مەنىڭ تۋعان ولكەم
مەنىڭ تۋعان ولكەم
«ءوز ەلىن سۇيمەگەن ادام ەش نارسەنى دە سۇيە المايدى» — دەگەن بايروننىڭ سوزدەرىمەن ءوز جۇمىسىمدى باستاعىم كەلىپ وتىر. اركىمگە تۋعان جەرى، ەلى قىمبات. مەنىڭ ويىمشا، ادام بالاسى ءۇشىن تۋعان ولكەسىنەن ارتىق ەش نارسە جوق. سەبەبى، بۇل مەن تۇگىلى ايالاعان انامىز، قولپاشتاعان اكەمىز، تۋعان - تۋىس، جورا - جولداستىڭ كىندىگىنەن قان تامعان تۋىپ وسكەن جەرىمىز. قاسيەتتى وسى جەردە ءبىلىم ءنارىن سۋسىنداعان مەكتەبىم، بالالىق شاعىم ءوتىپ جاتقان اۋىلىم بار. ەگەر مەنەن سەن نە ءۇشىن تۋعان ولكەڭدى سۇيەسىڭ دەپ سۇراسا، مەن مۇدىرمەستەن مۇقاعالي اتامىز ايتقانداي كۇن مەن ءتۇنىن، قىبىرلاعان جاندىگىنە دەيىن سۇيەمىن دەر ەدىم. ويتكەنى شىعىس قازاقستان وبلىسى تابيعاتى — ەڭ ادەمى، كورىكتى، سان قيلى ورمانعا تولى، جۋسانى مەن جۋاسى اڭقىعان، سامال جەلى ەسكەن ولكەم. قىستاعى قالىڭ جامىلعى قار كورپەسى مەن جازعى قۇلپىرعان شالعىن دالاسىن قۇشاعىما الار ەدىم. مەنىڭ ولكەم مەن ءۇشىن ەڭ ارداقتى، بار جىلۋىن، ماحابباتىن سۋسىنداتتى. مەنىڭ جەرىم مەن ءۇشىن قاسيەتتى، بويىما كۇش — جىگەر ءنار الدىرتتى. مەن ءالى 6 - سىنىپ وقىسام دا، التىن ۇيا مەكتەبىمدى اياقتاپ، ۇلكەن ومىرگە جول اشاتىن ءبىرىڭعاي ۇلتتىق تەستىلەۋ سىنىنان وتۋگە قازىردەن دايىندالۋ ۇستىندەمىن. ويتكەنى ءوز وتانىمدى كوركەيتىپ دامىتۋ ءۇشىن بارلىعىن جاساعىم كەلەدى. اتاقتى عابيت مۇسىرەپوۆ پەن ءسابيت مۇقانوۆ، ماعجان جۇمابايەۆ اعالارىمىز سىندى ۇلدارىن جاراتقان ۇلى مەكەننىڭ مەرەيىن ارى قاراي وسىرگىم كەلەدى. مەن – بولاشاق ۇلكەن ماماندىق يەسىمىن، ءومىر اتتى كەرۋەننىڭ ءبىر جولاۋشىسىمىن. قالاعان ماماندىعىمنىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ، ءومىر — كەرۋەن قايدا جەتەلەسە – سوندا جول تارتپاقپىن.
«سەن دە ءبىر كىرپىش، دۇنيەگە كەتىگىن تاپ تا بار قالان» دەپ قازاقتىڭ اقىنى اباي اتامىز ايتپاقشى، ومىردەن ءوز ورنىن تاپقان دۇرىس قوي. دەگەنمەن «تۋعان اۋىلىمدى تاستاپ كەتە بارامىن» دەگەن ويدىڭ ءوزى مەنىڭ كيەلى، قۇت مەكەنىمە دەگەن ساعىنىشىمدى قازىردەن ارتتىرا تۇسەدى. تۋىپ - وسكەن جەرىم تۋرالى تولعانىپ، وي جەتەگىنە بەرىلگەن شاعىمدا ۇنەمى باكىر تاجىبايەۆ جىرلاعان مىنا ءبىر شۋماقتارى ويىما ورالادى دا تۇرادى: قايدا جۇرسەم، تۋعان جەرىم، سەن ەسىمنەن شىعارمىسىڭ! جاستىق داۋرەن قۇرعان جەرىم، كوز الدىمدا تۇرارمىسىڭ! تۋعان جەر جايلى جىر دا، قارا سوزبەن جازىلعان شىعارمالار دا ءاربىر حالىقتىڭ ادەبيەتىندە مول. بۇدان ءبىز ءار حالىقتىڭ تۋعان جەرىن ارداق تۇتىپ، اناسىنداي قاستەرلەيتىنىن بايقاعاندايمىز. ءبىزدىڭ قازاق حالقى دا تۋعان جەر ءقادىرىن جاس ۇرپاق بويىنا، ساناسىنا بالا كەزىنەن — اق سىڭىرۋگە ۇمتىلاتىندىعىن تۋعان جەر جايلى ماقال — ماتەلدەردەن، اڭىز اڭگىمەلەردەن، باتىرلار جىرىنان كورەمىز. «يت تويعان جەرىنە، ەر – تۋعان جەرىنە» نەمەسە «تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس» دەپ ەرەكشەلەپ كورسەتەدى. بۇلاردىڭ بارىنەن شىعاتىن قورىتىندى اركىمگە تۋعان جەرى، تۋعان ەلى قىمبات ەكەندىگى دەپ ويلايمىن. ايپىراي! تۋعان جەر — اي! تەڭدەسەر كىم بۇل جەرگە سەن بولماساڭ كەلمەس ەدىم. كىندىگىمدى بايلاعان قازىعىم – اي سەن بولماساڭ بۇل ماڭدى كورمەس ەدىم، — دەپ اقيىق اقىنىمىز م. ماقاتايەۆ جىرلاعانداي، وقۋشىلار وزدەرىنىڭ كىندىك كەسكەن، تۋىپ — وسكەن مەكەنىن قاستەرلەي، ونىڭ تىنىس — تىرشىلىگىن، تاريحىن، مادەنيەتىن، ەكونوميكالىق حال – احۋالىن، زيالى قاۋىمىن، ەڭبەك ەرلەرىن، اسقار تاۋداي اقساقالدارىن، ابزال انالارىن ماقتان ەتە وتىرىپ، تۋعان جەردىڭ بولاشاعىن بارىنەن ارتىق كورۋگە حاقىلىمىز. تۋعان جەردىڭ ءبىر ءتۇيىر تاسى جاتتىڭ ات باسىنداي التىنىنان قىمبات ەمەس پە؟ دۋلىعالى اتا - بابالارىمىز كەڭ دالاسىن، اسقار تاۋىن، سارقىراپ اققان كوك وزەنىن قورعاپ، ماقتان ەتكەن، بىزگە مۇراعا قالدىرعان. قازىرگى تاريحي شاقتا، تاۋەلسىزدىك كەڭىستىگىندە كۇندەي جارقىراپ، وتانشىلدىق رۋح پەن تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات ساۋلە شاشىپ تۇرۋى كەرەك. مەنىڭشە، ءار قازاقستاندىق ءوز ەلىنىڭ كارتاسىنا كوز سالىپ، بايتاق ولكەسىن، تۋعان جەرىن ماقتان تۇتۋعا ءتيىس.
دارىندى بالالارعا ارنالعان
جامبىل اتىنداعى وبلىستىق مامانداندىرىلعان مەكتەپ - گيمنازيا -
ينتەرناتىنىڭ وقۋشىسى نۇربەك ءايمولدىر
«ءوز ەلىن سۇيمەگەن ادام ەش نارسەنى دە سۇيە المايدى» — دەگەن بايروننىڭ سوزدەرىمەن ءوز جۇمىسىمدى باستاعىم كەلىپ وتىر. اركىمگە تۋعان جەرى، ەلى قىمبات. مەنىڭ ويىمشا، ادام بالاسى ءۇشىن تۋعان ولكەسىنەن ارتىق ەش نارسە جوق. سەبەبى، بۇل مەن تۇگىلى ايالاعان انامىز، قولپاشتاعان اكەمىز، تۋعان - تۋىس، جورا - جولداستىڭ كىندىگىنەن قان تامعان تۋىپ وسكەن جەرىمىز. قاسيەتتى وسى جەردە ءبىلىم ءنارىن سۋسىنداعان مەكتەبىم، بالالىق شاعىم ءوتىپ جاتقان اۋىلىم بار. ەگەر مەنەن سەن نە ءۇشىن تۋعان ولكەڭدى سۇيەسىڭ دەپ سۇراسا، مەن مۇدىرمەستەن مۇقاعالي اتامىز ايتقانداي كۇن مەن ءتۇنىن، قىبىرلاعان جاندىگىنە دەيىن سۇيەمىن دەر ەدىم. ويتكەنى شىعىس قازاقستان وبلىسى تابيعاتى — ەڭ ادەمى، كورىكتى، سان قيلى ورمانعا تولى، جۋسانى مەن جۋاسى اڭقىعان، سامال جەلى ەسكەن ولكەم. قىستاعى قالىڭ جامىلعى قار كورپەسى مەن جازعى قۇلپىرعان شالعىن دالاسىن قۇشاعىما الار ەدىم. مەنىڭ ولكەم مەن ءۇشىن ەڭ ارداقتى، بار جىلۋىن، ماحابباتىن سۋسىنداتتى. مەنىڭ جەرىم مەن ءۇشىن قاسيەتتى، بويىما كۇش — جىگەر ءنار الدىرتتى. مەن ءالى 6 - سىنىپ وقىسام دا، التىن ۇيا مەكتەبىمدى اياقتاپ، ۇلكەن ومىرگە جول اشاتىن ءبىرىڭعاي ۇلتتىق تەستىلەۋ سىنىنان وتۋگە قازىردەن دايىندالۋ ۇستىندەمىن. ويتكەنى ءوز وتانىمدى كوركەيتىپ دامىتۋ ءۇشىن بارلىعىن جاساعىم كەلەدى. اتاقتى عابيت مۇسىرەپوۆ پەن ءسابيت مۇقانوۆ، ماعجان جۇمابايەۆ اعالارىمىز سىندى ۇلدارىن جاراتقان ۇلى مەكەننىڭ مەرەيىن ارى قاراي وسىرگىم كەلەدى. مەن – بولاشاق ۇلكەن ماماندىق يەسىمىن، ءومىر اتتى كەرۋەننىڭ ءبىر جولاۋشىسىمىن. قالاعان ماماندىعىمنىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ، ءومىر — كەرۋەن قايدا جەتەلەسە – سوندا جول تارتپاقپىن.
«سەن دە ءبىر كىرپىش، دۇنيەگە كەتىگىن تاپ تا بار قالان» دەپ قازاقتىڭ اقىنى اباي اتامىز ايتپاقشى، ومىردەن ءوز ورنىن تاپقان دۇرىس قوي. دەگەنمەن «تۋعان اۋىلىمدى تاستاپ كەتە بارامىن» دەگەن ويدىڭ ءوزى مەنىڭ كيەلى، قۇت مەكەنىمە دەگەن ساعىنىشىمدى قازىردەن ارتتىرا تۇسەدى. تۋىپ - وسكەن جەرىم تۋرالى تولعانىپ، وي جەتەگىنە بەرىلگەن شاعىمدا ۇنەمى باكىر تاجىبايەۆ جىرلاعان مىنا ءبىر شۋماقتارى ويىما ورالادى دا تۇرادى: قايدا جۇرسەم، تۋعان جەرىم، سەن ەسىمنەن شىعارمىسىڭ! جاستىق داۋرەن قۇرعان جەرىم، كوز الدىمدا تۇرارمىسىڭ! تۋعان جەر جايلى جىر دا، قارا سوزبەن جازىلعان شىعارمالار دا ءاربىر حالىقتىڭ ادەبيەتىندە مول. بۇدان ءبىز ءار حالىقتىڭ تۋعان جەرىن ارداق تۇتىپ، اناسىنداي قاستەرلەيتىنىن بايقاعاندايمىز. ءبىزدىڭ قازاق حالقى دا تۋعان جەر ءقادىرىن جاس ۇرپاق بويىنا، ساناسىنا بالا كەزىنەن — اق سىڭىرۋگە ۇمتىلاتىندىعىن تۋعان جەر جايلى ماقال — ماتەلدەردەن، اڭىز اڭگىمەلەردەن، باتىرلار جىرىنان كورەمىز. «يت تويعان جەرىنە، ەر – تۋعان جەرىنە» نەمەسە «تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس» دەپ ەرەكشەلەپ كورسەتەدى. بۇلاردىڭ بارىنەن شىعاتىن قورىتىندى اركىمگە تۋعان جەرى، تۋعان ەلى قىمبات ەكەندىگى دەپ ويلايمىن. ايپىراي! تۋعان جەر — اي! تەڭدەسەر كىم بۇل جەرگە سەن بولماساڭ كەلمەس ەدىم. كىندىگىمدى بايلاعان قازىعىم – اي سەن بولماساڭ بۇل ماڭدى كورمەس ەدىم، — دەپ اقيىق اقىنىمىز م. ماقاتايەۆ جىرلاعانداي، وقۋشىلار وزدەرىنىڭ كىندىك كەسكەن، تۋىپ — وسكەن مەكەنىن قاستەرلەي، ونىڭ تىنىس — تىرشىلىگىن، تاريحىن، مادەنيەتىن، ەكونوميكالىق حال – احۋالىن، زيالى قاۋىمىن، ەڭبەك ەرلەرىن، اسقار تاۋداي اقساقالدارىن، ابزال انالارىن ماقتان ەتە وتىرىپ، تۋعان جەردىڭ بولاشاعىن بارىنەن ارتىق كورۋگە حاقىلىمىز. تۋعان جەردىڭ ءبىر ءتۇيىر تاسى جاتتىڭ ات باسىنداي التىنىنان قىمبات ەمەس پە؟ دۋلىعالى اتا - بابالارىمىز كەڭ دالاسىن، اسقار تاۋىن، سارقىراپ اققان كوك وزەنىن قورعاپ، ماقتان ەتكەن، بىزگە مۇراعا قالدىرعان. قازىرگى تاريحي شاقتا، تاۋەلسىزدىك كەڭىستىگىندە كۇندەي جارقىراپ، وتانشىلدىق رۋح پەن تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات ساۋلە شاشىپ تۇرۋى كەرەك. مەنىڭشە، ءار قازاقستاندىق ءوز ەلىنىڭ كارتاسىنا كوز سالىپ، بايتاق ولكەسىن، تۋعان جەرىن ماقتان تۇتۋعا ءتيىس.
دارىندى بالالارعا ارنالعان
جامبىل اتىنداعى وبلىستىق مامانداندىرىلعان مەكتەپ - گيمنازيا -
ينتەرناتىنىڭ وقۋشىسى نۇربەك ءايمولدىر
You Might Also Like
