InfoHub Logo

Balańyzdyń ekran aldynda shamadan tys ýaqyt ótkizýine alańdaısyz ba? Bul tolyǵymen olardyń kinási emes, sebebi olar jıi kórgenin qaıtalaıdy. Jaqynda júrgizilgen zertteý boıynsha balalardyń ekrandy qoldaný ádetteri ata-analarynyń ádetterine uqsas ekeni anyqtaldy, al otbasyndaǵy ekrandy shamadan tys paıdalaný balalardyń tilin damytýǵa teris áser etýi múmkin.

Frontiers in Developmental Psychology jýrnalynda jarıalanǵan sońǵy zertteý ekran ýaqytyn shekteý jáne til daǵdylaryn jaqsartý úshin otbasyndaǵy betpe-bet qarym-qatynasqa kóbirek kóńil bólý qajettigin kórsetedi.

"Bizdiń zertteýimiz balalardyń ekrandy paıdalaný úlgileri ata-analarynyń úlgilerine uqsas ekenin anyqtady", — dedi zertteýdiń jetekshi avtory, Tartý ýnıversıtetiniń doktory Tııa Týlvıste baspasóz habarlamasynda.

"Bala tilin zertteýshiler erte til damýy kezinde balalar belsendi qatysatyn eresektermen kúndelikti qarym-qatynastyń mańyzdylyǵyn atap ótedi. Sonymen qatar, biz barlyq otbasy músheleriniń ekran qurylǵylaryna beıim ekenin bilemiz. Ýaqyt shekteýli bolǵandyqtan, betpe-bet qarym-qatynas pen ekran ýaqyty arasyndaǵy bul qatal básekelestiktiń bala tiliniń damýyna qalaı áser etetinin anyqtaýymyz kerek", — dep túsindirdi doktor Týlvıste.

Ekran ýaqytynyń balalardyń sózdik qory men gramatıkalyq daǵdylaryna áserin zertteý úshin, zertteý toby 2,5 pen 4 jas arasyndaǵy 400-den astam ata-ana men olardyń balalaryn zerttedi. Zertteýshiler ata-analar men balalardyń ekran ádetterin, sondaı-aq balalardyń tilin damytý baǵasyn qarastyrdy.

Nátıjeler ekran ýaqytyn shamadan tys qoldaný men balalardaǵy nashar sózdik qor men gramatıka daǵdylary arasynda aıqyn baılanys bar ekenin kórsetti. Tańqalarlyqtaı, áleýmettik qarym-qatynasty nemese birge kórýdi nasıhattaıtyn ekrandyq is-sharalar da til damýyn jaqsartpady. Ásirese, beıne oıyndar oınaý til daǵdylaryna zıandy áser etti, ony bala, anasy nemese ákesi oınaǵanyna qaramastan.

"Elektrondy kitaptardy oqý jáne keıbir bilim berý oıyndaryn oınaý, ásirese úlkenirek balalar úshin, til úırený múmkindikterin usyna alsa da, zertteýler ómirdiń alǵashqy jyldarynda eń yqpaldy faktor kúndelikti ata-ana men balanyń betpe-bet verbaldy qarym-qatynasy ekenin kórsetedi", — dep túsindirdi doktor Týlvıste.

Nátıjeler ekran ýaqytyn balalardyń til daǵdylaryna áseri týraly qundy túsinikter usynsa da, zertteýdiń keıbir shekteýleri bar. Sebebi ol kóldeneń qımalyq dızaınǵa ıe, ıaǵnı qatysýshylar tek bir ret zertteldi, olardyń damýy uzaq ýaqyt boıy qadaǵalanbady. Sondaı-aq, derekter COVID-19 pandemıasyna deıin jınalǵan, bul ekran ýaqytynyń úlgilerine aıtarlyqtaı áser etip, nátıjelerge yqpal etýi múmkin edi.

balalardyń til damýy, ekran ýaqyty, otbasyndaǵy ekran paıdalaný, shamadan tys ekran qoldaný, ata-ananyń úlgisi, til daǵdylary, betpe-bet qarym-qatynas, sózdik qor, gramatıka, beıne oıyndar, bilim berý oıyndary, COVID-19 pandemıasy, zertteý, Tııa Týlvıste, Frontiers in Developmental Psychology