وتباسىنداعى قولايسىزدىق - قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ نەگىزگى سەبەبى
تاقىرىبى: "وتباسىنداعى قولايسىزدىق - قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ نەگىزگى سەبەبى"
ماقساتى: جاسوسپىرىمدەردىڭ ديەۆيانتتىق مىنەز - قۇلىق كورسەتۋىنە اكەلىپ سوعاتىن وتباسىلىق قولايسىزدىعىنىڭ الەۋمەتتىك - پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋ، الدىن الۋ.
مىندەتتەرى:
1. جالپى وتباسىنداعى قولايسىزدىق تۇرلەرىن انىقتاي وتىرىپ، تەوريالىق ماعلۇمات بەرۋ. 2. وتباسىنداعى بالالارمەن دورەكى قارىم - قاتىناس تۇرلەرىن انىقتاۋ.
3. ديەۆيانتتى مىنەز - قۇلىق پەن وتباسى قولايسىزدىعى ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ كەيبىر جولدارىن ۇسىنۋ.
ءى كەزەڭ تەوريالىق كەزەڭ.
1. «قانەكەي تانىسامىز، امانداسامىز، جاقسى كوڭىل - كۇي سىيلايمىز!»
شارتى: امانداسامىز، ءوزىمىزدى تانىستىرامىز، جانە كوپشىلىككە جاقسى تىلەك نەمەسە جاقسى سالەم جولدايمىز!
2. رەلاكساسيا.
3. «تاربيە - بالامەن سويلەسۋمەن، وعان اقىل - كەڭەس بەرۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. تاربيە - تۇرمىستى دۇرىس ۇيىمداستىرا بىلۋدە، بالاعا اركىمنىڭ ءوز جەكە باسى ارقىلى ۇلگى - ونەگە كورسەتۋىندە» (ا. س. ماكارەنكو)
“وتباسى – شاعىن ءبىر مەملەكەت. “Cەن – پرەمەر، مەن – پرەزيدەنتپىن” (قاسىم امانجولوۆ)
شىنىندا دا، وتباسى ءبىر شاعىن مەملەكەت بولسا، وندا ءومىر ءسۇرۋشى حالىق - بالالارىمىز. سول بالالارىڭىزدىڭ ومىرىنە ءۇڭىلىپ كوردىڭىزدەر مە...
وكىنىشكە وراي، كەيىنگى ۋاقىتتا اتا - انالار قاۋىمىنىڭ ءوز بالالارىن تاربيەلەۋدە جاسوسپىرىمدەردىڭ اراسىنداعى ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، مەيىرىم، نامىس سەكىلدى قۇندىلىقتاردىڭ باعالانباۋىنا جول بەرىپ وتىر. ونىڭ ەسەسىنە دورەكىلىك، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنبەۋشىلىك، قاتىگەزدىك، ەكى جۇزدىلىك ءتارىزدى ءىس - ارەكەتتەر كورىنىس تابۋدا. بۇنىڭ زاردابىن قازىرگى تاڭدا كەيبىر اتا - انالاردىڭ ءوزى تارتىپ وتىرعانى دا اششى شىندىق. كەيبىر اتا - انالار ءوز بالالارىنىڭ تاربيەسىن ۋىسىنان شىعارىپ الىپ، كومەككە كىمگە جۇگىنەرىن دە بىلمەيدى، ال مەكتەپپەن بايلانىس جاساۋعا ۋاقىتى بولمايدى. سودان كەيىن اتا - انا ءوز مىندەتتەرىن ورىنداۋ بارىسىندا جىبەرىلگەن كەمشىلىگىن قوعامعا جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە ارتا سالادى. ال ءبىراق، نەگىزى پسيحولوگيالىق احۋال وتباسىنا بايلانىستى ەكەنىن اتا - انالار تۇسىنە بىلسە، “اتتەگەن - اي” دەگەن جاعدايلار از بولار ما ەدى؟!
1 - ءبولىم: «ءسىز قانداي اتا - اناسىز؟»
1. بالا تاربيەسىندە وتباسىنىڭ ىقپالى زور ما، الدە مەكتەپتىڭ ىقپالى زور ما؟
2. وتباسىندا قانداي تاربيە ءستيلىن قولداناسىز؟
3. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا بويىڭىزدا قانداي جاقسى قاسيەتتەر بار؟
تاربيە ستيلىنە وراي وتباسى:
1. اكىمشىلدىك (اۆتوريتارلىق) قاتىناس ءتۇرى (بالادا قورقىنىش پەن قورعانسىزدىق سەزىمى)
2. ادامگەرشىلىكتى (دەموكراتتىق) قاتىناس ءتۇرى (بالادا شىعارماشىل ىنتاسىنىڭ دامۋى، ءوز ءقادىر مارتەبەسىن سەزىنۋى)
3. ليبەرالدى قاتىناس ءتۇرى (بالادا جاۋاپكەرسىزدىگى مەن وزىمشىلدىگىنە باستاۋ) 4. «ونەگەلى وتباسى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
5. «بالالاردى تەرىس ارەكەتتەرى ءۇشىن جازالاۋدىڭ كەرەگى بار ما؟»
ديەۆيانتتى مىنەز - قۇلىقتىڭ كورسەتكىشتەرىنە: اگرەسسيا، دەمونستراسيا، وقۋدان، ەڭبەكتەن بەت بۇرۋ، ۇيدەن كەتۋ، الكوگوليزم، ناركومانيا، قوعامعا جات قىلىقتار، جىنىستىق جات مىنەز - قۇلىق، سۋيسيد ت. ب. جاتادى
6. وتباسىنداعى قانداي كەلەڭسىزدىكتەر بالالاردى قۇقىق بۇزۋشىلىققا يتەرمەلەيدى؟
2 - ءبولىم: سيتۋاسيالىق سۇراقتار
1.«بالاڭىز 16 جاستاعى ءجاسوسپىرىم. ول ءقازىر وتپەلى كەزەڭدى باستان وتكىزۋدە. جازدى كۇنى ءسىز وعان ۇيالى تەلەفون ساتىپ الىپ بەردىڭىز. ەندى ول ونى اينالشاقتاپ، قولىنان تاستامايدى. تاماقتانسا دا، تەلەديدار الدىندا دا، ءتىپتى ساباققا دايىندالىپ وتىرعان كەزدە دە ۇنەمى الاڭداپ وتىرادى. ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز قانداي بولار ەدى؟»
2.“ۇيگە قوناق كەلەيىن دەپ ءسىز دايىندىق ۇستىندەسىز. بالاڭىز اتا - انالار جينالىسىنا مىندەتتى تۇردە بارۋىڭىز كەرەك ەكەنىن ايتتى. نە ىستەيسىز؟”
3. “ءسىزدىڭ سىنىبىڭىزدا تولىق ەمەس وتباسىنىڭ بالاسى وقيدى، وقۋشىنىڭ كيىم كيىسى جۇپىنى، وزىنە سەنىمسىز، تۇيىق. سىنىپ جەتەكشى رەتىندە ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز...”
3 ءبولىم. «وتباسىلىق وقيعا»
مىسالى، اناسىنىڭ اكەسى اۋىلدا تۇرادى، ونىڭ ءوز ءۇيى جانە شارۋاشىلىعى بار، ول اۋىرىپ قالدى، ءبىراق قالاعا كەلگىسى كەلمەيدى. وتباسى نە ىستەيتىنىن شەشۋى قاجەت. قويىلىمدى ويناعانعا دەيىن ءار وتباسى مۇشەسىنىڭ قالاۋىن انىقتاپ الۋعا بولادى. مىسالى، اناسى اۋىلعا كەتكىسى كەلەدى، اكەسى مۇنى قالامايدى، ويتكەنى ونىڭ قالادا جاقسى جۇمىسى بار. ۇلكەن ۇلىنىڭ دا بارعىسى كەلمەيدى، ويتكەنى وقۋعا تۇسپەك ويى بار، كىشى ۇلى بارعىسى كەلەدى، سەبەبى جازدا شومىلۋعا بولادى، قىستا شاڭعى تەبۋگە بولادى. وسى جەردە شەشىم قابىلداۋعا كوپ ىقپال ەتكەن كىم بولدى، “وتباسى” ورتاق پىكىرگە كەلە الدى ما؟
ءىى كەزەڭ پراكتيكالىق كەزەڭ.
1. «مەنى ءتۇسىن»
مەن سىزدەرگە ماقال - ماتەل تاراتىپ شىعامىن. مۇقيات تانىس بولامىز. ەندى سول ماقال - ماتەلدى وقي وتىرىپ، ىم - يشارا ارقىلى كەلەسى توپقا ءتۇسىندىرىپ بەرەسىز.
1. بالاڭ جامان بولسا،
كورىنگەننىڭ مازاعى.
2. انانىڭ كوڭىلى بالادا،
بالانىڭ كوڭىلى دالادا.
3. قارعا بالاسىن اپپاعىم دەر،
كىرپى بالاسىن جۇمساعىم دەر.
ماقساتى: جاسوسپىرىمدەردىڭ ديەۆيانتتىق مىنەز - قۇلىق كورسەتۋىنە اكەلىپ سوعاتىن وتباسىلىق قولايسىزدىعىنىڭ الەۋمەتتىك - پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋ، الدىن الۋ.
مىندەتتەرى:
1. جالپى وتباسىنداعى قولايسىزدىق تۇرلەرىن انىقتاي وتىرىپ، تەوريالىق ماعلۇمات بەرۋ. 2. وتباسىنداعى بالالارمەن دورەكى قارىم - قاتىناس تۇرلەرىن انىقتاۋ.
3. ديەۆيانتتى مىنەز - قۇلىق پەن وتباسى قولايسىزدىعى ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ كەيبىر جولدارىن ۇسىنۋ.
ءى كەزەڭ تەوريالىق كەزەڭ.
1. «قانەكەي تانىسامىز، امانداسامىز، جاقسى كوڭىل - كۇي سىيلايمىز!»
شارتى: امانداسامىز، ءوزىمىزدى تانىستىرامىز، جانە كوپشىلىككە جاقسى تىلەك نەمەسە جاقسى سالەم جولدايمىز!
2. رەلاكساسيا.
3. «تاربيە - بالامەن سويلەسۋمەن، وعان اقىل - كەڭەس بەرۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. تاربيە - تۇرمىستى دۇرىس ۇيىمداستىرا بىلۋدە، بالاعا اركىمنىڭ ءوز جەكە باسى ارقىلى ۇلگى - ونەگە كورسەتۋىندە» (ا. س. ماكارەنكو)
“وتباسى – شاعىن ءبىر مەملەكەت. “Cەن – پرەمەر، مەن – پرەزيدەنتپىن” (قاسىم امانجولوۆ)
شىنىندا دا، وتباسى ءبىر شاعىن مەملەكەت بولسا، وندا ءومىر ءسۇرۋشى حالىق - بالالارىمىز. سول بالالارىڭىزدىڭ ومىرىنە ءۇڭىلىپ كوردىڭىزدەر مە...
وكىنىشكە وراي، كەيىنگى ۋاقىتتا اتا - انالار قاۋىمىنىڭ ءوز بالالارىن تاربيەلەۋدە جاسوسپىرىمدەردىڭ اراسىنداعى ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، مەيىرىم، نامىس سەكىلدى قۇندىلىقتاردىڭ باعالانباۋىنا جول بەرىپ وتىر. ونىڭ ەسەسىنە دورەكىلىك، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنبەۋشىلىك، قاتىگەزدىك، ەكى جۇزدىلىك ءتارىزدى ءىس - ارەكەتتەر كورىنىس تابۋدا. بۇنىڭ زاردابىن قازىرگى تاڭدا كەيبىر اتا - انالاردىڭ ءوزى تارتىپ وتىرعانى دا اششى شىندىق. كەيبىر اتا - انالار ءوز بالالارىنىڭ تاربيەسىن ۋىسىنان شىعارىپ الىپ، كومەككە كىمگە جۇگىنەرىن دە بىلمەيدى، ال مەكتەپپەن بايلانىس جاساۋعا ۋاقىتى بولمايدى. سودان كەيىن اتا - انا ءوز مىندەتتەرىن ورىنداۋ بارىسىندا جىبەرىلگەن كەمشىلىگىن قوعامعا جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە ارتا سالادى. ال ءبىراق، نەگىزى پسيحولوگيالىق احۋال وتباسىنا بايلانىستى ەكەنىن اتا - انالار تۇسىنە بىلسە، “اتتەگەن - اي” دەگەن جاعدايلار از بولار ما ەدى؟!
1 - ءبولىم: «ءسىز قانداي اتا - اناسىز؟»
1. بالا تاربيەسىندە وتباسىنىڭ ىقپالى زور ما، الدە مەكتەپتىڭ ىقپالى زور ما؟
2. وتباسىندا قانداي تاربيە ءستيلىن قولداناسىز؟
3. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا بويىڭىزدا قانداي جاقسى قاسيەتتەر بار؟
تاربيە ستيلىنە وراي وتباسى:
1. اكىمشىلدىك (اۆتوريتارلىق) قاتىناس ءتۇرى (بالادا قورقىنىش پەن قورعانسىزدىق سەزىمى)
2. ادامگەرشىلىكتى (دەموكراتتىق) قاتىناس ءتۇرى (بالادا شىعارماشىل ىنتاسىنىڭ دامۋى، ءوز ءقادىر مارتەبەسىن سەزىنۋى)
3. ليبەرالدى قاتىناس ءتۇرى (بالادا جاۋاپكەرسىزدىگى مەن وزىمشىلدىگىنە باستاۋ) 4. «ونەگەلى وتباسى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
5. «بالالاردى تەرىس ارەكەتتەرى ءۇشىن جازالاۋدىڭ كەرەگى بار ما؟»
ديەۆيانتتى مىنەز - قۇلىقتىڭ كورسەتكىشتەرىنە: اگرەسسيا، دەمونستراسيا، وقۋدان، ەڭبەكتەن بەت بۇرۋ، ۇيدەن كەتۋ، الكوگوليزم، ناركومانيا، قوعامعا جات قىلىقتار، جىنىستىق جات مىنەز - قۇلىق، سۋيسيد ت. ب. جاتادى
6. وتباسىنداعى قانداي كەلەڭسىزدىكتەر بالالاردى قۇقىق بۇزۋشىلىققا يتەرمەلەيدى؟
2 - ءبولىم: سيتۋاسيالىق سۇراقتار
1.«بالاڭىز 16 جاستاعى ءجاسوسپىرىم. ول ءقازىر وتپەلى كەزەڭدى باستان وتكىزۋدە. جازدى كۇنى ءسىز وعان ۇيالى تەلەفون ساتىپ الىپ بەردىڭىز. ەندى ول ونى اينالشاقتاپ، قولىنان تاستامايدى. تاماقتانسا دا، تەلەديدار الدىندا دا، ءتىپتى ساباققا دايىندالىپ وتىرعان كەزدە دە ۇنەمى الاڭداپ وتىرادى. ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز قانداي بولار ەدى؟»
2.“ۇيگە قوناق كەلەيىن دەپ ءسىز دايىندىق ۇستىندەسىز. بالاڭىز اتا - انالار جينالىسىنا مىندەتتى تۇردە بارۋىڭىز كەرەك ەكەنىن ايتتى. نە ىستەيسىز؟”
3. “ءسىزدىڭ سىنىبىڭىزدا تولىق ەمەس وتباسىنىڭ بالاسى وقيدى، وقۋشىنىڭ كيىم كيىسى جۇپىنى، وزىنە سەنىمسىز، تۇيىق. سىنىپ جەتەكشى رەتىندە ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز...”
3 ءبولىم. «وتباسىلىق وقيعا»
مىسالى، اناسىنىڭ اكەسى اۋىلدا تۇرادى، ونىڭ ءوز ءۇيى جانە شارۋاشىلىعى بار، ول اۋىرىپ قالدى، ءبىراق قالاعا كەلگىسى كەلمەيدى. وتباسى نە ىستەيتىنىن شەشۋى قاجەت. قويىلىمدى ويناعانعا دەيىن ءار وتباسى مۇشەسىنىڭ قالاۋىن انىقتاپ الۋعا بولادى. مىسالى، اناسى اۋىلعا كەتكىسى كەلەدى، اكەسى مۇنى قالامايدى، ويتكەنى ونىڭ قالادا جاقسى جۇمىسى بار. ۇلكەن ۇلىنىڭ دا بارعىسى كەلمەيدى، ويتكەنى وقۋعا تۇسپەك ويى بار، كىشى ۇلى بارعىسى كەلەدى، سەبەبى جازدا شومىلۋعا بولادى، قىستا شاڭعى تەبۋگە بولادى. وسى جەردە شەشىم قابىلداۋعا كوپ ىقپال ەتكەن كىم بولدى، “وتباسى” ورتاق پىكىرگە كەلە الدى ما؟
ءىى كەزەڭ پراكتيكالىق كەزەڭ.
1. «مەنى ءتۇسىن»
مەن سىزدەرگە ماقال - ماتەل تاراتىپ شىعامىن. مۇقيات تانىس بولامىز. ەندى سول ماقال - ماتەلدى وقي وتىرىپ، ىم - يشارا ارقىلى كەلەسى توپقا ءتۇسىندىرىپ بەرەسىز.
1. بالاڭ جامان بولسا،
كورىنگەننىڭ مازاعى.
2. انانىڭ كوڭىلى بالادا،
بالانىڭ كوڭىلى دالادا.
3. قارعا بالاسىن اپپاعىم دەر،
كىرپى بالاسىن جۇمساعىم دەر.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كوپ تاڭبالى سانداردى كوبەيتۋ جانە ءبولۋ تاسىلدەرىن پىسىقتاۋ
