InfoHub Logo

Sabaqtyq taqyryby: Dándi daqyldardy jabystyrý arqyly kartına jasaý.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa jalpy dándi – daqyldar týraly tolyq maǵlumattar berý;
Damytýshylyq: oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oılaý sheberlikterin, estetıkalyq talǵamyn ushtastyrý;
Tárbıelik: oqýshylardy osy óner túrimen qyzyqtyrý, uqyptylyqqa, eńbeksúıgishtikke, iskerlikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, óz betinshe saramandyq jumys.
Sabaqtyq kórnekiligi: Dánnen jasalǵan kartına.
Qural – jabdyqtar: Pánaralyq baılanys: syzý, beıneleý óneri, bıologıa.

I. Uıymdastyrý kezeńi:
• Oqýshylarmen sálemdesemin;
• Oqýshylardy túgendeımin;
• Oqýshylardyń qural – jabdyqtaryn túgendeý;
• Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdartý.

II. Úı tapsyrmasyn tekserý. Ótken taqyrypty qaıtalaı otyryp, oqýshylarǵa taqyryp boıynsha suraqtar qoıý.
III. Jańa sabaq.
Oqýshylar búgin biz dánderden buıym jasaýdy úırenemiz. Dándi – daqyldardan ádemi buıymdar jasaýǵa bolady. Dánderden buıym jasamas buryn olardyń quramy men emdik qasıetterine toqtalyp óteıik.

Qaýyn tuqymy
Emdik qasıeti. Tátti, dámdi, sýyq raıly, irkilgen qandy taratady, ókpeni tazalaıdy, ishekti dymqyldandyrady. Aýyzdyń sasýyna: qaýyn tuqymynan qajet mólsherde alyp talqandap, tańerteń ashqarynǵa aýyzdy ysady nemese balmen aralastyryp dári jasap tiske bassa da bolady. Bel, aıaq qaqsap aýyrǵanda: 120gr. qaýyn tuqymyn talqandap 10 kún araqqa shylap, bir ishkende 10ml - den úsh kún ashqarynǵa ishedi. İshekke as toqtap tynyshsyzdanýǵa 6 - 15gr. Qaýyn tuqymyn talqandap sýmen ishedi. Qaýyn tuqymy 10gr., aıý baldyrǵan 30gr, jylan qabyǵyn bir dana talqandap, ár rette 12gr, tamaq aldynda ishedi. Soqyr ishek qabynýǵa: basqa dárilerdi qaýyn tuqymyn qosyp ishkizse, soqyr ishektiń qabynýynyń aldyn alady.

Asqabaq. Asqabaq pen dármene (jýsan túri) uryǵynyń untaǵynan bir - bir as qasyq alyp, sol untaqty jarty kılogramm qara meıizge qosyp temir kelide janshyp, osynyń bas barmaqtaıyn kúnine 4 ret glımastasy bar balaǵa jegizse, bir kúnniń ishinde ishtegi qurtty aıdap shyǵarady.
Asqabaqty sútke qaınatyp as ornyna jıi ishse - baýyr, kókbaýyr, qant dıabeti aýrýlaryna óte jaqsy em. Al asqabaq sabaǵyn sýǵa qaınatyp ishse, nesepti júrgizedi, búırek pen júrektiń isinip aýyrǵanyn qaıtarady.

Sókti — taryny aqtap, qaýyzynan tazartyp alady. Tazalanǵan sók — arnaıy óńdelgen tary dáni — joǵary, birinshi jáne ekinshi sortqa bólinedi. Keıbir sóktiń ashqyltym dámi bolady. Ony ketirý úshin taryny qaınaǵan sýǵa ábden jýady.
Qaraqumyq jarmasyn býlanǵan nemese býlanbaǵan qaraqumyq dáninen alady. Quramynda sińimdi beloktar, krahmal mol bolady. Qaraqumyq jarmasynyń beloktary basqa qosylystarmen almastyrýǵa bolmaıtyn amın qyshqyldaryna baı. Óndeý tásilderi men don sapasyna qaraı qaraqumyq jarmasy untaqtalmaǵan tutas jarma jáne tez pisetin jarma bolyp bólinedi. Untaqtalǵan qaraqumyq dáni tez pisedi. Suryptalǵan jarmany birinshi jáne ekinshi sortqa bóledi. Al untaq jarma sortqa bólinbeıdi. Jarmadan qoımaljyń botqa ázirleıdi, al suryptalmaǵan jarmany derbes taǵam túrindegi kebirtek botqa, sonymen birge garnırge, týramaǵa paıdalanady.

Asburshaq. Asburshaq baǵaly, joǵary aqýyzdy dándi burshaq daqyly bolyp tabylady. Qazaqstanda aýdandastyrylǵan sorttarynyń tuqymdaryna orta eseppen 24 - 27% aqýyz, 50%- den astam kómirsýlary (negizinen krahmal), aıtarlyqtaı mólsherde maı, kúldik zattar men dárýmender (A, V, S j. b.) bolady. Tuqymdary joǵary qorektiligimen jáne jaqsy dámdik sanasymen erekshelenedi, ár túrli taǵamdar daıyndaýǵa bútin jáne úgitilgen tuqymdar keńinen qoldanylady, konservilengen túrde de paıdalanýǵa bolady. Asburshaqtan ár túrli mal azyqtyq ónimder den (dara azyq, shóp uny, pishen, pishendeme, t. b.) óndiriledi.

IV. Dándi – daqyldardy jumysqa daıyndaý reti.
• Qaýyn dánin aldyn – ala jýyp, kúnge keptirip alady;
• Asqabaq dánin ábden súrtip, keptirip alamyz;
• Tańdalǵan dánderdi sýretke baılanystyra otyryp eskız daıyndaımyz;
• Dánderimiz jyltyr, ári ádemi kórinýi úshin tússiz lak eritindisimen boıaý kerek.

V. Saramandyq jumys.
• Eskız boıynsha dánderdi tańdaý;
• Dvp - ǵa aldymen gúlderdiń ornyn sheńber etip belgilep alamyz;
• Sol sheńberdiń shetinen bastap jelim jaǵyp dánderdi rettiligimen japsyramyz;
• Gúldiń japyraǵyn asburshaqpen nemese sókpen japsyrmalaımyz;
• Gúldiń qumyrasyn qaraqumyqpen japsyrmalaımyz;
• Jelimdi qoldaný kezinde qaýipsizdik sharalaryn este saqtaý kerek;
• Estetıkalyq talǵammen buıymdy túrlendirý.

Qorytyndy.
• Ár oqýshynyń jasaǵan buıymyn qabyldap, baǵa berip, jibergen qatelikterin qaıta túsindirý;
• Qorytyndy suraqtarmen sabaqta bekitý;
• Jumys ornyn, qural – jabdyqtardy tazalap ketý.

Úıge tapsyrma berý: japsyrmalaýdy túrlendirý, jumysty úıden jalǵastyrý.