InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: شاڭىراعىم - شاتتىعىم
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) وقۋشىلاردىڭ ءوز وتباسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. اتا - انالارىن قادىرلەپ، سىيلاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
2) وقۋشىلاردىڭ ءوز ورتاسىنا، وتباسىنا دەگەن مەيىرىمدىلىك سەزىمىن وياتۋ. ولاردىڭ وي - ءورىسىن
دامىتۋ.
3) اتا - انا مەن بالا اراسىنداعى ىنتىماقتىقتى نىعايتۋ، تاتۋلىققا، بىرلىككە شاقىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ماقال - ماتەلدەر، ناقىل سوزدەر ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى: 1 ۇيىمداستىرۋ.

ءمۇعالىمنىڭ تۇسىندىرمەسى
- بالالار مەن سەندەرگە ءبىر جۇمباق جاسىرايىن.
وندا اكەم - انام تۇرادى
اتا - اجە باۋىرىم
ءبارى بىرگە قوسىلىپ
ءبىر ۇعىمدى قۇرادى
(وتباسى)
- دۇرىس بالالار جۇمباقتىڭ شەشۋى (وتباسى)
- ەندەشە بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز وتباسى جايلى بولماق.
اناڭ - كۇنىڭ جۇرەگىڭ
اكەڭ - ءومىر تىرەگىڭ
اجەڭ - اسىل ارداعىڭ
اتاڭ - دانا قورعانىڭ
اعاڭ - قامقور اسقارىڭ
ءىنىڭ - ءمولدىر اسپانىڭ - دەمەكشى
- قۇرمەتتى اتا - انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار 4 ءا سىنىبىندا وتكەلى وتىرعان «شاڭىراعىم - شاتتىعىم» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا قوش - كەلدىڭىزدەر!

1 - جۇرگىزۋشى
مارال: جىلجي بەرشى كەزىم ەمەس جاسقانار
بوگەي الماس ءبىلىم اتتى تاس قامال
وتاننىڭ اياۋلىسى بولارسىڭ
وتان دەگەن وتباسىنان باستالار.

2 - جۇرگىزۋشى
قىدىر: اتا - انا اسقار تاۋ الدىمداعى
ءارقاشان اسقاقتايسىڭ الدىمدا ءالى
ءوزىڭ بەرگەن ونەگە تاربيەڭمەن
باقىتتىمىز جانۇيا باۋىرىنداعى.

1 - جۇرگىزۋشى:
مەيىرىمدىلىك پەن ادالدىق، ادامگەرشىلىك پەن سابىرلىلىق سياقتى اسىل قاسيەتتەردى بويىنا جيناعان ارداقتى اكەلەر مەن اياۋلى انالار ومىردەگى جاقسىلىق اتاۋى سىزدەردىڭ ەسىمدەرىڭىزبەن بايلانىستى. سىزدەر ءار شاڭىراقتىڭ شاتتىعى مەن شۋاعىسىزدار.

2 - جۇرگىزۋشى:
سىزدەردىڭ شىدامدىلىقتارىڭىزبەن، قامقورلىقتارىڭىزعا ءبىز بارىنشا ءتانتىمىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ ومىردەگى تازالىق، ىزگىلىك پەن سەنىمدىلىكتىڭ ءبارى دە وزدەرىڭىزگە بايلانىستى.

سەرجان - اكە، شەشە، ۇل، قىز – ءبارى قوسىلىپ وتباسىن قۇرايدى.
بەكزات:
جانۇيا، وتباسى - مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسى، قوعامداعى ءار وتباسىنىڭ بوساعاسى بەرىك، مەرەيى ۇستەم بولماي مەملەكەتتىڭ مىقتى بولۋى مۇمكىن ەمەس. پرەزيدەنتىمىز ن. نازاربايەۆتىڭ 2030 باعدارلاماسىنداعى نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى - وتباسى بولىپ سانالادى. وتباسى – ادام بالاسىنىڭ ءوسىپ - ونەر، قاز تۇرار، قانات جايار التىن بەسىگى. سوندىقتان، قۇرمەتتى بالالار ءوز جانۇيالارىڭدى قۇرمەتتەۋگە، سىيلاۋعا، ماقتان تۇتۋعا شاقىرامىن.
الدىمەن ءسۇي ارداقتى اتا - اناڭدى
ۇلگىلى ۇرپاق اتادان باتا الادى
بەر جاقسىلىق بالاعا بۇل عالامدا
اتا - اناڭنىڭ مەيىرىمىنەن تارايدى

ەرلان:
ءوزىڭدى ومىرگە كەلتىرگەن، تىرشىلىگىڭە ءنار بەرگەن اتا - اناڭنىڭ الدىندا ادامنىڭ پارىز - مىندەتى ولشەۋسىز. قازاق عۇرپىندا اتا - انانىڭ العان ەرەكشە بيىك ورنى، ءقادىر قاسيەتى شە! انانىڭ اق ءسۇتىن، اكەڭنىڭ ادال كۇشىن اقتاۋ - ءوز بولاشاعىڭدا ساقتاۋ. اتا - اناعا نە ىستەسەڭ، الدىڭا سول قايتادى. دۇنيە كەزەك. سەن ءومىر بويى جاس بولىپ تۇرمايسىڭ، سەن اتا - اناڭدى سىيلايسىڭ، سەنىڭ بالالارىڭدا قارتايعاندا ءوزىڭدى ايالاپ كۇتىپ، باعىپ قاعاتىن بولادى. اتا - انا وتباسىندا جاقسىلىقتاردى ايتىپ، جاقسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ جامان مىنەز، جات ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋى كەرەك.
اتا - انانىڭ تىلەگى ادام بولىپ وسكەنىڭ
ادامدىقتىڭ تىرەگى ادال بولىپ وسكەنىڭ

ميراس:
اتا - انا وتباسىنىڭ نەگىزگى دىڭگەگى، باستاپقى دانەكەرى. ءداستۇرلى قازاق وتباسىندا اتا - انانىڭ ءقادىرى ەرەكشە اسپەتتەگەن. اسىرەسە تىرشىلىكتىڭ قاينار كوزى، ماحابباتتىڭ شۋاق كۇنى، مەيىرىم كاۋسار بۇلاعى - انا ەسىمىنە انانى ارداقتامايتىن حالىقتا جوق. انا بالانى توعىز اي كوتەرىپ، تولعاتىپ، دۇنيەگە كەلتىرىپ قانا قويمايدى.
بالا، بالا، بالا دەپ
تۇندە شوشىپ ويانعان
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ
تۇندە بەسىك تايانعان دا انا، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ، ايالاپ ءوسىرىپ، اياعىنان تىك تۇرعىزاتىن دا انا.

جاندوس: اكە اسقار تاۋىم!
اكە اسقار تاۋ، انا قاينار بۇلاق، بالا جاعاسىنداعى قۇراق دەگەندەي «اكە» دەگەن ءسوز قانداي جاقىن، قانداي ىستىق دەسەڭشى. ومىردە اكەسىن جەك كورەتىن بالا جوق شىعار، ويتكەنى بالا ءۇشىن اكەنىڭ ورنى بولەك قوي. مەنىڭ ومىردەگى ەڭ قىمبات ادامىم ءسىز، مەنىڭ سۇيىكتى اكەشىم.
ءسىزسىز اكە - ەڭ اقىلدى، ەڭ سىرشىل
ءسىزسىز اكە - ەڭ جاقىنىم، ەڭ شىنشىل
شۋاق شاشقان قاشاندا اسىل جۇرەگىڭ
جانىمداسىڭ قامقورىمسىڭ بىلەمىن
قابىل العىن بالا جۇرەك تىلەگىن
ءان: اكە تۋرالى ءان
مارال:
بالا ءۇشىن اكەنىڭ ورنى بولەك. اكە دەگەن ءسوزدى ايتقاندا وزىڭە پانا بولار، قيىندىققا قالدىرماس، ارمانىڭا قول سوزساڭ اق باتاسىن بەرىپ اق جول تىلەيتىن ادامىڭ ەكەنىن بالا جۇرەگى سەزەردەي. تاماعىمنىڭ توقتىعى، كيىمىمنىڭ بۇتىندىگى، وقۋىمنىڭ ساپاسى، ۇيقىمىزدىڭ تىنىشتىعى – وسىنىڭ ءبارى دە اسقار تاۋداي ايباتتى اكەلەردىڭ ارقاسى. اكە - اركىمنىڭ سۇيەنەر تىرەۋى. اكە اركىمگە قىمبات. اكەنى ارداقتاۋ كەرەك، ويتكەنى ول وتباسىنىڭ ەڭ باستى مۇشەسى، ياعني وتاعاسى. ول ءوزىنىڭ بولاشاعىنا الاڭداپ ويلانىپ تولعانادى. قاراپ وتىرساق اكەنىڭ دە ءتۇر - ءتۇرى بولادى. ءبىرى – اقىلدى، ءبىرى – ءبىلىمدى، ءبىرى جىگەرلى، قايراتتى، باتىل، ەندى ءبىرى باتىر دا باتىل، قايسار بولىپ كەلەدى.
وسىرگەن باپتاپ بالاسىن
اكەلەر اركەز «جارايسىڭ»
بار ونەرىن ۇيرەتكەن
وزدىرعان دا جۇيرىكتەن
اكە – دەگەن ارداقتى ات.

سەرجان:
ءار ادام كوزىن اشىپ دۇنيەگە كەلگەندە مەيىرىمدى، جۇرەگى جىلى جاندى كورەدى. ول - انا. قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقتىرماي باۋىرىنا باسىپ، ءبىز ءۇشىن جانۇشىرا شىرىلدايتىن دا – انا. انا – بۇل جەل جاعىمىزعا پانا، ءبىرىمىز ءۇشىن دارا، دانا تۇلعا. انا دەگەندە سوزگە كەلمەيتىن ءتىل، ءلۇپىل قاقپايتىن جۇرەك، مولتىلدەمەيتىن جانار جوق. بالاعا انادان ارتىق، انادان قىمبات جان جوق. ءاربىر انا وتىنىڭ وشپەۋىن، باقىتىنىڭ كوشپەۋىن، شاڭىراعىنىڭ قۇلاماۋىن، ءسابيىنىڭ جىلاماۋىن، سۇم سوعىستىڭ بولماۋىن، قىزىل گۇلدىڭ سولماۋىن تىلەيدى.
كامشات - سەن باقىتتى ۇلانسىڭ
جاسۇلان:
دۇنيەدەگى ەڭ سۇلۋ قازاق ايەلى. قازاق ايەلى – بار مۇراتىن وتباسىنىڭ يگىلىگىنە بايلاعان ادەمى ىزگى ادام. قازاق ايەلى – بار تىلەگىن پەرزەنتىنىڭ جولىنا ارناعان الەمدەگى ەڭ مەيىرىمدى انا، ۇلتتىڭ ۇيىتقىسى، ۇرپاقتىڭ اناسى. بىزگە قاجىماس قايرات بەرەتىن ايەل اناعا مىڭ العىس. اريستوتەل، فيردوۋسي، جانىبەك پەن ابىلاي، اباي، شوقان، ماحامبەت پەن يساتاي، ماعجان، مۇقاعالي سول ايەلدەردىڭ ۇرپاعى، ءبارى انانىڭ اق سۇتىنەن جارالعان. ەپوستاعى گۇلبارشىن مەن قۇرتقا، ءاقجۇنىس پەن نازىم، تاريحتاعى دومالاق انا، ايشا ءبيبى، ابايدى تۋعان ۇلجان انا، ەل بيلەگەن ايعانىم، قول باستاعان بوپاي، ەل قورعاعان گاۋحار انا – ءبارى ءبىر عانا اتقا يە، ول «انا». ەندەشە سول انالاردى، ماداقتاپ جۇرەيىك.

1 - جۇرگىزۋشى:
كىم سەندەردى بالالار سۇيەتۇعىن؟
قۋانىشىڭا قۋانىپ قايعىڭا كۇيەتۇعىن؟
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، كىرپىك قاقپاي
شەشەڭ بايعۇس دامىلسىز جۇرەتۇعىن – دەي كەلە كەزەكتى انالارىمىزدىڭ قۇرمەتىنە ارناپ «اناما» ءانىن ورىنداۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.

نازەركە:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قوعامى، ونىڭ بەلگىلى ءبىر الىپ جاتقان ايماعى بار. باسقارۋشى جانە حالقى بار. قوعامنىڭ دامىپ وركەندەۋىنە اسەر ەتەتىن ءتۇرلى وندىرىستەر جۇمىس ىستەيدى. ال وتباسىنى نەگە قوعام دەيمىز؟ وتباسىنىڭ دا باسشىسى بار. وتباسىندا اكە نە شەشە باسشى، ولاردىڭ ءبىرى بولماس، بالانىڭ ۇلكەنى اعا نە اپكە باسشى. باسشى وتباسىنىڭ بۇكىل شارۋاسىن ۇيىمداستىرادى. باسقا مۇشەلەرىنە قامقورلىق كورسەتىپ، باستارىن بىرىكتىرەدى. وتباسىنىڭ بەلگىلى تۇراتىن مەكەنجايى جانە ءوزىنىڭ تابىسىنا لايىقتى شارۋاسى بولادى. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبارى دە ءوز مۇمكىندىگىنە قاراي ءىس اتقارادى، وقيدى، جۇمىس ىستەيدى، ءۇي شارۋاسىمەن اينالىسادى. بارلىعىنىڭ ورتاق ءىسى - وتباسىن دۇرىس ۇستاپ، ءار مۇشەنىڭ دامۋىنا جاعداي تۋعىزۋ.

قىدىركەلدى:
وتباسىنىڭ اۋقاتتى بولۋى قوعامعا دا پايدالى. حالىق تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋى قوعامنىڭ وركەندەۋىنە جاعداي جاسايدى. وتباسى تۋىس - تۋعاندار مەن دە قارىم - قاتىناستا بولادى. اتا - انانىڭ اقىلىمەن قارىم - قاتىناس تۇرلەرى رەتتەلىپ وتىرادى. ادامنىڭ ءوز باسىنىڭ جۇمىسىننان باسقا دا وسىنداي قاتىناستارعا ۇلەس قوسۋى - ادامگەرشىلىك پارىزى. مۇنداي قاتىناستار ارقىلى اعايىن، تۋىس - تۋعاندار اراسىندا ادامنىڭ ءوز باسىنىڭ اتالاتىن ورنى ايقىندالادى. مەيرىمدى بولساڭ، سەننەن ۇنەمى كومەك سۇرايدى. كەرەك كەزىندە ساعاندا كومەككە كەلەدى. ءسويتىپ وتباسى شاعىن قوعامنىڭ جۇمىسىن اتقارادى.

مارال:
وتباسى - شاعىن قوعام دەگەنگە تولىقتاي كەلىسەمىن. بالا - اتا - انانىڭ ۇرپاعى، ءومىردىڭ جالعاسى، قۋانىشى، ۇلكەن ءۇمىتى. بارلىق بالا اتا - اناسىنان تەك جاقسىلىق جاساۋدى ۇيرەنە وتىرىپ. وتباسىنىڭ دىڭگەگىنىڭ مىقتى بولۋىنا ۇلەس قوسادى، ءوز بولاشاعىن ساقتاپ قالادى.
كورىنىس - بايلىق پەن اقىل
جەڭىس:
ادامزات ەڭ الدىمەن اتا - انا الدىندا پارىزدار، اتا - انا پارىزى التىنعا بولەۋدى، اق وردا سالۋدى قالامايدى. اتا - انا بالاسىنىڭ ەر جەتىپ، ادام بولۋىن قالايدى. اتا - اناعا وسىدان ارتىق تارتۋ - تارالعىنىڭ كەرەگى جوق. اتا - انانى جىرلايمىن دەپ اقىن تەبىرەنەدى، بەينەسىن مۇسىندەيمىن دەپ سۋرەتشى ويلانادى. اتا - انا ادامزات مەكەن ەتكەن جەر شارىنىڭ ءار تۇكپىرىندە، ءار ۇيدە مەيىرىم مەن مەيىردىڭ، دوستىق پەن تۋىسقاندىقتىڭ تۋىن تىككەن ادامدار.

ورازبەك:
ۇيدەگى التىن قازىق كىم؟ - دەپتى قارت.
- اتا، ۇيدەگى التىن قازىق بالا، - دەپتى جىگىت.
- جوق بالام ۇيدەگى التىن قازىق – انا. انا اقىلدى بولسا، بالا دانا بولادى. انا تاربيەسى قىزعا – ۇلگى، اكە تاربيەسى ۇلعا – ۇلگى. انا – اقىلشىڭ، اكە – قامقورشىڭ، اعاڭ – قورعاۋشىڭ، ءىنىڭ – سۇيەنىشىڭ، قارىنداسىڭ – قاناتىڭ ەكەنىن ۇمىتپا. انانى سىيلاماعاننىڭ اقىلى كەم، اكەنى سىيلاماعاننىڭ جاقىنى كەم. انانىڭ مەيىرىمى كوزىندە، ىقىلاسى – كوڭىلىندە، اقىلى سوزىندە، - دەپتى قارت.

نەسىبەلى:
وتباسىنداعى قىز بالانىڭ مىندەتتەرى:
- اناڭا كومەكتەس.
- باجىلداپ، ايعايلاپ سويلەمە.
- بەيۋاقىتتا ۇيىقتاما.
- قوناق كۇتۋدى ۇيرەن.
- ءۇيدىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبول.
- ءۇيدى تازا ۇستا.
- تاماق جاساپ ۇيرەن.
- قولونەردى ۇيرەن.
- تازا سويلەي ءبىل.
- توسەكتەن تۇرعان سوڭ، توسەكتى جينا.
- تاماق ىشكەن سوڭ، ىدىستى ەرتەڭگە قالدىرماي جۋ.
- ەشنارسەنى ايتقىزباي، ءوزىڭ ءبىلىپ ىستە.
- بارىنشا سىپايى، يناباتتى بول
- ايتىلعان تاپسىرمانى ۋاقىتىندا ورىندا.
- اناڭمەن، جەڭگەڭمەن سىرلاس.
- بوتەن ادامعا سىر ايتپا.

ءادىل:
ادام بالاسىنىڭ اجارى دا، باقىتى دا وتباسىنان باستالادى. ال وتباسى باقىتى دەگەن نە؟ ول ادام بويىنا سىرتتان كەلىپ سىڭەتىن نەمەسە اسپاننان قۇيىلىپ دەنەسىنە ەنەتىن نارسە ەمەس، ونىڭ دا كوپتەپ شىعاتىن تۇراعى بار. ادام بالاسىنىڭ باقىتى ونىڭ ءۇزىلىسسىز ءتالىمى مەن تاربيەسىنەن قالىپتاساتىن جارقىن دا ادال مىنەزدەرىنە بايلانىستى. ياعني، وتباسىنىڭ باقىتى، دىڭگەگىنىڭ مىقتى بولۋى اتا – انالاردىڭ، سول وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءوز قولىندا دەۋىمىزگە بولادى.

قىدىر:
وتان – وتباسىنان باستالادى دەگەندەي ءبىز وتانىمىزدى، ەلىمىزدى جانىمىزداي سۇيۋگە تاۋەلسىز قازاقستانىمىزدىڭ تۇعىرى بەرىك، بولاشاعى باياندى بولۋىنا جان - جاقتى اتسالىسۋىمىز قاجەت. وتانىمىزدى سۇيۋگە تاربيەلەيتىن بىردەن - ءبىر ورتا ول – وتباسى. وتباسى شاعىن مەملەكەت.

نۇرسۇلتان:
ۇلكەندى سىيلاۋ قازاق حالقىنىڭ اتا - سالتى. ۇلكەندى سىيلاۋ، ەڭ الدىمەن - اكە مەن شەشەنى سىيلاۋدان باستالادى. ءوز وتباسى، ءوز اتا - اناسىن سىيلامايتىن ۇل مەن قىز باسقا ادامداردى سىيلاي المايدى. اتا – انا بالانى دۇنيەگە كەلتىرىپ، ءومىر بەرەدى. ونى باعىپ – قاعىپ تاربيەلەپ وسىرەدى. ءبىلىم بەرەدى، «بولاشاعىم، ءومىرىمنىڭ جالعاسى» دەپ ءۇمىت كۇتەدى، ماپەلەيدى. ادامزات بولىپ، ءۇي ءىشىنىڭ قامقورى بولادى دەپ سەنىم ارتادى. اتا - انانى سىيلاعان جاستاردىڭ ءوز بالالارى دا كەيىن سونى قايتالايدى. «انا ءسۇتىن اقتاماعاندى، ەشكىم ماقتامايدى» دەپ ايتىلماعان. «اتاعا قاراپ ۇل وسەر، اناعا قاراپ قىز وسەر» دەگەن دە وسىدان شىققان. اتا - انانىڭ ىسىنەن كوپتى ۇيرەنىپ قويماي، سولاردىڭ تاربيەسىندە بويعا سىڭىرە ءبىلۋ - ءار بالانىڭ پارىزى.

پەريزات:
ادامزاتقا ومىردە ەڭ جاقىن، ەڭ قىمبات نارسە – وتباسى. بالانىڭ ەڭ العاشقى ۇستازى ونىڭ ءوزارا تۇسىنىستىك، مەيىرىمدىلىك، تاتۋلىق، سىيلاستىق، سەنىم، قامقورلىق باۋىرمالدىق، كەشىرىمدىك، سۇيىسپەنشىلىك بولعاندا عانا بىرلىك بولادى. وسىنداي وتباسىندا تاربيەلەنگەن ۇرپاق وزگەلەرگە، وتانعا شىنايى ماحاببات سىيلاي الادى. وتباسىندا العان ءتالىم تاربيە جاس ۇرپاقتىڭ رۋحاني ازىعى، ومىرلىك ۇستانى مەن جارقىن بولاشاققا جەتەلەيتىن تەمىرقازىعى، وتباسى – بالا دامۋى مەن قالىپتى ءومىر سۇرۋىنە ءتيىمدى جالعىز مۇمكىن ورىن. بالا ءۇشىن تۋعان وتباسى – التىن دىڭگەك. وتباسىنداعى جىلىلىق پەن مەيىرىمدى ەشنارسەمەن – باسقا جەرلەردە ءجۇز ەسە ارتىق ماتەريالدىق جاعداي جاسالسا دا الماستىرۋ مۇمكىن ەمەس.

ەرجان:
جىگىتكە:
– جوقتى بار، اشتى توق ەتەتىن كىم؟ – دەپتى قارت.
– اتا، جوقتى بار، اشتى توق ەتەتىن – مەيىرىمدى اكە، - دەپتى جىگىت.
– جوق بالام، اكە قانشا مەيىرىمدى بولسا دا، انانىڭ ءجونى بولەك. جوقتى بار، اشتى توق ەتەتىن – سول انا. اناسىز بالا ۇيىقتامايدى، قاتىقسىز ايران ۇيىمايدى. انا – ۇيدەگى – ب ا ق، اكە وتىرعان – تاق. انا اقىلدى بولسا، ءۇيدىڭ قۋانىشى، اكەنىڭ جۇبانىشى، - دەپتى قارت.

1 جۇرگىزۋشى:
1)تاربيە - بالامەن سويلەسۋمەن، اڭگىمەلەسۋمەن، وعان اقىل - كەڭەس بەرۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. تاربيە - تۇرمىستى ۇيىمداستىرا بىلۋدە، بالاعا اركىمنىڭ ءوز جەكە باسى ارقىلى ونەگە كورسەتۋىندە. وتباسىنداعى بالا تاربيەسى حالىق ومىرىمەن، قوعامنىڭ ماقسات - مىندەتتەرىمەن بايلانىستا بولۋى كەرەك*

بالا تاربيەسىندەگى قاعيدالار
1) بالانى جاس كەزىنەن باستاپ سىيلاپ، ءقادىر - قاسيەتىن، ار - نامىسىن باعالاپ، دۇرىس سويلەسىپ، دۇرىس قارىم - قاتىناس جاساعان ابزال. جاندوس
2) ادەپسىز ءسوز، دورەكى ايقاي - تاربيەدەگى ەڭ جامان ءادىس. بالا وعان ۇيرەنىپ كەتەدى نەمەسە وعان قاراي جاۋاپ بەرەدى. مارال
3) ەگەر ءوزىڭ بالانى سىيلاماي تۇرىپ وزىڭە ءىلتيپات، قۇرمەت كورسەتۋىن تالاپ ەتۋدىڭ ءوزى ۇيات. ورازبەك
4) بالانىڭ ايتايىن دەگەن ءوتىنىشى، اقىلداسقىسى كەلگەن ماسەلەن اتا - اناسى تىڭداپ، اقىل - كەڭەس بەرۋى كەرەك. نۇرسۇلتان
5) اتا - انا وتباسىنداعى ۇلكەندەردى سىيلاپ قۇرمەتتەسە كىشىلەرگە قامقور بولسا، بالا دا سونداي بولۋعا ۇمتىلادى. بەكزات
1 جۇرگىزۋشى - مەيىرىمدىلىك – ادامنىڭ بەت الپەتىنەن، ءىس - ارەكەتىنەن كورىنىپ تۇراتىن شىنايى قاسيەت. سوندىقتان كىمدە - كىم باسقا ادامنىڭ اقىل - ويى، مۇددە تىلەگىن دۇرىس سەزىنىپ، وعان شاماسى كەلگەنشە كومەكتەسسە، سول ادامدى دەمەپ - جەبەسە ول مەيىرىمدىلىككە جاتادى.
2 جۇرگىزۋشى – جاقسى وتباسىندا جازالاۋ دەگەن اتىمەن بولمايدى جانە بۇل - وتباسى تاربيەسىنىڭ ەڭ دۇرىس جولى دەپ ۇلى پەداگوگ ا. س. ماكارەنكو ايتقانداي بالالارعا تۇسىنىستىكپەن قاراپ، بالالىقپەن جاساعان قىلىقتارىن دەر كەزىندە ەسكەرتىپ، قورىتىندى شىعارىپ وتىرۋ كەرەك.
سەرجان – قانات تۋرالى حيكايا
7 - قاتەلىك:
1 - قاتەلىك: بالالاردى ورىنسىز ەركەلەتۋ. سەرجان
2 - قاتەلىك: نە ىستەسەڭ ونى ىستە ماعان ءبارى ءبىر دەپ ايتۋ. ميراس
3 - قاتەلىك: اسا قاتالدىق ياعني مەن نە ايتسام سونى ورىنداۋىڭ كەرەك، ويتكەنى مەن سەنىڭ اتا – انا-انامىن دەپ ايتۋ. پەريزات
4 - قاتەلىك: ەگەر سەن مەن قالاعانداي بولماساڭ مەن سەنى جاقسى كورمەيمىن دەپ ايتۋ. قىدىر
5 - قاتەلىك: ساعان كوڭىل بولۋگە ۋاقىتىم جوق دەپ ايتۋ. ءادىل
6 - قاتەلىك: بالاڭىزدى بارشىلىققا باۋلىماۋ. نەسىبەلى
7 - قاتەلىك: بالاڭىزدىڭ ىسىنە، كوڭىل – كۇيىڭىزگە قاراپ باعا بەرۋ، ياعني كوڭىل – كۇيىڭىز ناشار بولسا ونىڭ قۋانىشىنا ورتاقتاسپاۋ، اڭگىمەسىنە قۇلاق اسپاۋ ت، س، س، جاسۇلان
قىدىر:
ۋا، ادامدار
جاقسىلىقتى جاقسىلىق پەن جالعاڭدار
يگىلىكتى، ىزگىلىكتى تاڭداڭدار
ءومىر كىلتى قولدارىڭدا سەندەردىڭ
ابايلاڭدار
تەك ءتۇسىرىپ الماڭدار – دەگەندەي، وتباسىنىڭ بىرلىگى مەن بەرەكەتى ۇرپاق تاربيەسىندە وتە قاجەت. بۇل - وتە قىمبات ۇلتتىق قۇندىلىق.

نازەركە:
بالا بويىنداعى جات قىلىقتاردىڭ،، جاعىمسىز قاسيەتتەردىڭ پايدا بولۋىن اتا - انا كوبىنە مەكتەپ تاربيەسىنە اۋدارۋ سالۋى مۇمكىن. جوق، وندا اتا - انا قاتەلەسەدى. ويتكەنى، بىرىنشىدەن، بالا تاربيەسى انا قۇرساعىنان جاتقاندا باستالادى. ەكىنشىدەن جاڭا تۋعاننان مەكتەپ جاسىنا دەيىن بالالاردىڭ كوبىسى ۇيدە تاربيەلەنەدى. ۇشىنشىدەن بالا مەكتەپتەن گورى، ۇيدە ۋاقىتتى كوپ وتكىزەدى. سوندىقتان، بالا تاربيەسىنە بىردەن - ءبىر جاۋاپتى اتا - انا. بالا تاربيەلى، ەڭبەكقور، يناباتتى بولىپ ءوسسىن دەگەن اتا - اناعا مىنانداي كەڭەستەر ۇسىنىلادى:
1. بالا الدىندا، وتباسىنداعى ءوزارا قارىم – قاتىناستا، مادەنيەتتى، سىپايلىق ساقتاۋ كەرەك.
2، اتا – انا بالانىڭ جورا - جولداستارىنىڭ قانداي ەكەنىن، ولارمەن قارىم - قاتىناستارىن قاداعالاۋى كەرەك.

3. بالانىڭ وقۋ - تاربيەسىنە ۇنەمى نازار اۋدارىپ، ولارمەن پىكىرلەسىپ، اڭگىمەلەسىپ وتىرۋ دا ەرەكشە تاسىلدەردىڭ ءبىرى.
4. بالانى ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋدە، ۇيدەگى شارۋالاردىڭ دا ماڭىزى زور. ەندەشە بالانى ءۇي شارۋاشىلىعىنا ارالاستىرا وتىرىپ، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەڭىز!
توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى: بالام جاقسى، تاربيەلى بولىپ ءوسسىن دەگەن اتا - انا وتباسىنداعى تاربيەگە قاتتى نازار اۋدارۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن.

مارال:
وتباسى – ادام بالاسىنىڭ دامۋىنا ىقپالى زور.
ءبىزدىڭ بايتاق ەلىمىز
وتباسىنان قۇرالعان
ەلىن سۇيەر سەنىڭىز
ءوز جانۇياسىن سۇيە العان

كەلەسى كەزەكتە وتباسى تۋرالى ماقال - ماتەلدەر مەن قاناتتى سوزدەرگە بەرەمىز.
1. وتان - وتباسىنان باستالادى.
2. اتا - انا وتباسىنىڭ باستاپقى دانەكەرى، ەڭ باستاپقى التىن دىڭگەگى.
3. التى اعا بىرىگىپ اكە بولماس، جەتى جەڭگە بىرىگىپ جەڭگە بولماس.
4. وتباسى – التىن ۇياڭ.
5. اتا - اناڭا نە ىستەسەڭ، الدىڭا سول كەلەر.
6. انا ۇيدەگى ب ا ق، اكە وتىرعان تاق.
7. وتباسى ادامزاتقا ءتالىم - تاربيە، ۇلگى ونەگە بەرەتىن تاربيە وشاعى.
8. ادام بالاسىنىڭ اجارى دا، باقىتى دا – وتباسى
9. ءار وتباسى مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسى.
10. وتباسى تاربيە باستاۋى.
11. اتا - انا – وتباسىنىڭ باستى التىن دىڭگەگى، باستاپقى دانەكەرى.
12. اتا - انا تىرشىلىكتىڭ قاينار، ماحابباتتىڭ شۋاق كۇنى، مەيىرىمنىڭ كاۋسار بۇلاعى.
13. ءار اتا - انا ءوز بالاسىنىڭ سۇيىكتى دوسى، جاقىنى، جاناشىرى ماقتانىشى.
1 - جۇرگىزۋشى – قابۋسناما - ەرتەدە جازىلعان ۇگىت - ناسيحاتقا تولى كىتاپ. ونى جازعان ادامنىڭ ەسىمى قايقاۋس. ول بۇل كىتاپتى ءوزىنىڭ ۇلىنا ارناپ جازعان.
ەرلان - قايقاۋس
قىدىر:
حالقىمىزدىڭ اياۋلى ۇلى ب. مومىش ۇلى كەزىندە بىلاي مۇڭايعان ەكەن «جاۋدان دا داۋدان دا قورىقپاعان قازاق ەدىم. ەندى قورقىنىشىم كوبەيىپ ءجۇر. بالالارىن بەسىككە بولەمەگەن، بەسىگى جوق ەلدەن قورقام. نەمەرەسىنە ەرتەگى ايتىپ بەرەتىن اجەنىڭ ازايۋىنان قورقام. ءدامدى، ءداستۇردى بىلمەيتىن بالالار ءوسىپ كەلەدى. ونىڭ قولىنا قىلىش بەرسە، كىمدى دە شاۋىپ تاستاۋعا دايار. قولىنا كىتاپ المايدى. ۇيرەنىپ جاتقان بالا جوق، ۇيرەتىپ جاتقان اكە - شەشە جوق»- دەگەن ەكەن. ول كىسى ارامىزدا جوق. ال ءبىراق باتىر، جازۋشى اتامىز كوتەرگەن ماسەلە ءبارىمىزدى الاڭداتۋى ءتيىس.»بالام»دەيتىن جۇرت بولماسا،»جۇرتىم» دەيتىن بالا قايدان بولسىن - دەمەي مە، ەندەشە ەل بولىپ حالىق بولىپ، ءار وتباسى بولىپ ۇرپاعىمىزدى تاربيەلەيىك.
نازەركە - كونۆەنسيا
مۋنالبەك - باپ
كۇي: كەڭەس

مارال:
بالا تاربيەسى، ۇرپاعىمىزدىڭ بولاشاعى كىم - كىمدى دە ويلاندىراتىن ماسەلە. قۇرمەتتى ساباعىمىزعا قاتىسىپ وتىرعان ۇستازدار مەن اتا - انالار ەندىگى كەزەك سىزدەرگە مىنا الدارىڭىزداعى ۇياشىقتار رەتىمەن تاڭداي وتىرىپ، وتباسىندا كەزدەسەتىن ماسەلەلەر تۋرالى ءوز ويلارىڭىزدى بىلدىرەسىزدەر.

قىدىر:
سىزدەرگە كوپ - كوپ راحمەت. ايتقان پىكىرلەرىڭىز بارلىعى دا ورىندى.

مارال:
انا - سايا بولار باعىڭ بالا
اكە - اسقار تاۋىڭ، دەيدى قازاقتا
ءبىر كۇن بار جىلىتار كۇن، جۇباتار كۇن
ءبىر كۇن بار مۇڭايتار كۇن، قۋانتار كۇن
مەيلى، ول شاڭىراق ءساتتى بولسىن، ءساتسىز بولسىن
اكە - شەشە دەگەن سەزىمدى ۇمىتار كىم؟
مارال – وڭ قاناتىم - اكەم
سول قاناتىم - اناشىم
قوس قاناتىڭ بولعاندا
تابار ءومىر جاراسىم.
قاراپ تۇرىپ شەكەنى
شىمشىلادى سان كۇدىك.
قاناتىمنىڭ ەكەۋى
ساۋ بولسا ەكەن ماڭگىلىك
قىدىر:
انا - جارىق سىيلاعان جان ەكەنسىڭ
اكە - شۋاق شاشاتىن تاڭ ەكەنسىڭ
انا - ءومىر، اكە - باقىت، انا - جۇرەك
دەپ سوققان جۇرەگىمنىڭ ءانى ەكەنسىڭ - دەي كەلە قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار بۇگىنگى شاڭىراعىم شاتتىعىم، وتباسىنداعى ىنتىماقتاستىڭ، بىرلىك پەن بەرەكەنىڭ تىعىز بولۋى ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان تاربيە ساعاتىمىز وسىمەن اياقتالدى.