سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
قىز بالا - ۇلتتىڭ ۇياتى، حالىقتىڭ شىرايى
تاقىرىبى: قىز بالا - ۇلتتىڭ ۇياتى، حالىقتىڭ شىرايى
ماقساتى: حالىقتىق ءتالىم - تاربيە نەگىزىندە قازىرگى قازاق قىزدارىنىڭ بويىندا جان سۇلۋلىعىن قالىپتاستىرۋ جولدارىن كورسەتۋ، ادامگەرشىلىككە ۇندەۋ
ءتۇرى: سۇراق – جاۋاپ، پىكىرتالاس، بايانداما
كورنەكىلىگى: سلايد ارقىلى كورسەتىلگەن ماقال - ماتەلدەر، ناقىل سوزدەر

I. ۇيىمداستىرۋ
II. كىرىسپە ءبولىم
ءى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ: «شىعىس حالىقتارىنىڭ اراسىندا، جالپى مۇسىلمان ەلدەرىندە ايەل زاتىن بولەكشە باعالايتىن، قارىنداستى قاتتى قاستەرلەيتىن حالىقتىڭ ءبىرى دە، بىرەگەيى دە – ءبىزدىڭ قازاق»، – دەگەن پىكىرىنەن باستاساق.
رۋحاني تاريحىمىزدىڭ تارعىل بەتتەرىن پاراقتاساق، قازاق قىزدارى مەن قازاق ايەلدەرى، جالپى انالار الەمى تۋرالى تولعانباعان تۇلعالار سيرەك ەكەن ونىڭ ۇستىنە جۇرەك تەربەر، سەزىم سيلار قازاقتىڭ حالىق اندەرىنە، نەمەسە ماقال – ماتەلدەرىنە ءبىر ءسات كوڭىل اۋدارىپ كورەلىكشى. نەنى مەڭزەپ نەنى ايتار ەكەن. بۇلاردا انالارعا، قىزدارعا ءتان ءارى تاربيەلىك، ءارى تاعىلىمدىق ءمانى ەرەكشە تولعامدار بار. سولاردى سارالاي كەلە مىناداي ءسوز ۇيىرلەرىن بايقادىم. قازاق قاۋىمىندا قىز بالانىڭ ورنى ەرەكشە بولعان. ونى مىناداي ماقال ماتەلدەردەن انىق اڭعارامىز. اتا – با
بالارىمىز قىزدى قوناق دەپ ەسەپتەگەن، بارعان جەردە باعىنىڭ اشىلۋىن ۇيدە وتىرىپ قامداعان. بارىنشا ىزەتتى، سىپايى، مەيىرىمدى دە ىسمەر، قىلىقتى دا قىرمىزى بولۋىن ۇنەمى قاداعالاپ وتىرعان. ەركىن ۇستاعان، ءبىراق تىم ەركىنسىتپەگەن.
«قىز – ءورىس، ۇل - قونىس» دەپ بىلگەندىكتەن قازەكەم ءورىسىن كەڭەيتەر قىز بالاعا ايرىقشا كوڭىل بولگەن. «قىز مىنەزدى كەلسىن، ۇل ونەرلى كەلسىن» دەي وتىرىپ، «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم» جاسايدى.

بۇگىنگى ءبىزدىڭ «قىز بالا - ۇلتتىڭ ۇياتى، حالىقتىڭ شىرايى»- اتتى پىكىرتالاس كەشىمىزدى اشۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. ماقساتىمىز - قاراكوز قازاق قىزدارىنىڭ بويىنا حالىقتىق ءتالىم - تاربيە نەگىزىندە جان سۇلۋلىعىن قالىپتاستىرۋ جولدارىن كورسەتۋ.
«جاقسى ءاندى تىڭداساق، وي كوزىڭمەن،
ءومىر ساۋلە كورسەتەر سۋداي تۇنىق»،- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي كەشىمىزدى جاقسى انمەن جالعاستىرعاندى ءجون كوردىك
ءان: « مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام» ورىندايتىن: ءبىرىمقۇل عابيت

ءىى. قىزدارعا كەڭەس
كەي قىزدار ءسان قۋامىز دەپ، ءتۇرلى بوياۋلاردى باتتاستىرىپ، ءوزىنىڭ كىمگە اينالعانىن بىلمەي دە قالادى. ولار باتتاسقان بوياۋ جاققاندا وزدەرىن ادەمىمىز دەپ ويلايدى، ال شىندىعىندا ولار سوراقى كورىنىپ، اينالاسىنداعىلاردىڭ زارەسىن ۇشىرىپ، جيركەنىشىن تۋدىرادى. سەن تابيعي، شىنايى، جىلى ءجۇزدى بولۋىڭ كەرەك. سوندا عانا جۇرتتى وزىڭە تارتا الاسىڭ. تارتىمدى بول. بۇل دەگەنىمىز قۋىس كەۋدە بولما دەگەن ءسوز. بارلىق قىمبات پەن جاقسىنى ۇستىنە كيگەنىمەن، ول قىزدىڭ ىشكى ورەسى بولماسا، ونىمەن نە تۋرالى سويلەسۋدى بىلمەسەڭ، ون جەردەن ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانىپ تۇرسا دا مۇنداي قىزدار تەز جالىقتىرادى. كوبىرەك وقى، تانىمدىق تەلە باعدارلامالار مەن فيلمدەر كور، مۇراجاي، تەاترلار مەن كورمەلەرگە جيىرەك بارىپ، ءوزىڭنىڭ كوكجيەگىڭدى كەڭەيت، سپورتپەن اينالىس. سوندا عانا سەن كوپ ادامعا تارتىمدى كورىنەسىڭ. ەڭ باستىسى سىرت كەلبەتىڭ ەمەس، ىشكى رۋحاني بايلىعىڭ ەكەنىن ەستەن شىعارما. «نازىكتىك» تۇسىنىگىن بايانداۋدىڭ قاجەتى جوق، الايدا وسى كەزدە دە كەيبىر ساتتەردى ەسكەرۋ قاجەت. نازىكتىك ول تەك سىرتقى فيزيكالىق ءپىشىنى عانا ەمەس، ول ادەمى، دۇرىس ءمۇسىن، ءماندى ءجۇرىس. گراسيالىق – بۇل الدىمەن قوزعالۋدى قاداعالاۋ. ارتىق، سونىمەن قاتار دورەكى قوزعالىستار، نە جۇلقىنىپ سويلەۋ دە ادەمى ەمەس. قاتتى داۋىس شىعارىپ سويلەسۋ، كۇلۋ، اسىرەسە، قوعامدىق ورىنداردا كورگەنسىزدىك بولىپ تابىلادى. دۇرىس كيىم كيۋ اسا ورىندى بولىپ تابىلادى. بۇل كەزدە تانىم بولۋى ءتيىس، وسى تانىمدى تاربيەلەي ءبىلۋ قاجەت.

ءىىى. ساۋالناما
1. قىز بالالاردىڭ بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولۋى مۇمكىن؟
______________________________________________________________
2. ءوزىڭدى ۇستاۋ ەرەجەلەرىن بىلەسىڭ بە؟ (قوناقتا، تەاتردا، ساباقتا، سپورت زالدا، اسحانادا)
______________________________________________________________
3. سەن كيىنۋ مادەنيەتىنە ءمان بەرەسىڭ بە؟
______________________________________________________________
4. يناباتتىلىق، ادەمىلىك، اسەمدىك تۋرالى قانداي كوركەم شىعارمالاردى بىلەسىڭ؟
______________________________________________________________
5. قىزدارعا بايلانىستى قانداي تىيىم سوزدەردى بىلەسىڭ؟
______________________________________________________________
6. قازىرگى زامانداعى قىزدار تاربيەسىنىڭ اقساپ بارا جاتىر دەگەنىنە كەلىسەسىڭ بە؟ ______________________________________________________________

ءىۇ. بايانداما
ويشىل اقىن س. تورايعىروۆتىڭ:
«بايقاساڭ قازاقتىقتىڭ وزىندە بار،
دۇنيەنىڭ گەنييلىگى پايعامبارى» - دەگەن سوزدەرى قازاق حالقىنىڭ وزىندىك ۇلتتىق بولمىسىن دارالايدى. تاريحىمىزعا كوز جۇگىرتسەك، قازاق حالقى ەتيكالىق، رۋحاني جاعىنان مىڭ جىلدان استام مادەنيەتى، سالت - ءداستۇرى، فيلوسوفيالىق ويلاۋ جۇيەسى، كونە ادەبيەتى، ءوزىنىڭ دامۋ تاريحى بار - حالىق. وسى حالىقتىق ءتالىم - تاربيە نەگىزىنە سۇيەنگەن وقۋشىلارعا ءسوز بەرىلمەس بۇرىن ايناكۋلوۆا گۋلنارا رۋستەم قىزىنىڭ «قىز تاربيەلەي وتىرىپ – ۇلت تاربيەلەيمىز» اتتى شاعىن بايانداما مازمۇنىن زەر سالا تىڭداپ، پىكىرتالاس تاقىرىبىن ودان ءارى وربىتسەك.
بالا تاربيەسi – يگiلiكتi iس. حالىقتا «اعاش ءتۇزۋ ءوسۋ ءۇشىن وعان كوشەت كەزىندە كومەكتەسۋگە بولادى، ال ۇلكەن اعاش بولعاندا ونى تۇزەتە المايسىڭ» دەپ بەكەر ايتىلماعان. بۇگىنگى ۇل – ەرتەڭگى اكە، ول اكەگە قاراپ وسەدى. بۇگىنگى قىز – ەرتەڭگى انا، ول شەشەگە قاراپ ءوسىپ، بوي تۇزەيدى. بالاعا ءبىلىم، تاربيە بەرۋدە باستى تۇلعا ۇستاز بولسا، ونى جالعاستىرۋشى، دەمەۋشى – اتا – انا جانە قوعام.
ال، قازىرگى زاماندا بالا تاربيەسىنە تەك قانا انا ەمەس، راديو مەن تەلەديدار، گازەت - جۋرنال، كىتاپتار مەن كينولار، بارلار مەن ديسكوتەكالار جان - جاقتى اسەر ەتىپ، ونى تاربيەلەۋدە. بۇل تاربيەنىڭ جاعىمدى جاقتارى دا، جاعىمسىز جاقتارى دا تولىپ جاتىر. اتا - انالارى كۇن ۇزاق جۇمىستا، بالا تاربيەسىنە بولىنەتىن ۋاقىت كۇننەن - كۇنگە ازايىپ بارادى.
مەكتەپ جاسىنداعى قىز بالالار تاربيەسىن نەگىزىنەن ءۇش كەزەڭگە بولۋگە بولادى.
1. باستاۋىش سىنىپتار كەزەڭىندەگى تاربيەنىڭ ماقساتى تازالىققا، ۇقىپتىلىققا، جيناقىلىققا ۇيرەتە وتىرىپ، بالانىڭ كوپ بىلۋگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، كىتاپ وقۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
2. بەسىنشى - سەگىزىنشى سىنىپتار اراسىندا العاشقى كەزەڭدەگى تاربيە تۇرلەرى ارى قاراي دامىتىلا تۇسەدى. بۇل تۇستا، جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي، قىز بالا اناسىنان ەشنارسە بۇكپەيدى. قيت ەتكەن نارسەنىڭ ءبارىن ايتىپ كەلەدى. سول شىنشىلدىعى مەن اشىقتىعىن پايدالانىپ، قىز بالانىڭ كەلەشەگىنە ەڭ كەرەكتى نازىكتىك، ءىلتيپاتتىلىق، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىشىگە قامقور بولۋ، تۇراقتىلىق سياقتى مىنەزدەردى قالىپتاستىرۋ - باستى بورىش. سوندا بۇل سيپاتتار كەلەشەكتە جاراسىمدى جار، اياۋلى انا، قوعامىمىزدىڭ بەلسەندى مۇشەسى بولاتىن قىز بالانىڭ بويىنان ءارقاشان نۇر بولىپ
توگىلەدى.
3. توعىزىنشى - ون ءبىرىنشى سىنىپتار ارالىعىندا تاربيە الدىڭعى كەزەڭدەرمەن تىعىز بايلانىستى. ادامعا دەگەن مەيىرىم بالا كەزدەن، ەڭ جاقىن ادامىن سۇيۋدەن باستالادى. سوندىقتان ءاربىر قىز بالاعا اتا - اناسىن، تۋىستارىن، ۇستازىن سىيلاپ، قادىرلەي ءبىلۋدى ۇيرەتسە، بولاشاقتا ودان ەلىن، جەرىن، حالقىن سۇيەتىن، ءوز شاڭىراعىن ارداقتايتىن، بالالارىن جانىنداي جاقسى كورەتىن قامقور انا، قايراتتى جان، نازىك ارۋ شىعارى ءسوزسىز.
قىز بالا - ۇلتتىڭ ۇياتى، حالىقتىڭ شىرايى جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما