InfoHub Logo

Tárbıe saǵaty.
Sabaqtyń taqyryby: Adam ádeptiligimen ádemi.
Sabaqtyń maqsaty: Ádeptilik týraly uǵym qalyptastyrý, qoǵamdyq ortada ózin - ózi ustaı bilýi, izettilikke, mádenıettilikke, úlkendi syılaýǵa, kishige úlgi bola bilýge, jaman ádetterden aýlaq bolýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: maqal - mátelder, kún beınesi, bulttar, sýretter, ınteraktıvti taqta.
Barysy:
Psıhologıalyq daıyndyq.
Muǵalim: Ádeptilik, ar - uıat,
Adamdyqtyń belgisi - degendeı ádepti bolý sóziniń maǵynasy óte keń. Olaı deıtinimiz, adamnyń jasaǵan árbir is - qımyly, júris - turysyn, sóıleý mánerin, ózin - ózi ustaýy, onyń ádeptiligi men mádenıettiligi jaıly syr shertip turady.
Sender mektepke alǵash kelgennen bastap oqýshylar erejesimen tanystyńdar jáne oryndaısyńdar. Keıde sol erejelerdi bile tura ádepsizdik, tártipsizdik jasaıtyndaryń kezdesip qalady.
- Sondaı tártipsizdikti boldyrmaý úshin biz qandaı bolýymyz kerek?
Aqnur: Ádeptilik degeniń árqashanda keregiń,
Ásempazdyq degeniń, áýre - sarsań álegiń.
Endi men senderdiń ádeptilik jaıly oılaryńdy tyńdaǵym kelip tur. Ádeptilik sóziniń balamasyn tabyńdarshy? (toptastyrý)
Demek, adam boıyndaǵy jaqsy men jaman qasıetter bolady eken. Mine osyndaǵy aqyldylyqty, adaldyqty, qarapaıymdylyqty, ınabattylyqty áke - sheshe, ata - áje, tárbıeshi, ustazdarymyz úıretedi. Al biz osyndaı jaqsy qasıetterdi ananyń aq sútimen, bal tilinen boıymyzǵa sińiremiz. Jaqsy adam bolatyn bala barlyq jaqsy qasıetterdi úırenip, jaman minez - ádetterden unamsyz qylyqtardan aýlaq bolýy kerek.
Ata - ananyń tilegi,
Adam bolyp óskeni.
Adamdyqtyń tiregi,
Adal bolyp óskeni.
Adamnyń qandaı balmaǵy, kim bolmaǵy tárbıege, ortaǵa baılanysty, ıaǵnı jeke adam óz - ózinen ádepti bolyp shyǵa kelmeıdi. Ádeptilik ózimen ósip jetiledi. Oǵan aınalasyndaǵy adamdar, otbasy, mektep áser etedi. Sondyqtan adamdar arasynda júris - turysynan, basqalarmen qarym - qatynasynan kórinedi.
- Adamnyń ádepti ekenin qaı jaǵynan bilemiz?
Eger ádepti bala - uıalsa, kishipeıil bolsa, taz, uqypty, qaıyrymdy bolsa, sálem berse, basqany qurmettese t. s. s
Oqýlyqty mektebiń,
Berer saǵan tep - tegin.
Bilmeısiń - aý sen biraq,
Qanshama eńbek ketkenin.
Oqýlyqty qurmette,
Kútip usta kirletpe.
Kishilerge tabys et,
Daq túsirmeı bir betke.
Syılap úlken aǵany,
Sálem bergen balany
Kim deımiz?
Ádepti eken bul deımiz.
Kitap, dápter, qalamy,
Kir shalmaǵan balany.
Kim deımiz?
Uqypty eken bul deımiz.
Taýdaı bıik talaby,
Jaqsy oqıtyn balany.
Kim deımiz?
Úlgili eken bul deımiz.
İİ. «Oı jalǵastyr» oıyny.
Men basqy sóz aıtamyn, al sender oılanyp jaýap berýleriń kerek.
- Ádepsiz bolmaıyn deseń, ne isteýge bolmaıdy?
Úlkenderdiń aldynan......
kishkentaı balany...........
Úlkenderdi......
klasta........
Sabaqtan..........
mektep erejesin...........
Ata - anany..........
qustardy.........
- Ádepti degen atqa saı bolý úshin ne isteý kerek?
Úlkenderdi................
úlkenderdiń aıtqanyn.........
Oqý quraldaryn...............
qateńdi..........
Kishilerge................
sabaqty............
Úlkenderge...........
Endeshe, qazaqta «Ádepti eldiń balasy, alystan sálem beredi» nemese «Sálem sózdiń anasy» degen sóz bar. Bul teginnen tegin aıtylmaǵan. Tańerteń oıanǵan árbir adam qýanady, jaqyndarmen amandasady. Ádeptilik sálemnen bastalady. Árbir adam «qaıyrly tań», «qaıyrly kún», «qaıyrly kesh» degen sózderdi amandasýǵa qosyp, táýliktiń úsh mezgilinde de bir - birimen aqjarqyn amandasýy tıis. Qazaq saltynda amandasqan adam oń alaqanyn júreginiń ústine qoıyp, bayn ızeıdi., ne qol alyp amandasady. Ol «sizdi shyn júrekten qurmettep amandyǵyńyzdy tilep, ózińizge bas ıemin» degendi bildiredi.
Úlken adamǵa sálem berý - kishi adamnyń mindeti. Qazaqta «alty jasar bala kelse, aýyldaǵy alpys jastaǵy qarıa sálem beredi» degen ádep bar. Alystan kelgen adamǵa sálem berý tártibi jasqa, úlkenge, kishige baılanysty emes. Al kezdesken kezde kishi adam úlken kisige sálem bermeı ketse, ol ádepsizdik bolyp tabylady. Qazaq halqynda eger úlken kisi kezdesse, ony tanysa da, tanymasa da, kishi adam oǵan sálem berýge mindetti - ol ádeptiliktiń bir belgisi retinde qalyptasqan dástúr.
Syılap sálem beremin,
Kórshilerdi kórgende.
İzetti dep bilemin,
Úıge qonaq kelgende
Ádepsiz dep sókpesin,
Anama aıtyp ókpesin.
- Sálemdesýdiń qandaı túrleri bar?
- Amandasý úshin aıtylatyn sóz?
- Sálem dep kimge aıtqan jón?
- Qazirgi qyzdardyń betterinen súıip amandasqany durys pa?
Durys emes, sebebi qazaq saltynda betti súıip amandasý bolmaǵan. Ol qazirgi qyzdardyń Eýropa (shet elderge) elderine elekteýi bolyp tabylady. Qazaq qyzdary ıbaly, ınabatty, úlken adamnyń aldyn kespegen, úlken adam otyrǵanda artyq sóılemegen, uıat saqtaǵan. Endi balalar tór topqa mynadaı tapsyrma bergim kelip tur.
İİİ. Toppen jumys.
İ top - mekteptegi, kitaphanadaǵy ádeptilik
İİ top - kóshedegi ádeptilik
İİİ top - úıdegi, ústel basyndaǵy ádeptilik
İV top - qoǵamdyq kóliktegi ádeptilik
Kórinis «Ádepti bol, balam»
Án «Men ádepti balamyn»
İV. «Qupıa hattar»
Tórt topqa tapsyrma berilgen, sol tapsyrmadaǵy jaǵdaıattardy sheshý joldaryn qarastyrady.
Balalar os jaman sózderdi saqtandyratyn sózder bar. Olardy tyıym sózder deımiz. Al sender qandaı tyıym sózderdi bilesińder? (oqýshy jaýaptary)
Balalar manadan beri ádeptilik týraly kóp nárse aıtyldy. Al sender qandaısyńdar?
Sergitý sáti. Biz ádepti balamyz.
Olaı bolsa, taqtaǵa qaraıyq. Óte jaqsy adam bolý úshin óz boıymyzdaǵy jaqsy qasıetterdi damytyp, jaman qasıetterdi joıýymyz kerek. Adam kún tárizdi qasyndaǵy adamdarǵa kúnniń shýaǵy retinde jaqsy qasıetterin úıretip otyrady, al myna jerde turǵan bulttar sol qasıetterdi kóleńkeleıdi. Osy kóleńkelep turǵan jaman qasıetterdi alyp tastaý úshin, osy jaman qasıetterge baılanysty olardy ózimizden aýlaq ustaý úshin bir - birimizge úndeý tastaıyq. Iaǵnı bizder adam boıynda kezdesetin jaqsy qasıetterdiń bárin joıyp, jaqsy qasıetterdi qaldyryp, osy qasıetterdi boıymyzǵa sińirýimiz kerek.
Vİ. Sheńber qurý.
Barlyq oqýshylar dóńgelene turady da bir - birlerine tilekter aıtady.
- Ne uqtyńdar?
Túıin: Kórdińder me balalar óz nıetteriń túzý bolsa, bireýge jaqsylyq jasasań, jaqsy sózder aıtsaq ózimi de sony estımiz eken.
Vİİ. Qorytyndy
Arym - taza, aq kóńil
Adaldyqqa senemin.
Abyroıly, aq nıet,
Adamdyqqa senemin - deı kele meniń senderge aıtatynym, adam árqashan bet sulýlyǵymen emes, ishki jan dúnıesimen, ádeptiligimen, mádenıettiligimen ádemi. Senderdiń de ádepti oqýshy bolyp ósetińderińe senemin.