InfoHub Logo

Krasıvoe selosynyń turǵan jeri jaz aılarynda ádemilene tústi. Aınalany rań basqan kezde, selo tóńkergen taqıa tárizdenip, qulpyryp kórinedi. Osy sulý tabıǵatty jerdegi kóktemgi bir kartına kózge elesteıdi.

Maı aıynyń orta kezi bolatyn. Kóktemniń jaıdary kúni kóterilip, sáske tús bolyp qalǵan. Aýa typ-tynyq. Oıda-joqta osy tynyshtyq buzylyp, aýyl azan-qazan boldy da ketti. Álde baqyrǵan, álde móńiregen. álde aıqaı, álde shý. Álde boran, álde jel. Ne ekenin bilip bolmaıdy. Aýyl ústin shań basyp, yzyń-shý, qym-qýyt.

Sonyń arasynsha bolǵan joq. kartına kóz aldyńyzǵa ilige ketti. Kóshege qarasańyz qara qurymdaı qaptap ketken sıyr. Bireýleri kelip, urǵanǵa da qaramaı, synyqtaý qaqpany syndyra, kımelep qoraǵa qoıyp ketip jatyr. Sonaý betkeıden taǵy shubyryp qaptap keledi. Basy-kózi qan-qan buqalar.

Oqıǵa bylaı. Munyń bári boıdaq sıyr. Myna qyratsymaqtyń ústinde jaıylyp jatyr edi. Baqtashysy da joq emes. Kesheden beri eki buqa súzisip, birin-biri jeńe almaı eregisip júrdi. Qazir sonyń biri ekinshisin jeńip, ústemdik ala bastaǵanda tana-torpaq jeńgen buqaǵa bolysyp, jeńilgendi qýyp berdi. Seloǵa andaǵaılap kelgen buqalar biri dýaldy súzse, ekinshisi úıdi múıizdeıdi. Sóıtip, kóshe ápter-tápter boldy.

Aýyl sharýashylyǵy arteli predsedateliniń mal sharýashylyǵy jónindegi orynbasary Seleznev túngi uıqysynan jańa turyp, úıinen dalaǵa shyǵyp edi. Onyń uıqysy ábden qanǵan eken. Kózderi kóshedegi kóp buqaǵa túspeı qoımady.

— Myńǵyryp jatqan mal degen osy. Qandaı jaqsy kórinis. Anaý jerde buqa, myna jerde torpaq, taıynshamyz taǵy bar. İrgesinde maly, kóshesinde shany. Pa, pa, pa... shirkin-aı!— dep masattandy ol ishinen.

— Oh, saıtan alǵyr,— dep oılandy ol taǵy da,— men bul maldy on jyldaı baǵamyn, sóıtse de bir rahmet joq, Ózi Aqmola oblysyndaǵy aqyldy kisimsip anaý zootehnık Álmaǵambetovti qara, sútti az alamyz dep qyńqyldaı beredi. Al osyny bile otyryp, aýdandyq sovet atqarý komıtetinin predsedateli Úkitaev ta úndemeıdi. Úkitaevtyń úndemegeninde Álmaǵambetovtiń sharýasy ne? Osy ózimizdiń predsedatel bolyp kelgen Gnatúk te aýdandyq aýyl sharýashylyǵy bóliminde otyryp, eshteme demep edi...

Onyń oılaǵandary osyndaı nárseler boldy. Al oılamaǵandary mynalar:

Kolhozda jospar boıynsha birinshi oktábrge 3298 sıyr maly bolýy kerek edi, odan qazir qolda bary 2466. Munyń ózi de daýly. Zootehnık 2472 deıdi. al bas býhgalter Gaýs 2466 deıdi. Qaı esep durys? Qaısysyna senemiz? Álde býhgalter alty sıyrdy ada boldyrǵysy kele me? Osynsha sıyr malynan esep boıynsha saýylatyny 603 qana. Bıyl kúnine bir sıyrdan eki lıtrden sút saýyldy. Qazymyr eken demeı-aq qoıyńyzdar, eki lıtr sútti eshki de beredi ǵoı. Olaı bolsa, Seleznev baqqan alty júz sıyrdyń ornyna alty júz eshki ustaǵan kóp paıdaly emes pe? Eń bolmaǵanda eshkini jylyna bir ret qyrqyp qylshyǵyn, túbitin alýǵa bolady ǵoı. Oǵan jem-shóp te kóp shyǵyn bolmaıdy. Qaraıǵandy qaǵyp ketetin sıyr emes.

— Taǵy oılamaǵany taǵy bar? On jyldan beri osy sharýashylyqtyń malyn basqaryp kele jatqan Seleznevqa burynǵy aýdandaǵy, qazir aýyldaǵy bastyq Gnatúkke úndemes Úkitaevqa, kolhozdyń basqarma múshelerine taǵy bir esepti kórseteıik dep otyrmyz.

Barlyq sıyrdyń saýyldy-aý degeni alty júz boldy. Endigi jyly toqtap, onyń arǵy jyly týady-aý degeni, onyń arǵy jyldyń onyń arǵy jyly týatyn bolý kerek degeni, basqa bolmasa da buqa jetedi, ǵumyrynda bir týar degeni — barlyǵy 850 boldy. Muny aty júzge qosyn qoıyńyz. Al endigi 1013 bastyń barlyǵy saýyp súti, kórip paıdasy joq baǵanaǵy buqalar.

Bastan-aıaq sıfr bolyp ketti deseńiz de taǵy birin aıtýǵa týra kelip tur. Óıtkeni sıfr degen fakti ǵoı. Osynsha sıyry bar fermadan byltyr bar bolǵany 12 myń som tabys alyndy. Munda paıda shash etekten bolmaı, belshesinen zıanǵa batty. Fermada 203 adam isteıdi. Olar 130 myń eńbekkún tapqan. Qolhozshylarǵa bir eńbekkúnge 94 tıynnan aqsha, 2,6 kılogramnan astyq berildi. Eseptep shyǵara berińiz, fermanyń bir jylǵy jumysynan qoǵamdyq sharýashylyqqa kelgen bir tıyn paıda bolǵan joq. Al bul jaǵdaıdy kolhoz basqarma¬sy áli eseptep kórgen emes. Talaı jyldan beri-aq osyndaı. Áli esebine jete almaı júr. Sonymen: «paıdań paıda, qara sıyr qaıda?» degenniń keri kelgenin kórmedińiz be? Biraq ony eshkim ázirge joqtaı qoıǵan joq.

Shyntýaıtqa kelgende barlyq sıyrdyń eki myńdaıynan kolhoz bıyl da, byltyr da bes tıyn paıda kórgen joq. Paıdasy sol, oqyralaǵan kezde quıryǵyn shanshyp, kózderi alaıyp, ara-tura aýyl ústin shańdatyp, kógaldy qısypyr etip, Seleznevtiń kózine bir kórinip ketip turady.

İship súti joq, kórip paıdasy joq, buqa fermasy degen osy bolady!

1953

---