ADHD eminde joǵary dozadaǵy stımýlátorlar psıhoz jáne manıa qaýpin bes eseden astam arttyrady
Ǵalymdar ADHD (nazar jetispeýshiligi gıperaktıvtiligi buzylysy) úshin joǵary dozadaǵy dárilerdi, ásirese amfetamın tárizdi stımýlátorlardy qabyldaý psıhoz nemese manıa damýynyń bes eseden kóp joǵary qaýpimen baılanysty ekenin anyqtady.
ADHD — nazar aýdarý, tynysh otyrý jáne ımpúlstardy retteý qabiletine áser etetin neıro-damý buzylysy. Sımptomdary kúndelikti áreketterdi, oqý úlgerimin jáne áleýmettik qarym-qatynastardy buzady. Ádette balalarda dıagnoz qoıylady, biraq aldyn alý nemese emdeý bolmaǵandyqtan, eresek jasqa deıin jalǵasyp, ártúrli túrde kórinýi múmkin. Emdeý terapıany, ata-analardy minez-qulyqty basqarýǵa úıretýdi jáne stımýlátorlyq jáne stımýlátorlyq emes dárilerdi qoldanýdy qamtıdy.
Sońǵy on jylda, ásirese COVID-19 pandemıasy kezinde, ADHD eminde stımýlátorlardy qoldaný ósti. Burynǵy zertteýler amfetamınderdi qoldaný psıhoz qaýpin arttyratynyn kórsetti. Sońǵy zertteýde zertteýshiler ártúrli dozalardyń osy qaýipke qalaı áser etetinin zerttedi.
Zertteýge 2005 pen 2019 jyldar aralyǵynda Massachýsets jalpy Brıgamnyń psıhıkalyq densaýlyq mekemesi — MakLın aýrýhanasynda psıhoz nemese manıanyń alǵashqy epızody úshin gospıtalızasıalanǵan pasıentter qatysty. Barlyǵy 16 men 35 jas aralyǵyndaǵy, psıhoz jáne manıanyń tıptik bastalý jasyndaǵy adamdar boldy. Osy jaǵdaılardyń ishinde 1 374 birinshi epızodtyq psıhoz jaǵdaılary tirkeldi.
Zertteýshiler densaýlyq derekterine negizdele otyryp, stımýlátorlardy qoldanýdy sońǵy aıda basqa faktorlardy, mysaly, zattardy qoldanýdy eskere otyryp salystyrmaly taldaý júrgizdi. Bul olarǵa stımýlátorlardyń pasıentterdiń jaǵdaıyna áserin bólip qarastyrýǵa kómektesti.
American Journal of Psychiatry jýrnalynda jarıalanǵan nátıjelerge sáıkes, sońǵy aıda resept boıynsha amfetamınderdi qabyldaǵan adamdar olardy qoldanbaǵandarǵa qaraǵanda jańa psıhoz nemese manıa bastalýyn bastan keshirý yqtımaldyǵy joǵary boldy. Eń joǵary qaýip 30 mg nemese odan kóp dekstroamfetamın (40 mg Adderolǵa teń) qabyldaǵan adamdarda baıqaldy.
Resept boıynsha amfetamınge ushyraǵan qatysýshylardyń arasynda psıhoz qaýpi 63% bolsa, joǵary dozadaǵy amfetamındi qoldaný 81% táýekelmen baılanysty boldy. Bul amfetamın qabyldaǵandardyń arasynda psıhoz nemese manıa jaǵdaılarynyń 81% joǵary dozany qabyldamasa boldyrmaýǵa bolar edi degendi bildiredi.
"Stımýlátorlyq dárilerdiń japsyrmalarynda joǵarǵy doza shegi joq, jáne bizdiń nátıjelerimiz dozanyń psıhoz qaýpine faktor ekenin jáne stımýlátorlardy taǵaıyndaý kezinde basty nazarda bolýy kerek ekenin kórsetedi. Bul sırek, biraq aýyr janama áser, sondyqtan bul dáriler taǵaıyndalǵanda pasıentter men dárigerler ony baqylaýy kerek", — dedi zertteýdiń jetekshi avtory doktor Loren Moran baspasóz habarlamasynda.
Zertteý stımýlátorlar psıhozdy tikeleı týdyratynyn dáleldemeıdi, biraq zertteýshiler olardyń arasynda bıologıalyq baılanys bolýy múmkin dep boljaıdy. Bul, múmkin, amfetamınderdiń mıdaǵy dofamın deńgeıin arttyratyndyǵynan, jáne bul dofamındegi ózgerister psıhoz kezinde bolatyn ózgeristerge uqsas.
ADHD, psıhoz, manıa, stımýlátorlyq dáriler, amfetamınder, joǵary doza, dofamın, janama áserler, emdeý, zertteý, psıhıkalyq densaýlyq, ADHD emdeý, medısına, COVID-19 pandemıasy, dári-dármek qoldaný
