InfoHub Logo

Daıyn ónimdi jóneltetin qoıma janyndaǵy qant zertteýshiler oıda-joqta ábigerge tústi de qaldy. Olar óz kózderine ózderi senbeı neler jiti kózben, badyraq kózben qarap shaqpaq qanttyń quramynan bóten eshteme taba almady. Al biraq qantta bir jaman ıis bar. Qant sasyp ketipti! Jamanat shirkin jata ma, áp-sátte bul sýyq sóz Jambyl qant kombınatynyń barlyq sehtaryn, burysh-buryshyn, qýys-qýysyn tegis aralap, alyp-ushyp jóneldi. Keıbir ósek qumar aýyzdar jypyldap, sampyldap qant kombınatyn on kóshirip, on qondyrdy.

— Oıbaı, qant sasyp ketipti!—desken bireýlerge baıyrǵy jumysshylar salqyn qanmen:

— Qoı, jańylma, o zaman da bu zaman qant sasyǵandy kim estipti, múmkin qyzylshadan shyqqan syǵyndy ma, jýyndy ma, birdemeniń ısimen shatastyryp júrgen shyǵarsyńdar,— desti. Degenmen de osy bir sýyq sóz kombınat ishin qysta soqqan borandaı alaı-túleı uıtqytyp jiberdi. Az-aq ýaqyttyń ishinde jumysshylar árqaısysy ózderiniń jumys ornyn zerttep, qant sasýǵa qatysy bolady-aý degen kúdikti jerdiń bárin qarap shyqty. Ondaı eshteme kórinbeıdi. Biraq «qant sasydy» degen sóz báriniń de janyn jegideı jep, namystaryn keltirdi, zyǵyrdanyn qaınatty. Namystanbaı qaıtsin, esiginiń aldyndaǵy ıtińdi bireý jamandasa namysyń keledi, al eńbegińdi sińirip, qoldan jasap shyǵarǵan ónim onyń janynda ishten shyqqan balańdaı emes pe? Iapyr-aı, munyń ózi qalaı boldy? Sasyǵan nársege tuz sebýshi edi, álde qantqa tuz qosý kerek shyǵar?

Kolhoz-sovhozdardan qyzylsha túsip, tazartylyp, óńdelip, odan qum sheker, odan shaqpaq qant bolyp jasalǵanǵa deıingi eńbek prosesi tegis tekserilip, qýys-qubyrlar, kúbi-kúbijikter kúmánmen taǵy qaıta qaralsa da eshteme tabylmady. Aqyry qanttyń sasý sebebi op-ońaı sezildi. Oǵan kombınat ta, onyń jumysshylary da kináli emes, báleniń bári tup-týra qant oraıtyn qarala qaǵazda eken. Kombınattaǵylarsha shyqpa janym, shyqpa dep qorqaqtamaı durysyn aıtsaq: oǵan eń aldymen Tamaq ónerkásip mınıstrliginde otyrǵandar kináli bolyp shyqty.

Qant oraıtyn qarala qaǵaz buryn ortalyq qalalardan ákelinip júrýshi edi. Sodan endi bul qaǵaz ózimizde basylady degende kombınattaǵylar bórkin aspanǵa laqtyryp qýanysty. Onyń basty sebebi —«alysqa qarap aýyzdy ashyp otyrǵansha jaqynnan tam-tumdap bolsa da ýaqtysymen alyp otyratyn boldyq degen-di. Alystan kútken soǵymnan janymdaǵy qasap degen-di. Biraq ne kerek úmit úzildi. Almatydan kelgen qarala qaraz baspadan qoıý boıaýmen battasa basylǵan eken. Shamadan artyq berilgen boıaýdyń kúlimsi ıisi qantqa shaýyp, aq qantty sarǵaıtyp, sasytyp ketken. Sóıtip, jaqynnan kútkendegi jaı osylaı boldy, qant sasyp ketti, oryndaı almaǵan jospar bastan asyp ketti.

— Jaǵdaı túzeler,— dep úmittendi kombınattaǵylar. Úmitsiz saıtan. Biraq, is ońǵa baspady. Ótken jyldyń eki aıynyń árqaısysynda on kúnnen jumys toqtap turdy. Ol da baıaǵy sasyq qaǵazdyń saǵyntýynan boldy. Bylaı qaraǵanda kózge ilmes nárse sıaqty, biraq odan kelgen zıandy eseptep kórińiz, bastan asyp ketedi. Tamaq ónerkásip mınıstrligindegiler ókpe aıtyp júrmes úshin atap-atap aıtyp bersek te bolady. Ótken jyly ıanvarda bul qaǵaz segiz kún bolmaı qaldy. Aprelde on kún, maıda alty, ıýnde segiz kún jumys toqtap turdy. Al oktábr aıy qant oraýshylar úshin tipti qıyn boldy, bul aıda saý qaǵaz túgil, sasyq qaǵazdyń ózi de kózden bulbul ushty. Jumys aı.boıy toqtady. Qaǵaz noıabrdiń on bes kúnine jetti de qalǵan kún aýyzdy Almatyǵa qarap ashýmen ada boldy. Dekabr de ońǵan joq, onyń alty kúninde qol qýsyryp otyrýǵa týra keldi. Sóıtip orta eseppen alǵanda shaqpaq qant zavody eki myń:bes júz sentner qantty memleketke bere almaı qaldy.

Múmkin ulan jylamaı eshteme usynbaıtynyndaı bul kúnderi zavod eshkimge qyńq etip eshteme bildirmegen shyǵar? Ataı kórmeńiz, olar atap-atap telegrammalardy ústi-ústine jóneltip jatty. Tipti jalynyp-jalbarynyp ta kórdi. Biraq sózge sheshen, iske meshel Ótemaev qant oraıtyn qaǵaz jibertýdiń ornyna «jospardy oryndaý kerek!» dep tamaqtary jyrtylǵansha telefonmen aıqaılady. Qalalyq qant kombınatynda bir kúni shege, joq bir kúni qap aýzyn tigetin jip joq, áıteýir Tamaq ónerkásip mınıstrligindegilerdiń kóziniń oń qyry bir túspeı aq qoıǵan edi. Cońǵy kúnderi Ótemaev kóńili qatty bosap, ishindegi tóreshildiktiń muzy erip, meıiri túsip ketipti. Neshe aıtqanmen kóktem kele jatyr emes pe? Buryn qant syrtyn baılaıtyn lentalar da kelmeı áýreleýshi edi, endi ony toǵyzdyń tondyǵyna jetkizdi. Onyń yqylasy túskeni sonsha Jambyl qant kombınatyn eki jylǵa jetetin lentamen shyrmap tastady. Nesi bar, birde ashtan óldim, birde astan eldim degen osy daǵy!

Al qarala qaǵazdyń jaıy bıyl qalaı? Ianvarda jumys taǵy jeti kún toqtap qaldy. Bıylǵy qyrsyq osymen ketse ıgi edi dep jumysshylar «ket, páleket» dep ushyq-ushyq aıtyp otyrǵanda fevral aıy da naq. osylaı bastaldy. Bári de baıaǵy qant oraıtyn qaǵazdyń kesiri. Qaǵazdyń aıy ótip edi dep kombınat elý bir mıllıon danasyna zakazdy bir-aq berdi. Sonyń alǵashqy tórt júz myń danasy fevralda kelip te qaldy. Jumysshylar oǵan qatty qýandy. «Endi josparymyzdy bir oryndap tastaıyqshy!» desti. Qyrsyq bir aınaldyrǵan soń bolmaıdy eken, jańa kelgen qaǵazdyń. bári de taǵy da qant sasytyp, battasqan boıaý bolyp shyqty. Amal neshik! Ótemaevqa taǵy telegramma berildi. Mazalaı berý jaqsy deımisiz. Degenmen jumys toqtap qalyń bara jatqanda Ótemaev túgeli oda;ń zorǵa da qaraýǵa bola ma? Qantty tátti, onyń jumysyn ashshy, jaıbaraqattyqty jaqsy kóretin keıbir joldastarǵa maza bermeı, áı osy qarala qaǵazdardyń da qorlyǵy ótti-aý. Aıtyp aıtpaı ne kerek, bári sol qantty sasytatyn qarala qaǵazdyń kesiri!

1960

---