Áke týraly
Áke týraly
Myna jalǵan dúnıege aıaq basqan árbir perzent úshin ata - anasynyń bar bolýy úlken nyǵmet. Rasynda, bala úshin ananyń orny mańyzdy bolǵandaı, ákeniń de róli joǵary turady. Áke - bul otbasy degen kishigirim memlekettiń orny tolmas múshesi, qamqorshysy, qoǵamnyń negizgi bóligi.
Qazaq halqymyz ejelden ata - anaǵa degen syılastyq pen qurmetti balanyń boıyna sińdire bilgen. Al qazirgi tańda balaǵa bul tárbıeni bere alatyn jandar sanaýly - aq.«Bala kóńildiń gúli, kózdiń nury» dep erkeletip, qalaı óskenin de baıqamaı ketemiz. Ǵylym men tehnologıa damyǵan saıyn balany óz degenine kóndirip, ony tárbıege salý qıyndap barady.«Aqyldy áıel ishinde, altyn besikti ul jatar»,- dep atalarymyz aıtqandaı barlyǵy da ata - ananyń qalaı tárbıe berýine baılanysty dep oılaımyn.«Qyz aqyldy eskermes - ana úlgisin kórmese, ul jarylqap as bermes - áke úlgisin kórmese»,- dep Qorqyt atamyz aıtyp ketti emes pe?! Sondyqtan balany kishkentaıynan jaýapkershilikke, eńbeksúıgishtikke, adaldyqqa, úlkendi qurmettep, shynshyl bolýǵa baǵyttaýymyz kerek. Sonda ǵana qoǵamda «El anasy»,«El aǵasy» deıtindeı uly tulǵalar qalyptasatynyna senimdimin.
Ata – ana ómirdiń mánin de, dámin de keltiretin Allanyń bizge bergen uly syıy dep tanımyn.
Ǵalamnyń sulýlary tatymaıdy,
Anamnyń kúlip turǵan beınesine.
Álemniń átirleri tatymaıdy,
Ákemniń ıisi sińgen jeıdesine.,- degendeı olar netken mártebesi bıik, baǵa jetpes qadirli jandar deseńshi! Osy oraıda men ákege qurmet, ákeni qadirleý, syılaýdyń mańyzyn aıtqym kelip otyr. Kezinde Mark Tven «Jasym on tórtte bolǵanda, ákem óte aqylsyz, aqymaq edi. Men ony ázer túsinetinmin. Al meniń jasym jıyrma birge kelgende, sol jeti jyl aralyqta ákem óte aqyldy, ózime aqylshy – tireý, odan artyq adam joq boldy»,- dep aıtqan eken. Sonda ol neni jetkizgisi kelip otyr?! Árıne, keıde biz jasymyzdyń azdyǵymen, erkelikpen ákemizidń aqylyn túsinbeı jatamyz. Sol ýaqytta ol bizge qamqor áke retinde emes, aıaýsyz bolyp kórinedi. Sóıtip ony baǵalamaı, qadirlemeı ketemiz. Al kezi kelgende, ózimiz de áke sezimin bastan ótkergen sátte, qanshalyqty qateleskenimizdi túsinemiz. Áke balasy úshin janyn da berýge daıar - qamqor jan. Áýelgi bastan ákemizdi renjitpeı, qurmetteıik jaqsylarym! Múmkin siz aqsha jaǵynan baı emes bolarsyz, biraq ákeniz bar bolǵany úshin de naǵyz baısyz! Sebebi, sizdiń rýhynyz bıik, kóńiliniz toq. Áke degen baılyqty qadirleıik, bar kezinde baǵalap bileıik!
Ókinishke oraı áke sóziniń qadirin joǵaltyp jatqan jandar da az emes. Qadirli degen sóz árbir adamǵa aıtyla bermeıdi ǵoı! Ákeniń qadirli bolýy - óz boryshyn oryndap, balasyna jaqsy úlgi - ónege kórsetýi.«Ákeli bala jaýjúrek, ákesiz bala sum júrek»,«Ákesi bar balanyń jebesi tastan ótedi»,- dep Buqar jyraý osy bir jandarǵa arnap aıtqandaı. Al qadirsiz ákeshi? Qarańyzdarshy, qazirgi kezde qoǵamnyń ózekti máseleleriniń biri - ákelerimizdiń óz qadirin joǵaltýynda emes pe?! Sebebi otbasydaǵy zorlyq - zombylyq, ajyrasýdyń kóbeıýi osydan týyndaıdy. Er azamat óz otbasyn asyramaı, túrli qumarlyqtarǵa jol ashsa, otbasynyń berekesi ketetini sózsiz! Biz jańalyqtardan balalardyń kózinshe áıelin sabap óltirgen jaýyz áke, 4 - 5 balasymen áıelin tastap ketip jatqan ákeler týraly aqparat alýdamyz. Munyń sebebi bala kezden meıirim jetispeýshiligi ári ata - ananyń balaǵa nemquraı qaraýy. Osy jaǵdaılardyń aldyn - alý úshin men «Jastarǵa aqyl - keńes beretin arnaıy mektep, ortalyq» ashýǵa keńes beremin. Onymen qosa, tárbıege baılanysty arnaıy pán bolýy qajet dep sanaımyn. Bul qazirgi qoǵamnyń talaby.
Qorytyndylaı kele, men áke degen qysqa sózdiń, tereń maǵynany bildiretinin jetkizgim keldi. Áke dep jaı ǵana balasy bar adamǵa aıtylmaıdy. Áke dep paryzyn atqaryp júrgen - naǵyz er azamattarǵa aıtylady!
Ardaǵymsyń, áketaıym, asqarym,
Qanatymsyń, bar baılyǵym, aspanym.
Seniń arqan búgingi kún kórgenimiz,
Janymdasyn, keregi ne basqanyn?!,- degendeı asqar taýdaı bıik, abyroıly ákelermiz kóp bolsyn! Árbir áke óz ornynda bolyp, otbasynyń uıytqysy bolsa eken dep armandaımyn.
Myna jalǵan dúnıege aıaq basqan árbir perzent úshin ata - anasynyń bar bolýy úlken nyǵmet. Rasynda, bala úshin ananyń orny mańyzdy bolǵandaı, ákeniń de róli joǵary turady. Áke - bul otbasy degen kishigirim memlekettiń orny tolmas múshesi, qamqorshysy, qoǵamnyń negizgi bóligi.
Qazaq halqymyz ejelden ata - anaǵa degen syılastyq pen qurmetti balanyń boıyna sińdire bilgen. Al qazirgi tańda balaǵa bul tárbıeni bere alatyn jandar sanaýly - aq.«Bala kóńildiń gúli, kózdiń nury» dep erkeletip, qalaı óskenin de baıqamaı ketemiz. Ǵylym men tehnologıa damyǵan saıyn balany óz degenine kóndirip, ony tárbıege salý qıyndap barady.«Aqyldy áıel ishinde, altyn besikti ul jatar»,- dep atalarymyz aıtqandaı barlyǵy da ata - ananyń qalaı tárbıe berýine baılanysty dep oılaımyn.«Qyz aqyldy eskermes - ana úlgisin kórmese, ul jarylqap as bermes - áke úlgisin kórmese»,- dep Qorqyt atamyz aıtyp ketti emes pe?! Sondyqtan balany kishkentaıynan jaýapkershilikke, eńbeksúıgishtikke, adaldyqqa, úlkendi qurmettep, shynshyl bolýǵa baǵyttaýymyz kerek. Sonda ǵana qoǵamda «El anasy»,«El aǵasy» deıtindeı uly tulǵalar qalyptasatynyna senimdimin.
Ata – ana ómirdiń mánin de, dámin de keltiretin Allanyń bizge bergen uly syıy dep tanımyn.
Ǵalamnyń sulýlary tatymaıdy,
Anamnyń kúlip turǵan beınesine.
Álemniń átirleri tatymaıdy,
Ákemniń ıisi sińgen jeıdesine.,- degendeı olar netken mártebesi bıik, baǵa jetpes qadirli jandar deseńshi! Osy oraıda men ákege qurmet, ákeni qadirleý, syılaýdyń mańyzyn aıtqym kelip otyr. Kezinde Mark Tven «Jasym on tórtte bolǵanda, ákem óte aqylsyz, aqymaq edi. Men ony ázer túsinetinmin. Al meniń jasym jıyrma birge kelgende, sol jeti jyl aralyqta ákem óte aqyldy, ózime aqylshy – tireý, odan artyq adam joq boldy»,- dep aıtqan eken. Sonda ol neni jetkizgisi kelip otyr?! Árıne, keıde biz jasymyzdyń azdyǵymen, erkelikpen ákemizidń aqylyn túsinbeı jatamyz. Sol ýaqytta ol bizge qamqor áke retinde emes, aıaýsyz bolyp kórinedi. Sóıtip ony baǵalamaı, qadirlemeı ketemiz. Al kezi kelgende, ózimiz de áke sezimin bastan ótkergen sátte, qanshalyqty qateleskenimizdi túsinemiz. Áke balasy úshin janyn da berýge daıar - qamqor jan. Áýelgi bastan ákemizdi renjitpeı, qurmetteıik jaqsylarym! Múmkin siz aqsha jaǵynan baı emes bolarsyz, biraq ákeniz bar bolǵany úshin de naǵyz baısyz! Sebebi, sizdiń rýhynyz bıik, kóńiliniz toq. Áke degen baılyqty qadirleıik, bar kezinde baǵalap bileıik!
Ókinishke oraı áke sóziniń qadirin joǵaltyp jatqan jandar da az emes. Qadirli degen sóz árbir adamǵa aıtyla bermeıdi ǵoı! Ákeniń qadirli bolýy - óz boryshyn oryndap, balasyna jaqsy úlgi - ónege kórsetýi.«Ákeli bala jaýjúrek, ákesiz bala sum júrek»,«Ákesi bar balanyń jebesi tastan ótedi»,- dep Buqar jyraý osy bir jandarǵa arnap aıtqandaı. Al qadirsiz ákeshi? Qarańyzdarshy, qazirgi kezde qoǵamnyń ózekti máseleleriniń biri - ákelerimizdiń óz qadirin joǵaltýynda emes pe?! Sebebi otbasydaǵy zorlyq - zombylyq, ajyrasýdyń kóbeıýi osydan týyndaıdy. Er azamat óz otbasyn asyramaı, túrli qumarlyqtarǵa jol ashsa, otbasynyń berekesi ketetini sózsiz! Biz jańalyqtardan balalardyń kózinshe áıelin sabap óltirgen jaýyz áke, 4 - 5 balasymen áıelin tastap ketip jatqan ákeler týraly aqparat alýdamyz. Munyń sebebi bala kezden meıirim jetispeýshiligi ári ata - ananyń balaǵa nemquraı qaraýy. Osy jaǵdaılardyń aldyn - alý úshin men «Jastarǵa aqyl - keńes beretin arnaıy mektep, ortalyq» ashýǵa keńes beremin. Onymen qosa, tárbıege baılanysty arnaıy pán bolýy qajet dep sanaımyn. Bul qazirgi qoǵamnyń talaby.
Qorytyndylaı kele, men áke degen qysqa sózdiń, tereń maǵynany bildiretinin jetkizgim keldi. Áke dep jaı ǵana balasy bar adamǵa aıtylmaıdy. Áke dep paryzyn atqaryp júrgen - naǵyz er azamattarǵa aıtylady!
Ardaǵymsyń, áketaıym, asqarym,
Qanatymsyń, bar baılyǵym, aspanym.
Seniń arqan búgingi kún kórgenimiz,
Janymdasyn, keregi ne basqanyn?!,- degendeı asqar taýdaı bıik, abyroıly ákelermiz kóp bolsyn! Árbir áke óz ornynda bolyp, otbasynyń uıytqysy bolsa eken dep armandaımyn.
You Might Also Like
-
Áke týraly oıdy aıtyp jetkizý múmkin emes. Áke osy ómirdegi asyq adamdardyń biri. Áke - Asqar taý ol shańyraqtyń bar aýyrtpalyǵyn kóterip, otbasyny asyrap, bizge tálim tárbıe berýge tyrysady. Ákeden...
