز باسىن عانا قورعاپ قالدى.
- ول قورقاق ەدى.
- ونداي اداممەن دوس بولماۋ كەرەك.
2. جاعداياتتى تاپسىرما.
ا) دوسىڭنىڭ كوپ وتىرىك سويلەپ، ءبىر زاتتى جىمقىرىپ كەتۋ ادەتى بار ەكەنىن بايقاپ ءجۇردىڭ. ءبىراق ونى ايتا الماي جۇرگەن بولاتىنسىڭ. ءبىر كۇنى ەكەۋىڭە ورتاق باسقا ەشكىم بىلمەيتىن زاتىڭ جوعالىپ كەتتى. نە ىستەر ەدىڭ؟
ءا) سەنىڭ دوسىڭنىڭ مىنەزى وتە شالكەس. ۇلكەنمەن دە، كىشىمەن دە بولمايتىن نارسەگە ءىلىنىسىپ قالا بەرەدى. وزىنەن كىشكەنتايلارعا كوپ الىمجەتتىك جاسايدى. سەنىڭ ىس-ارەكەتىڭ؟
دوستىق تۋرالى ولەڭ شۋماقتارى:
1. ناعىز دوستار بىر-بىرىنە ۇناعان.
قيىندىقتا ءبىرىن-بىرى سىناعان.
مۇمكىن ەمەس دوسسىز ەمەس ءومىر سۇرۋدە،
سۇيەۋ بولار شاقتارىڭدا قۇلاعان.
2. دوسى ءۇشىن دوس كونەدى بەينەتكە،
دوس دەگەن ءسوز ەڭ ءقادىرلى جەر-كوكتە،
جاقسىلاردىڭ ايرىلماس دوسى كوپ.
قولىن بەرگەن قيىنشىلىق كەزدەسسە.
3. دوستارىمدى سۇيەمىن بىرگە جۇرگەن،
بىرگە ويناپ، مەنىمەن بىرگە كۇلگەن.
دوستار دەگەن جانىڭنىڭ ءبىر بولشەگى
ورىن العان جۇرەكتىڭ ءبىر تۇبىنەن.
4. بالدىرعان بالالار،
دوستىقتى باعالار.
ەسىڭە ساقتاعىن،
ادال بول،
شىنشىل بول.
وتىرىك ايتپاعىن،
سوزىڭنەن قايتپاعىن.
5. دوستار بىرگە جۇرەمىز،
بىرگە وينايمىز، كۇلەمىز.
بىرگە بالىق اۋلايمىز،
مىنە بىزدەر قاندايمىز.
ورمان، كولگە، شىڭعا ءبىز،
ساياحاتقا شىعامىز.
بولىنبەيدى ىرگەمىز،
ءارقاشان دا بىرگەمىز.
6. بالدىرعان بالامىز،
دوستى كوپ تابامىز.
قاشان دا، قايدا دا،
دوستار بىر-بىرىڭە
سەنىمدى بولامىز.
7. ەكى دەگەن – ەكى دوس،
ءبىرىن-بىرى قيمايتىن
ارتىق كەمدى ەتپەي ءسوز،
ءبىرىن-بىرى سىيلايتىن
دوسىڭا بول ادال جان،
بىردەي ءبولىس سىناقتى
ءبىر نۇكتەگە قادالعان،
ەكى كوزىڭ سياقتى.
ءتورتىنشى ايالداما.
ادەبيەت – ءومىر ايناسى،
ساحنا-ونىڭ جالعاسى.
ءقازىر ءبىز ساحنالىق قويىلىمدى كورەمىز.
1. تاقتاعا قاعىلعان شەگە.
اۆتور.
«مىنەزى ناشارلاۋ، بۇزاقى ءبىر بالا بولىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە اكەسى وعان ءبىر دوربا تولى شەگە بەرىپتى. اكەسى: «جولداستارىڭمەن ءاربىر كەرىسكەن، توبەلەسكەن كەزىڭدە تاقتايعا ءبىر شەگە قاعىپ وتىر.»- دەپتى. بالا ءبىرىنشى كۇنى تاقتايعا 10 شەگە قاعىپتى. سودان كەيىنگى كۇندەرى وزدەرىن تەجەي ءجۇرىپ، كۇن سايىن شەگەنى از قاعۋعا تىرىسىپتى. ءسويتىپ، ايتەۋىر ءبىر شەگە قاقپاعان كۇنگە دە جەتىپتى. اكەسىنە بارىپ ايتقاندا ول بالاسىنىڭ شەگە قاققان تاقتايىنا قاراپ:
اكەسى: بۇگىننەن باستاپ كەرىسپەگەن، توبەلەسپەگەن ءاربىر كۇنىڭدە ءبىر شەگەدەن سۋىرىپ وتىر،- دەپتى.
اۆتور:
بىرنەشە كۇن وتكەننەن كەيىن تاقتايدا شەگە قالماپتى.
اكەسى:
بالام تاقتايعا دۇرىستاپ قاراشى. كوپتەگەن تەسىكتەر پايدا بولدى، ەندى بۇرىنعىداي بىرتەگىس بولمايدى. جولداستارىڭمەن كەرىسىپ، توبەلەسكەن كەزدە بىلاپىت، جامان سوزدەر ايتىلادى. ءار جامان ءسوز جانعا ءبىر جاراقات جاسايدى. سوڭىنان جولداسىڭا مىڭ رەت كەشىرىم سۇراساڭ دا، ول تەسىكتەر بىتەلمەيدى. دوس اسىل تاس ءتارىزدى. سەنىڭ قۋانىشىڭا ورتاقتاسادى. كوڭىلىڭ جابىرقاسا، كومەكشىڭ بولىپ، قايعىڭدى باسادى.
دوستىق تۋرالى
(ەل اۋزىنان)
اۆتور: ەرتەرەكتە ەل ىشىندە ايتىمبەت دەگەن سوزگە شەشەن كىسى بولىپتى. ءبىر وتىرىستا ايتىمبەت شەشەنگە زامانداستارى:
- دوستىق نەشە ءتۇرلى بولادى؟
ايتىمبەت:
- دوستىقتىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. ءبىرى ادال دوستىق تا، ەكىنشىسى امال دوستىق.
دان:
- دۇرىس-اق ەندى ولاردى قالاي اجىراتامىز؟
ايتىمبەت:
- ادال دوس ومىرلىك نۇسقا بولادى، امال دوستىقتىڭ ءومىرى قىسقا بولادى.
قورىتىندى: ادال دوستىق پەن ارام دوستىققا مىسال كەلتىرىڭدەر.
ساباقتا بىر-بىرىنەن ءۇي جۇمىسىن، باقىلاۋ جۇمىسىن كوشىرىپ الۋعا ارنالعان دوستىق-ارام دوستىق، ولاردىڭ ءومىرى قىسقا بولادى.
ومىرلىك نۇسقا بولار دوستىق اتا-انالارىمىزدىڭ بالا كەزىنەن قازىرگە دەيىن دوس بولعانى.
ادال ارام
بەسىنشى ايالداما.
اعاش جاپىراعىمەن كورىكتى
ادامدار جاپىراعىمەن كورىكتى.
بالالار وزدەرىڭدى كورىكتەندىرىپ جۇرگەن اسىل دا ادال دوستارىڭ جونىندە كىم ايتىپ بەرە الادى. وزدەرىڭىزدىڭ دوستىقتارىڭىزدىڭ مىقتى، بەرىك ەكەندىكتەرىن مىسالدار ارقىلى دالەلدەي الاسىڭدار ما؟( دوستارى تۋرالى ايتقىزۋ)
رامازان: دوسقا جاقسىلىق جاساساڭ، ول دا ساعان جاقسىلىق جاسايدى. ءبىز باسقا دا ەلدەرمەن دوسپىز. «ءجۇز سومىڭ بولعانشا، ءجۇز دوسىڭ بولسىن» دەپ بەكەر ايتپاعان. دوسىڭ بولسا، ەشقاشان قينالمايسىڭ.
مەرۋەرت: دوس ادامعا كەرەك. دوسپەن وي بولىسەسىڭ.، سىرلاساسىڭ، بىر-بىرىڭە كومەك بەرەسىڭ. دوسى كوپ بولۋ ءۇشىن ساباقتى جاقسى وقىپ، ءتارتىپتى بولۋ قاجەت.
راۋشان: بارلىق بالالاردا دا دوس بولۋ قاجەت. دوسىڭدى ەشقاشان رەنجىتپەۋ، وعان جاماندىق جاساماۋ كەرەك. مەنىڭ دوسىم-ايدانا. مەن ونى ەشقاشان الدامايمىن. رەنجىتپەيمىن. ول دا مەنى رەنجىتپەيدى.
نۇربولات: دوس اسىرەسە قيىن جاعدايدا كومەك بەرەدى. «دوسى كوپتى جاۋ المايدى، اقىلى كوپتى داۋ المايدى» دەگەن ماقال راس ايتىلعان.
ۇرگەن: مەن دوسىمدى جاقسى كورەمىن. مەنىڭ دوسىم-رامازان. ول ساباقتى جاقسى وقيدى. ەكەۋمىز ۇرىسپاي، توبەلەسپەي وينايمىز. مەن ونى كورمەي قالسام ساعىنامىن.
قورىتىندى:
بۇگىنگى ساباعىمىزدى قورىتىندىلاي كەلە سەندەرگە تەك قانا ادال، تازا، اق نيەتتى دوستارىڭ كوپ بولسىن دەپ تىلەيمىن. وزدەرىڭ دە ناعىز دوس بولا بىلىڭدەر.
دوستىق دەگەن تاۋسىلمايتىن قازىنا،
كوكتەمدە دە سولىپ قالار گۇل ەمەس،
قارامايدى ول سىيدىڭ كوپ پەن ازىنا
ناعىز دوستار ءتىپتى سىي دا تىلەمەس.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. تاقىرىپتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، مازمۇنىن اشۋ. دوستىق تۋرالى ءبىلىم دەڭگەيىن كەڭەيتۋ، ناعىز دوستى تاني بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ وزىندىك ويلارىن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە، دوستى قادىرلەۋگە جانە ءتىل بايلىقتارىن، تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
3. ادام بويىنداعى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى ساقتاي بىلۋگە، ادالدىققا، دوستىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
2. گيمن
دوستىق دەگەن ومىردە ەڭ كەرەگى،
دوستىق بولىپ دۇنيە دوڭگەلەدى.
وزەندەگى تولقىندار دوس بوپ اقتى،
قاناتىمىزداي جۇگىرىپ كەۋدەدەگى.
ادام ءۇشىن اتا-انادان كەيىنگى ەڭ جاقىن – ابزال دوس. جاقسى – ادام جانىنان شۋاق ىزدەپ، دوستىق شىن كوڭىلمەن ۇسىناتىن ادامدار كوپ بولماق.
«دوسسىز ءومىر – تۇل»، «دوسسىز ءومىر – تۇسسىز اس»- دەپ حالىق بەكەر ايتپاعان. ادام ەس ءبىلىپ ەتەك جاپقاننان باستاپ ءوزىن تۇسىنەتىن، جانىنا سەرىك بولاتىن اينىماس دوس ىزدەيتىنى انىق. سوندىقتان دا بۇگىن دوستىق جايلى اڭگىمەلەسپەك ءۇشىن ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن «دوستىق – تاۋسىلماس قازىنا» دەپ الدىق. ءبىزدىڭ ساباعىمىز بىرنەشە بولىكتەردەن تۇرادى.
1. اققۋدى اتپايدى،
دوستىقتى ساتپايدى.
2. دوستىق-تاتۋلىق بەلگىسى
3. جامان دوس – كولەڭكە
4. ادەبيەت – ءومىر ايناسى
ساحنا – ونىڭ جالعاسى
5. اعاش جاپىراعىمەن كورىكتى،
ادامدار دوستارىمەن كورىكتى.
ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدى «تىلەك شوعى» ويىنىمىزبەن باستايمىز. قولدارىندا گۇلدەرى بار بالالار دوڭگەلەنە تۇرادى. ءمۇعالىم ءوزى باستاپ، وقۋشىلار گۇلدى بىر-بىرىنە تىلەك ايتۋ ارقىلى ۇسىنادى. دەنىڭ ساۋ بولسىن، ادەپتى بول، اقىلدى بول، ءبىلىمدى بول، جاقسى بول، اسپانىڭ اشىق بولسىن، ەلىمىزدە تىنىشتىق بولسىن، اماندىق بولسىن، بىرلىك، تاتۋلىق.... ت. ب. وزگەلەرگە دەنساۋلىق تىلەپ، جاقسىلىق جاساساڭ، ول وزىڭە ءقايتىپ ورالادى.
ءبىرىنشى ايالداما.
«اققۋدى اتپايدى، دوستىقتى ساتپايدى»
ەندى وسى ءسوزدىڭ سىرىنا ءۇڭىلىپ كورەيىكشى. اققۋ – كيەلى قۇس، سۇلۋلىق سيمۆولى. ال دوستىقتى ساتپاي دەگەن نە؟
- دوس الداماۋ كەرەك
دوس ءارقاشان بىر-بىرىنە كومەكتەسۋ كەرەك.
دوستار ۇرىسپاۋ كەرەك.
دوستار تاتۋ بولۋ كەرەك.
- دوسى ءۇشىن ءوزىنىڭ باسىن قاتەرگە توسۋ. دوسىن قۇتقارۋ-دوستىق ولكەسىنىڭ زاڭى بولسا كەرەك. ال مۇحتار شاحانوۆ اعالارىڭنىڭ وسى جايىندا ايتىلعان «دوستىق ولكەسىنىڭ زاڭى» ولەڭىن تىڭدايىق.
ەكىنشى ايالداما: دوستىق – تاتۋلىق بەلگىسى.
بۇل ايالدامادا ماقال-ماتەلدەرگە تۇنىپ تۇرعان كورىنەدى. قايسىڭ تەز دوستىق تۋرالى ماقال-ماتەل ايتاسىڭدار.
ەندى مىنا ماقالداردى وقىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ كورەيىك.
1. اقىلدىمەن دوس بولساڭ بيىكتەيسىڭ، اقىلسىزبەن دوس بولساڭ اداساسىڭ.
2. دوسىڭدى جامانداما،
بوستان بوسقا قارالاما.
3. دوس جىلاتىپ ايتادى،
دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى.
4. دوسىڭ ءۇشىن جان پيدا.
5. دۇشپانعا تاستاي قاتتى بول،
دوسىڭا بالداي ءتاتتى بول.
6. دوسى كوپتى جاۋ المايدى،
اقىلى كوپتى داۋ المايدى.
7. ءجۇز سومىڭ بولعانشا،
ءجۇز دوسىڭ بولسىن.
8. جامان اتان اياعىم ارتىق،
جامان جولداستان تاياعىم ارتىق.
ءۇشىنشى ايالداما.
جامان دوس – كولەڭكە.
1. ى. ءالتىنساريننىڭ «جامان جولداس» اڭگىمەسىن ەسكە ءتۇسىرۋ. نەلىكتەن جامان جولداس دەپ اتالدى؟
– سەبەبى ول جولداسىن تاستاپ كەتتى.
- ءوز باسىن عانا قورعاپ قالدى.
- ول قورقاق ەدى.
- ونداي اداممەن دوس بولماۋ كەرەك.
2. جاعداياتتى تاپسىرما.
ا) دوسىڭنىڭ كوپ وتىرىك سويلەپ، ءبىر زاتتى جىمقىرىپ كەتۋ ادەتى بار ەكەنىن بايقاپ ءجۇردىڭ. ءبىراق ونى ايتا الماي جۇرگەن بولاتىنسىڭ. ءبىر كۇنى ەكەۋىڭە ورتاق باسقا ەشكىم بىلمەيتىن زاتىڭ جوعالىپ كەتتى. نە ىستەر ەدىڭ؟
ءا) سەنىڭ دوسىڭنىڭ مىنەزى وتە شالكەس. ۇلكەنمەن دە، كىشىمەن دە بولمايتىن نارسەگە ءىلىنىسىپ قالا بەرەدى. وزىنەن كىشكەنتايلارعا كوپ الىمجەتتىك جاسايدى. سەنىڭ ىس-ارەكەتىڭ؟
دوستىق تۋرالى ولەڭ شۋماقتارى:
1. ناعىز دوستار بىر-بىرىنە ۇناعان.
قيىندىقتا ءبىرىن-بىرى سىناعان.
مۇمكىن ەمەس دوسسىز ەمەس ءومىر سۇرۋدە،
سۇيەۋ بولار شاقتارىڭدا قۇلاعان.
2. دوسى ءۇشىن دوس كونەدى بەينەتكە،
دوس دەگەن ءسوز ەڭ ءقادىرلى جەر-كوكتە،
جاقسىلاردىڭ ايرىلماس دوسى كوپ.
قولىن بەرگەن قيىنشىلىق كەزدەسسە.
3. دوستارىمدى سۇيەمىن بىرگە جۇرگەن،
بىرگە ويناپ، مەنىمەن بىرگە كۇلگەن.
دوستار دەگەن جانىڭنىڭ ءبىر بولشەگى
ورىن العان جۇرەكتىڭ ءبىر تۇبىنەن.
4. بالدىرعان بالالار،
دوستىقتى باعالار.
ەسىڭە ساقتاعىن،
ادال بول،
شىنشىل بول.
وتىرىك ايتپاعىن،
سوزىڭنەن قايتپاعىن.
5. دوستار بىرگە جۇرەمىز،
بىرگە وينايمىز، كۇلەمىز.
بىرگە بالىق اۋلايمىز،
مىنە بىزدەر قاندايمىز.
ورمان، كولگە، شىڭعا ءبىز،
ساياحاتقا شىعامىز.
بولىنبەيدى ىرگەمىز،
ءارقاشان دا بىرگەمىز.
6. بالدىرعان بالامىز،
دوستى كوپ تابامىز.
قاشان دا، قايدا دا،
دوستار بىر-بىرىڭە
سەنىمدى بولامىز.
7. ەكى دەگەن – ەكى دوس،
ءبىرىن-بىرى قيمايتىن
ارتىق كەمدى ەتپەي ءسوز،
ءبىرىن-بىرى سىيلايتىن
دوسىڭا بول ادال جان،
بىردەي ءبولىس سىناقتى
ءبىر نۇكتەگە قادالعان،
ەكى كوزىڭ سياقتى.
ءتورتىنشى ايالداما.
ادەبيەت – ءومىر ايناسى،
ساحنا-ونىڭ جالعاسى.
ءقازىر ءبىز ساحنالىق قويىلىمدى كورەمىز.
1. تاقتاعا قاعىلعان شەگە.
اۆتور.
«مىنەزى ناشارلاۋ، بۇزاقى ءبىر بالا بولىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە اكەسى وعان ءبىر دوربا تولى شەگە بەرىپتى. اكەسى: «جولداستارىڭمەن ءاربىر كەرىسكەن، توبەلەسكەن كەزىڭدە تاقتايعا ءبىر شەگە قاعىپ وتىر.»- دەپتى. بالا ءبىرىنشى كۇنى تاقتايعا 10 شەگە قاعىپتى. سودان كەيىنگى كۇندەرى وزدەرىن تەجەي ءجۇرىپ، كۇن سايىن شەگەنى از قاعۋعا تىرىسىپتى. ءسويتىپ، ايتەۋىر ءبىر شەگە قاقپاعان كۇنگە دە جەتىپتى. اكەسىنە بارىپ ايتقاندا ول بالاسىنىڭ شەگە قاققان تاقتايىنا قاراپ:
اكەسى: بۇگىننەن باستاپ كەرىسپەگەن، توبەلەسپەگەن ءاربىر كۇنىڭدە ءبىر شەگەدەن سۋىرىپ وتىر،- دەپتى.
اۆتور:
بىرنەشە كۇن وتكەننەن كەيىن تاقتايدا شەگە قالماپتى.
اكەسى:
بالام تاقتايعا دۇرىستاپ قاراشى. كوپتەگەن تەسىكتەر پايدا بولدى، ەندى بۇرىنعىداي بىرتەگىس بولمايدى. جولداستارىڭمەن كەرىسىپ، توبەلەسكەن كەزدە بىلاپىت، جامان سوزدەر ايتىلادى. ءار جامان ءسوز جانعا ءبىر جاراقات جاسايدى. سوڭىنان جولداسىڭا مىڭ رەت كەشىرىم سۇراساڭ دا، ول تەسىكتەر بىتەلمەيدى. دوس اسىل تاس ءتارىزدى. سەنىڭ قۋانىشىڭا ورتاقتاسادى. كوڭىلىڭ جابىرقاسا، كومەكشىڭ بولىپ، قايعىڭدى باسادى.
دوستىق تۋرالى
(ەل اۋزىنان)
اۆتور: ەرتەرەكتە ەل ىشىندە ايتىمبەت دەگەن سوزگە شەشەن كىسى بولىپتى. ءبىر وتىرىستا ايتىمبەت شەشەنگە زامانداستارى:
- دوستىق نەشە ءتۇرلى بولادى؟
ايتىمبەت:
- دوستىقتىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. ءبىرى ادال دوستىق تا، ەكىنشىسى امال دوستىق.
دان:
- دۇرىس-اق ەندى ولاردى قالاي اجىراتامىز؟
ايتىمبەت:
- ادال دوس ومىرلىك نۇسقا بولادى، امال دوستىقتىڭ ءومىرى قىسقا بولادى.
قورىتىندى: ادال دوستىق پەن ارام دوستىققا مىسال كەلتىرىڭدەر.
ساباقتا بىر-بىرىنەن ءۇي جۇمىسىن، باقىلاۋ جۇمىسىن كوشىرىپ الۋعا ارنالعان دوستىق-ارام دوستىق، ولاردىڭ ءومىرى قىسقا بولادى.
ومىرلىك نۇسقا بولار دوستىق اتا-انالارىمىزدىڭ بالا كەزىنەن قازىرگە دەيىن دوس بولعانى.
ادال ارام
بەسىنشى ايالداما.
اعاش جاپىراعىمەن كورىكتى
ادامدار جاپىراعىمەن كورىكتى.
بالالار وزدەرىڭدى كورىكتەندىرىپ جۇرگەن اسىل دا ادال دوستارىڭ جونىندە كىم ايتىپ بەرە الادى. وزدەرىڭىزدىڭ دوستىقتارىڭىزدىڭ مىقتى، بەرىك ەكەندىكتەرىن مىسالدار ارقىلى دالەلدەي الاسىڭدار ما؟( دوستارى تۋرالى ايتقىزۋ)
رامازان: دوسقا جاقسىلىق جاساساڭ، ول دا ساعان جاقسىلىق جاسايدى. ءبىز باسقا دا ەلدەرمەن دوسپىز. «ءجۇز سومىڭ بولعانشا، ءجۇز دوسىڭ بولسىن» دەپ بەكەر ايتپاعان. دوسىڭ بولسا، ەشقاشان قينالمايسىڭ.
مەرۋەرت: دوس ادامعا كەرەك. دوسپەن وي بولىسەسىڭ.، سىرلاساسىڭ، بىر-بىرىڭە كومەك بەرەسىڭ. دوسى كوپ بولۋ ءۇشىن ساباقتى جاقسى وقىپ، ءتارتىپتى بولۋ قاجەت.
راۋشان: بارلىق بالالاردا دا دوس بولۋ قاجەت. دوسىڭدى ەشقاشان رەنجىتپەۋ، وعان جاماندىق جاساماۋ كەرەك. مەنىڭ دوسىم-ايدانا. مەن ونى ەشقاشان الدامايمىن. رەنجىتپەيمىن. ول دا مەنى رەنجىتپەيدى.
نۇربولات: دوس اسىرەسە قيىن جاعدايدا كومەك بەرەدى. «دوسى كوپتى جاۋ المايدى، اقىلى كوپتى داۋ المايدى» دەگەن ماقال راس ايتىلعان.
ۇرگەن: مەن دوسىمدى جاقسى كورەمىن. مەنىڭ دوسىم-رامازان. ول ساباقتى جاقسى وقيدى. ەكەۋمىز ۇرىسپاي، توبەلەسپەي وينايمىز. مەن ونى كورمەي قالسام ساعىنامىن.
قورىتىندى:
بۇگىنگى ساباعىمىزدى قورىتىندىلاي كەلە سەندەرگە تەك قانا ادال، تازا، اق نيەتتى دوستارىڭ كوپ بولسىن دەپ تىلەيمىن. وزدەرىڭ دە ناعىز دوس بولا بىلىڭدەر.
دوستىق دەگەن تاۋسىلمايتىن قازىنا،
كوكتەمدە دە سولىپ قالار گۇل ەمەس،
قارامايدى ول سىيدىڭ كوپ پەن ازىنا
ناعىز دوستار ءتىپتى سىي دا تىلەمەس.
You Might Also Like
