تاس ءداۋىرى (پالەوليت)
باتىس قازاقستان وبلىسى، جاڭاقالا اۋدانى،
№3 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن قازاق مەكتەبى تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
احمەتكەرەيەۆا انارگۋل كايروۆنا
5 - سىنىپ. قازاقستان تاريحىنان اڭگىمەلەر
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 4. تاس ءداۋىرى (پالەوليت)
ساباقتىڭ ماقساتى.
• بىلىمدىلىك: ادامزات دامۋى تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرىن حرونولوگيالىق رەتىمەن، ەڭبەك قۇرالدارىمەن بايانداپ، تاس داۋىرىندەگى قازاقستان اۋماعىنىڭ تابيعات جاعدايى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
• دامىتۋشىلىق: تاس ءداۋىرىنىڭ ءار كەزەڭىندە ەجەلگى ادامداردىڭ ماتەريالدىق جانە رۋحاني مادەنيەتى ۇزدىكسىز دامىپ وتىرعانىن قورىتىندىلاپ، سالىستىرا ءبىلۋ، كارتامەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
• تاربيەلىك: ەجەلگى مادەنيەتتى ساقتاپ - قورعاۋعا، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءادىسى: ينتەراكتيۆتى
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، گەوگرافيا، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:
1. «ەجەلگى قازاقستان» كارتاسى.
2. «تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرى» دەپ اتالاتىن كەستە.
3. تاس ءداۋىرىنىڭ قۇرالدارىنىڭ سۋرەتتەرى.
ساباقتىڭ بارىسى. I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. ءۇي تاپسىرماسى.
وتكەن ساباقتاعى ساباق جوسپارى بويىنشا بىرنەشە وقۋشىدان ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانىڭ مازمۇنىن سۇراپ شىعامىن. ودان كەيىن ۇيگە بەرىلگەن «جۇمىس داپتەرىندەگى» تاپسىرمانى جالپى سىنىپتان ءار پارتانى ارالاپ ءجۇرىپ، تەكسەرەمىن. ودان كەيىن الدىن الا دايىنداعان قاعاز قيىندىلارىنا ءار نۇسقاعا جەكە - جەكە جازىپ كەلگەن 3 - 4 جاڭا سوزدەرمەن تاراتىپ بەرىپ، ونىڭ جاۋابىن بەرىلگەن ۋاقىتتان سوڭ جيناپ الىپ، تەكسەرىپ شىعامىن.
جاڭا تاقىرىپتىڭ جوسپارى:
1. ەرتە تاس ءداۋىرى (پالەوليت).
2. تاس قۇرالدارى.
3. تاس داۋىرىندەگى قازاقستاننىڭ تابيعاتى.
4. ورتا تاس ءداۋىرى.
5. جاڭا تاس ءداۋىرى.
6. نەوليت جاڭالىقتارى.
ادام بالاسىنىڭ العاش قولدانعان ەڭبەك قۇرالدارى تاستان جاسالعان. ەڭبەك قۇرالدارىن تاستان جاساۋ، ونى قولدانۋ ءداۋىرى وتە ۇزاققا سوزىلعان. سوندىقتان ادامزات تاريحىنىڭ وسى كەزەڭى تاس ءداۋىرى دەپ اتالادى. تاس ءداۋىرى ۇشكە بولىنەدى دەپ تومەندەگى كەستەنىڭ كومەگىمەن تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرىمەن تانىستىرامىن.
تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرى.
تاس ءداۋىرى
پالەوليت (ب. ز. ب. 2 ملن 500 - 12 مىڭجىلدىقتار)
مەزوليت (ب. ز. ب. 12 - 5مىڭجىلدىقتار)
نەوليت (ب. ز. ب. 5 - 3 مىڭجىلدىقتار)
----------► 1. ەرتە پالەوليت ( ب. ز. ب. 2 ملن 500 - 140 مىڭجىلدىقتار)
----------► 2. ورتاڭعى پالەوليت (ب. ز. ب. 140 - 40مىڭجىلدىقتار)
----------► 3. سوڭعى پالەوليت (ب. ز. ب. 40 - 12مىڭجىلدىقتار)
ودان كەيىن تاس ءداۋىرىنىڭ قۇرالدارىن سۋرەتتەردىڭ كومەگىمەن تانىستىرىپ وتەمىن. وقۋشىلار داپتەرلەرىنە العاشقى ادامداردىڭ پايدالانعان ەڭبەك قۇرالدارىن جازىپ الادى:
تەسكىش، كەسكىش (چوپپەر)، قىرعىش، چوپپينگ، قول شاپقى، پىشاق، نايزا، بولوس.
وقۋشىلارعا قازاقستاننىڭ ەرتە كەزەڭدەگى تابيعات جاعدايى مەن قازىرگى تابيعاتىن سالىستىرتامىن. وقۋشىلار داپتەرلەرىن ەكىگە ءبولىپ، وسى تارتىپپەن ەكى باعاندى سالىستىرمالى تۇردە تولتىرىپ شىعادى.
ەجەلگى قازاقستان تابيعاتى
قازىرگى قازاقستان تابيعاتى
ساباقتى ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا تومەندەگى نەگىزگە سۇيەنەمىن.
مەزوليتتەگى وزگەرىستەر:
• مۇزدىڭ ەرىپ، تابيعاتتىڭ وزگەرۋى،
• ءىرى جان - جانۋارلاردىڭ قۇرىپ كەتۋى،
• جەبەلى ساداقتىڭ، بۋمەرانگتىڭ، قاقپان مەن تۇزاقتىڭ پايدا بولۋى،
• بالىق اۋلاۋدىڭ كوبەيۋى قايىقتىڭ پايدا بولۋىنا تۇرتكى بولدى،
• مال شارۋاشىلىعى مەن ەگىنشىلىكتىڭ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولا باستادى،
• تاس وڭدەۋدىڭ جەتىلە ءتۇسۋى،
• ەۋرازيا، قيىر شىعىس، امەريكا قۇرلىعىنىڭ ادام مەكەنىنىڭ يگىلىگىنە اينالا باستاۋى.
نەوليت ءداۋىرىنىڭ جاڭالىقتارى:
• تاس وڭدەۋ ادىستەرى جەتىلىپ، جوعارعى دارەجەگە جەتتى،
• ىدىس جاساۋدى ۇيرەندى،
• جابايى اڭداردى قولعا ۇيرەتە باستادى،
• ەگىنشىلىكپەن اينالىسا باستادى،
• كەن ءوندىرىسىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى پايدا بولدى.
مەزوليت پەن نەوليت داۋىرىندەگى جەتىستىكتەردى تاقتاعا ىلىنگەن تاس ءداۋىرىنىڭ ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرىنىڭ سۋرەتى ارقىلى سيپاتتاپ شىعامىن. كارتادان وقۋشىلارعا تاس ءداۋىرىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى شوعىرلانعان ايماقتاردى كورسەتەمىن.
وسىلايشا جاڭا تاقىرىپتى وسىنداي تىرەك كەستە، سوزدەر ارقىلى ءتۇسىندىرىپ بىلاي قورىتىندىلايمىن: تاس ءداۋىرى ءبىز كورىپ وتىرعانداي ادامزات دامۋىنىڭ ەڭ ۇزاققا سوزىلعان ءداۋىرى. مۇز باسۋ ءداۋىرى قازاقستان اۋماعىنا جەتپەگەنمەن، مۇزدىڭ ەرۋى قازاقستاننىڭ تابيعاتىنا اسەر ەتتى. مەزوليت ءداۋىرى پالەوليت پەن نەوليت كەزەڭى اراسىنداعى جالعاستىرۋشى كوپىر بولسا، ال نەوليت كەزەڭىندەگى جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ماڭىزىنىڭ زور بولعاندىعى سونشالىق، تاريحتا ونى عالىمدار «نەوليت توڭكەرىسى» دەپ اتادى.
باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما: 4 - پاراگرافتى وقۋ، حرونولوگيالىق كەستەنى تولتىرۋ.
№3 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن قازاق مەكتەبى تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
احمەتكەرەيەۆا انارگۋل كايروۆنا
5 - سىنىپ. قازاقستان تاريحىنان اڭگىمەلەر
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 4. تاس ءداۋىرى (پالەوليت)
ساباقتىڭ ماقساتى.
• بىلىمدىلىك: ادامزات دامۋى تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرىن حرونولوگيالىق رەتىمەن، ەڭبەك قۇرالدارىمەن بايانداپ، تاس داۋىرىندەگى قازاقستان اۋماعىنىڭ تابيعات جاعدايى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
• دامىتۋشىلىق: تاس ءداۋىرىنىڭ ءار كەزەڭىندە ەجەلگى ادامداردىڭ ماتەريالدىق جانە رۋحاني مادەنيەتى ۇزدىكسىز دامىپ وتىرعانىن قورىتىندىلاپ، سالىستىرا ءبىلۋ، كارتامەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
• تاربيەلىك: ەجەلگى مادەنيەتتى ساقتاپ - قورعاۋعا، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءادىسى: ينتەراكتيۆتى
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، گەوگرافيا، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:
1. «ەجەلگى قازاقستان» كارتاسى.
2. «تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرى» دەپ اتالاتىن كەستە.
3. تاس ءداۋىرىنىڭ قۇرالدارىنىڭ سۋرەتتەرى.
ساباقتىڭ بارىسى. I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. ءۇي تاپسىرماسى.
وتكەن ساباقتاعى ساباق جوسپارى بويىنشا بىرنەشە وقۋشىدان ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانىڭ مازمۇنىن سۇراپ شىعامىن. ودان كەيىن ۇيگە بەرىلگەن «جۇمىس داپتەرىندەگى» تاپسىرمانى جالپى سىنىپتان ءار پارتانى ارالاپ ءجۇرىپ، تەكسەرەمىن. ودان كەيىن الدىن الا دايىنداعان قاعاز قيىندىلارىنا ءار نۇسقاعا جەكە - جەكە جازىپ كەلگەن 3 - 4 جاڭا سوزدەرمەن تاراتىپ بەرىپ، ونىڭ جاۋابىن بەرىلگەن ۋاقىتتان سوڭ جيناپ الىپ، تەكسەرىپ شىعامىن.
جاڭا تاقىرىپتىڭ جوسپارى:
1. ەرتە تاس ءداۋىرى (پالەوليت).
2. تاس قۇرالدارى.
3. تاس داۋىرىندەگى قازاقستاننىڭ تابيعاتى.
4. ورتا تاس ءداۋىرى.
5. جاڭا تاس ءداۋىرى.
6. نەوليت جاڭالىقتارى.
ادام بالاسىنىڭ العاش قولدانعان ەڭبەك قۇرالدارى تاستان جاسالعان. ەڭبەك قۇرالدارىن تاستان جاساۋ، ونى قولدانۋ ءداۋىرى وتە ۇزاققا سوزىلعان. سوندىقتان ادامزات تاريحىنىڭ وسى كەزەڭى تاس ءداۋىرى دەپ اتالادى. تاس ءداۋىرى ۇشكە بولىنەدى دەپ تومەندەگى كەستەنىڭ كومەگىمەن تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرىمەن تانىستىرامىن.
تاس ءداۋىرىنىڭ كەزەڭدەرى.
تاس ءداۋىرى
پالەوليت (ب. ز. ب. 2 ملن 500 - 12 مىڭجىلدىقتار)
مەزوليت (ب. ز. ب. 12 - 5مىڭجىلدىقتار)
نەوليت (ب. ز. ب. 5 - 3 مىڭجىلدىقتار)
----------► 1. ەرتە پالەوليت ( ب. ز. ب. 2 ملن 500 - 140 مىڭجىلدىقتار)
----------► 2. ورتاڭعى پالەوليت (ب. ز. ب. 140 - 40مىڭجىلدىقتار)
----------► 3. سوڭعى پالەوليت (ب. ز. ب. 40 - 12مىڭجىلدىقتار)
ودان كەيىن تاس ءداۋىرىنىڭ قۇرالدارىن سۋرەتتەردىڭ كومەگىمەن تانىستىرىپ وتەمىن. وقۋشىلار داپتەرلەرىنە العاشقى ادامداردىڭ پايدالانعان ەڭبەك قۇرالدارىن جازىپ الادى:
تەسكىش، كەسكىش (چوپپەر)، قىرعىش، چوپپينگ، قول شاپقى، پىشاق، نايزا، بولوس.
وقۋشىلارعا قازاقستاننىڭ ەرتە كەزەڭدەگى تابيعات جاعدايى مەن قازىرگى تابيعاتىن سالىستىرتامىن. وقۋشىلار داپتەرلەرىن ەكىگە ءبولىپ، وسى تارتىپپەن ەكى باعاندى سالىستىرمالى تۇردە تولتىرىپ شىعادى.
ەجەلگى قازاقستان تابيعاتى
قازىرگى قازاقستان تابيعاتى
ساباقتى ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا تومەندەگى نەگىزگە سۇيەنەمىن.
مەزوليتتەگى وزگەرىستەر:
• مۇزدىڭ ەرىپ، تابيعاتتىڭ وزگەرۋى،
• ءىرى جان - جانۋارلاردىڭ قۇرىپ كەتۋى،
• جەبەلى ساداقتىڭ، بۋمەرانگتىڭ، قاقپان مەن تۇزاقتىڭ پايدا بولۋى،
• بالىق اۋلاۋدىڭ كوبەيۋى قايىقتىڭ پايدا بولۋىنا تۇرتكى بولدى،
• مال شارۋاشىلىعى مەن ەگىنشىلىكتىڭ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولا باستادى،
• تاس وڭدەۋدىڭ جەتىلە ءتۇسۋى،
• ەۋرازيا، قيىر شىعىس، امەريكا قۇرلىعىنىڭ ادام مەكەنىنىڭ يگىلىگىنە اينالا باستاۋى.
نەوليت ءداۋىرىنىڭ جاڭالىقتارى:
• تاس وڭدەۋ ادىستەرى جەتىلىپ، جوعارعى دارەجەگە جەتتى،
• ىدىس جاساۋدى ۇيرەندى،
• جابايى اڭداردى قولعا ۇيرەتە باستادى،
• ەگىنشىلىكپەن اينالىسا باستادى،
• كەن ءوندىرىسىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى پايدا بولدى.
مەزوليت پەن نەوليت داۋىرىندەگى جەتىستىكتەردى تاقتاعا ىلىنگەن تاس ءداۋىرىنىڭ ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرىنىڭ سۋرەتى ارقىلى سيپاتتاپ شىعامىن. كارتادان وقۋشىلارعا تاس ءداۋىرىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى شوعىرلانعان ايماقتاردى كورسەتەمىن.
وسىلايشا جاڭا تاقىرىپتى وسىنداي تىرەك كەستە، سوزدەر ارقىلى ءتۇسىندىرىپ بىلاي قورىتىندىلايمىن: تاس ءداۋىرى ءبىز كورىپ وتىرعانداي ادامزات دامۋىنىڭ ەڭ ۇزاققا سوزىلعان ءداۋىرى. مۇز باسۋ ءداۋىرى قازاقستان اۋماعىنا جەتپەگەنمەن، مۇزدىڭ ەرۋى قازاقستاننىڭ تابيعاتىنا اسەر ەتتى. مەزوليت ءداۋىرى پالەوليت پەن نەوليت كەزەڭى اراسىنداعى جالعاستىرۋشى كوپىر بولسا، ال نەوليت كەزەڭىندەگى جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ماڭىزىنىڭ زور بولعاندىعى سونشالىق، تاريحتا ونى عالىمدار «نەوليت توڭكەرىسى» دەپ اتادى.
باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما: 4 - پاراگرافتى وقۋ، حرونولوگيالىق كەستەنى تولتىرۋ.
You Might Also Like
