InfoHub Logo

باتىس قازاقستان وبلىسى

تەرەكتى اۋدانى

ح.ەسەنجانوۆ اتىنداعى جوببم

8-سىنىپ وقۋشىسى حاليمەدەنوۆ جىگەر

جەتەكشىسى: تۋرسينوۆا جادىرا بەركوۆنا

جوبا تاقىرىبى:

ينفورماتيكا

جوبا ماقساتى:

5-سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان ينفورماتيكا پانىنەن ەلەكتروندى تەستىلەۋ قۇرالىن جاساۋ.

ينفورماتيكادان ەلەكتروندى تەستىلەۋ قۇرالىن قۇرۋ

         جالپى، ەلەكتروندى وقۋ قۇرالدارى مەن Web – پاراقتاردى پايدالانۋ ءۇشىن Frontpage، HTML جانە ت.ب. پروگراممالار قولدانىلادى. بۇل پروگراممالار ەلەكتروندىق وقۋلىقتار مەن Web – پاراقتاعى مالىمەتكە ءماتىن، گرافيكا، دىبىستىق، بەينەلىك، اقپارات تۇرلەرىن ورنالاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قورىتا كەلگەندە ەلەكتروندىق وقۋلىقتى قولدانۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىنىڭ كۇرت ارتقاندىعى بايقالادى. مۇعالىمدەر دە وزدەرىنە قاجەتتى ادىستەمەلىك، ديداكتيكالىق كومەكشى قۇرالداردى مولىنان الا الادى. زامان تالابىنا ساي جاس ۇرپاققا ساپالى ءبىلىم بەرۋدە ەلەكتروندىق وقۋلىقتاردى ساباققا پايدالانۋ.

جوعارى دەڭگەيلى پروگراممالاۋ پروسەدۋرالىق، لوگيكالىق جانە وبەكتىلى-باعدارلى بولىپ ءۇش تۇرگە بولىنەدى. سوڭعى كەزدەردە Windows ورتاسىندا جارىققا شىققان جانە وبەكتىلى-باعدارلى پروگراممالاۋ (وبپ) نەگىزىندە قۇرىلعان پروگراممالاۋ تىلدەرى-Object Pascal، Microsoft Visual Basic، Borland C++ for Windows.

 وبپ  تىلىندە پروگراممانىڭ جۇمىسى وقيعالار تىزبەگىنەن جانە ءتۇرلى وبەكتەرلەردىڭ وسى وقيعالارعا جاۋابىنان تۇرادى. ولاردىڭ ۆيزۋالدى تۇرلەرى Visual Basic ءتىلى Qbasic پروگراممالاۋ ءتىلى نەگىزىندە،  Delphi ءتىلى وبەكتىلى پاسكال ءتىلى نەگىزىندە windows وپەراسيالىق جۇيەسىن نەگىزگە الىپ قۇرىلعان. ولار، اسىرەسە، Delphi-دەگى پروگراممالاۋ ءتىلى كەز كەلگەن قوسىمشانى دايىنداۋعا بولاتىن جىلدامدىعى تەز،  قۋاتتى ءتىل.

Delphiء-دىڭ ءبىرىنشى نۇسقاسى 1994 جىلى جارىققا شىعىپ، كەيىنگى جىلدارى ونىڭ بىرتە-بىرتە كەڭەيتىلگەن 2،3،4،5،6- نۇسقالارى جارىق كوردى. 5،6-نۇسقالاردىڭ بىر-بىرىنەن ايىرماشىلىعى جوق دەۋگە بولادى، ەكەۋى دە 32 وپەراسيالىق جۇيەسىنىڭ نەگىزىندە دايىندالعان. Delphi 6-دا ينتەرنەت ءۇشىن قوسىمشالاردى دايىنداۋ مۇمكىندىگى كەڭەيتىلگەن جانە بەرىلگەندەر قورىمەن جۇمىس ىستەۋدە وزگەشىلىكتەر ەنگىزىلگەن.

Delphi - ءدىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى - وندا قوسىمشا قۇرۋدا كومپونەنتتىك جانە وبەكتىلىك تاسىلدەر پايدالانىلادى. كومپونەنتتىك ءتاسىلدىڭ ءمانىسى جەڭىل: ءار قوسىمشا ارنايى ىس-ارەكەتتەردى  ورىندايتىن كومپونەنتتەردەن جيناقتالادى. ول جەتكىلىكسىز بولسا، وبەكتىنى وڭدەۋگە ارنالعان ۇستەمە پروگرامما قۇرىلادى. كومپونەنتتەر ۆيزۋالدى كومپونەنتتەر كىتاپحاناسىندا (VCL-Visual Component Library) جيناقتالعان. كومپونەنتتەر پانەلىندە ءتۇرلى كلاستارعا ءتيىستى ستاندارتتى كومپونەنتتەر وتە كوپ. پايدالانۋشى جاڭا كومپونەنت دايىنداپ، ونى وسى پانەلگە قوسۋىنا دا بولادى.

ماتەماتيكانى وقىتۋ ادىستەمەسى پانىنەن ەلەكتروندى وقۋ قۇرالىن جاساۋدا Borland Delphi باعدارلاماسى قولدانىلدى. بۇل وقۋ قۇرالى جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ماتەماتيكا 3-كۋرس ماماندىعى بويىنشا وقيتىن ستۋدەنتتەرىنە، سونداي-اق ورتا كاسىپتىك ءبىلىم الۋشىلارعا، جوعارى سىنىپ وقۋشىلارىنا، سونىمەن قاتار ورتا مەكتەپ، كوللەدج، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارىنا، كۇندىزگى جانە سىرتتاي وقيتىن بولىمدەرى ستۋدەنتتەرى جانە جالپى بىلىمگە قۇشتار كوپشىلىككە ارنالعان.
وقۋ قۇرالى جالپى ماتەماتيكانى وقىتۋ ادىستەمەسى كۋرسى بويىنشا باعدارلاماعا سايكەس جازىلعان.
 

ەلەكتروندى وقۋ قۇرالىن قۇرۋدا قولدانىلعان كومپيۋتەرلىك باعدارلامالار

 

Delphi-دە پروگرامما دايىنداۋ، پروگرامما مازىرلىك قۇرۋ، انيماسيا، مۋلتيمەديا پروسەسستەرىن ۇيىمداستىرۋ، OLE تەحنولوگياسىن پايدالانىپ، باسقا وفيستىك قوسىمشالاردى شاقىرۋ، ولارمەن جۇمىس ىستەۋ جانە ت.ب. ىس-ارەكەتتەردى ورىنداۋعا بولادى.

 كوپتەگەن وپەراتوردىڭ جازىلۋى تۋربو پاسكالداعى سياقتى. ءبىراق، مۇندا پروگراممالاۋدى ۇيرەنۋ ءۇشىن وبەكت، وقيعا، قاسيەت، ءادىس، كلاسس ۇعىمدارىمەن ەركىن تانىسىپ، كومپونەنتتەردى پايدالانۋ جانە ءتۇرلى كوساندالاردىڭ جازىلۋ تۇرلەرىن ءبىلۋ قاجەت.

 مۇندا Delphi- مەن جۇمىس تاسىلدەرى كورسەتىلگەن.

1. Delphi پروگراممالاۋ ورتاسى.

 Delphiء-دى Windows ارقىلى ىسكە قوسۋ كومانداسى:

 ىسكە قوسۋ-> پروگراممالار-> Borland Delphi 7-> Delphi 7. ەكراندا Delphi ورتاسىنىڭ ءۇش تەرەزەسى كورىنەدى ( سۋرەت  3.3).

سۋرەت 7. Delphi ورتاسىنىڭ تەرەزەسى.

Delphiء-دىڭ  نەگىزگى قۇرامىنا نەگىزى ءمازىر (5)، اسپاپتار پانەلى (6) جانە كومپونەنتتەر پاليتاراسى (7) ەنگىزىلگەن ( سۋرەت 7 ).

نەگىزگى ءمازىر پۋنكتتەرىنە Delphi-دە جۇمىس ىستەۋ كوماندالارى، اسپاپتار پانەلىنە ءمازىر پۋنكتتەرىنە ەنگىزىلگەن نەگىزگى كوماندالاردى ورىندايتىن باتىرمالەر ورنالاستىرىلعان.

ورتادا پروگرامما كورۋگە ارنالعان 4ء-شى مودۋل تەرەزەسى  (پروگراممالىق پودتەرەزەسى) دە ىسكە قوسىلادى فورما تەرەزەسىنىڭ استىندا ورنالاساتىندىقتان، ول العاشقىدا كورىنبەيدى .

1. پروەكت. فورما. قاسيەتتەر. وبەكت ينسپەكتورى تەرەزەسى.

Delphi-دە دايىندالاتىن پروگرامما پروەكت (جوبا) دەپ اتالاتىن. فورما پروگراممانى دايىنداۋ الدىندا اشىلاتىن، پرگراممانىڭ سۇحباتتىق تەرەزەسى. Delphi العاشقى رەت ىسكە قوسىلعان كەزدە فورما Form1 اتاۋىمەن   (تاقىرىبىمەن) كورىنەدى. پروەكت قۇرۋ ءۇشىن فورمادا كومپونەنتتەر پاليتراسىندا ورنالاسقان ءتۇرلى كومپونەنتتەر ورناتىلادى. كەي جاعدايلاردا ەكراندا فورما كورىنبەۋى مۇمكىن. ونى ەكرانعا شىعارۋ ءۇشىن View Forma  كومانداسىن بەرۋ نەمەسە F12 پەرنەسىن باسسا جەتكىلىكتى.

 فورمانىڭ جانە فورماعا ەنگىزىلەتىن كومپونەنتتەردىڭ ءتۇرلى قاسپەتتەرى بار قاسيەت (سيپاتتاما، پارامەتر) – اينيمالىلاردىڭ ەرەكشە ءتۇرى. ولار وبەكتىنىڭ ءتۇرلى مۇمكىندىكتەرىن سيپاتتاپ، اعىمدىق كۇيىن انىقتايدى. مىسالى، فورما قاسيەتتەرىنىڭ ماندەرى- فورما تاقىرىبىنىڭ ءماتىنى، ولشەمى، ەكراندا ورنالاسۋى، ءتۇسى ت.ب. Delphi ىسكە قوسىلعان كەزدە فورما قاسيەتتەرىنە العاشقى  سايكەس ماندەر مەنشىكتەلىپ قويىلادى.

 پروگرامما قۇرۋ فورمانى نە وندا ورناتىلعان كومپونەنتتىڭ كەيبىر قاسيەتتەرىنىڭ ماندەرىن وزگەرتۋدەن باستالادى.

وبەكت ينسپەكتورى (Object inspector ) تەرەزەسىنە ەنگىزىلگەن قاسيەتتەر ءتىزىمىن  شىعارۋ ءۇشىن وبەكتىنى تاڭداپ الۋ كەرەك. ينسپەكتور تەرەزەسىنەن جوعورى قاتارىنا تاڭدالعان وبەكت (نىسان) اتاۋى دا جازىلىپ قويىلادى. مىسالى،  Delphi ىسكە قوسىلعان كەزدە فورمانىڭ اشىلعان قاسيەتتەر تەرەزەسى   سۋرەتتە كورسەتىلگەن . تەرەزەسىنىڭ ەنى قوسىمشا بەتى بار.  Properties(قاسيەتتەر) جانە Events (وقيعالار). Tەرەزە اشىلعاندا ەكى باعانعا ەنگىزىلگەن جازۋلاردان تۇراتىن ونىڭ  Properties ءبولىمى اشىلۋى تۇرادى. ءبىرىنشى باعاندا كورىنەتىندەر قاسيەت اتاۋلارى، ەكىنشى باعانعا سايكەس جازىلعاندار ولاردىڭ ماندەرى .

فورمانىڭ كەيبىر قاسيەتتەرى:        

Name (اتاۋ) فورماعا بەرىلگەن اتاۋ. Oل  Delphi وبەكتىلەرىنىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى. پروگراممانىڭ جۇمىس ىستەۋى بارىسىندا Delphi وبەكتىنى وسى اتاۋ بويىنشا اجىراتىپ تانيدى. Delphi ء-دىڭ فورماعا اۆتوماتتى تۇردە العاشقى رەت مەنشىكتەگەن اتاۋىن (Form1)  وزگەرتىن، باسقا اتاۋ بەرۋگە بولادى. ول ءۇشىن قاسسيەتتەر تەرەزەسىنەن  Name قاسيەتى تاڭدالىپ، جاڭا اتاۋ كلاۆياتۋرادان تەرىلەدى.

  Font(شريفت) - فورماعا شىعارىلاتىن ءماتىن ءشريفتىنىڭ قاسيەتتى. Oنى تاڭداپ، وڭ جاعىندا كورىنگەن كوپ نۇكتە (...) تۇيمەسىن شەرتكەن كەزدە         Windowsء-تىڭ سۋحباتتىڭ ءشريفتى تاڭداۋ تەرەزەسى كورىنەدى. تەرەزەدەن ادەتتەگىدەي، قاجەتتى شريفتتىنەن، ولشەمىن تاڭداپ (مىسالى، TimesKaz)تۇيمەسىنەن شەرتۋ كەرەك. 

سارtion (تاقىرىپ)  فورما تەرەزەسىنىڭ تاقىرىبىنا ەنگىزىلگەن ءماتىن. العاشقى كەزدە قاسيەتتەر تەرەزەسىنىڭ    سارtion قاسيەتىنە Form1 ءسوزى ەنگىزىلىپ قويىلادى . ونىڭ  ءمانىن وزگەرتۋ  Name قاسيەتىنە ءمان مەنشىكتەۋ سياقتى.

Color (ءتۇس)  فورمانىڭ ءتۇسىن ورناتۋ قاسسيەتى. ول تاڭدالعان كەزدە وڭ جاعىندا ءتىلسىزىق كورىنەدى. تىلسىزدىك تۇيمەسى - قاسيەت ماڭگىلىك بىرنەشە ەكەنىنىڭ بەلگىسى. ءتىلسىزىق بەلگىسىن شەرتكەن كەزدە ماندەر تۇستەر تەرەزەسى اشىلادى. ءتىزىمدى كورىنگەن قالاعان ءتۇس تاۋدالعان سوڭ فورما سايكەس تۇسكە بويالىپ قويىلادى.

Size  پيكسەلمەن بىرلىگى بەرىلگەن فورمانىڭ ەنى مەن بيىكتىگىن ورناتۋ قاسسيەتتەرى ءبۇل ماندەر فورمانى قولدان كەڭەۋتۋ  نە سىعۋ كەزىندە دە اۆتوماتتى تۇردە ورناتىلىپ قويىلادى.

 كورنەكىلىك كومپونەنتتەردىڭ جالپى سيپاتتاماسى.

فورما.  فورما شابلوندارى.

فورمانىڭ ەڭ باستى ءۆيزۋالدى كومپونەنتى –فورما. «فورما » جانە «تەرەزە» تەرميندەرى ءبىر- بىرىنە سينونيم، سوندىقتان فورما ەڭ باستى بولىك بولىپ تابىلادى. فورمادا  ءۆيزۋالدى جانە كورىنبەيتىن سيستەمالىق كومپونەنتتەر ورنالاسادى، ياعني ول كونتەينەر ءرولىن اتقارادى.

Delphi تىلىندە فورما جاسالعاندا ەڭ ءبىرىنشى فورما باستى بولىپ ەسەپتەلەدى باستى تەرەزە ياعني فورما جابىلعان جاعدايدا وعان تاۋەلدى فورمالار دا جابىلادى.

باستى فورماى جوبا جاساعان كەزدە دە تاعايىنداۋعا بولادى. ول بىلاي جۇزەگە اسىرىلادى: Progect/options => main form تىزىمىنەن كەرەكتى فورمانى باستى ەتىپ تاڭدايمىز دا وك باسامىز.

فورما اشىلۋىنىڭ ەكى ءتاسىلى بار:

1. ءمودالدى- باسقا فورماعا ءوتۋ ءۇشىن جابۋدى تالاپ ەتەدى.
2. ءمودالدى ەمەس- فورمانى جاپپاي باسقا فورماعا وتۋگە بولادى.

تەستىلەۋدە قولدانعان فورمالاردان ءوتۋ ءادىسى: show، hide كوماندالارى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلدى. بۇل كوماندالاردى قولدانعاندا vizible  قاسيەتى true نەمەسە false ءمانىن قابىلداپ، مۇلدەم جابىلىپ قالمايدى. سەبەبى قولدانۋشى كەرەك كەزىندە كەرەك فورماعا ەركىن ءوتۋ ءۇشىن.

ەگەر پروگرامما وتە ۇلكەن بولىپ،  وپەراتيۆتى جادىدا از ورىن الۋ ءۇشىن فورمانى مۇلدەم جاپقان ءجون. ول –Release، Free، destroy ادىسىمەن جۇزەگە اسادى. وسى تاسىلدەردىڭ ەڭ قولايلىسى- free ارقىلى جابۋ. سەبەبى ول فورمانى جاپپاستان بۇرىن ونىڭ جابىلۋ مۇمكىندىگىن تەكسەرەدى.

مىسال:

Procedure TForm3.btndestoryClick(sender: Tobject)؛

Begin

Form3.free؛

End.

فورما شابلوندارىنىڭ تۇرلەرى وتە كوپ. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كوپ قولدانىلاتىنى:

New- form.

Forms=>AboutBox

Dialogs =>standardDialog

Dialogs =>PeconsileErrorDialog

سۋرەت 8. 

فورما شابلوندارىنىڭ تۇرلەرى

 

Delphi ءتىلىنىڭ نەگىزگى كومپونەنتتەرى.                                    

Edit، MaskEdit،  Label، Memo- ءماتىن ەنگىزۋ كومپونەنتتەرى.

اقپاراتتى ەنگىزۋ، كورسەتۋ جانە وزگەرتۋ فورمانىڭ ارنايى ورىستەرىندە جۇزەگە اسىرىلادى. وسى ماقساتتا Delphi تىلىندە Edit، Maskedit، label،Memo، Richedit جانە labeledit كومپونەنتتەرى قولدانىلادى.

Edit.

Edit - ءماتىندى ەنگىزۋگە جانە كورسەتۋگە ارنالعان ءبىرجولدى رەداكتور. ونىڭ تەكستتىك ورىسىندەگى جازۋدى پروەكت جاساعان كەزدە نەمەسە پروگرامما ىشىندە وزگەرتۋگە بولادى. مۇنداعى تەكستتىڭ ۇزىندىعى بويىنشا ورنىن وزگەرتۋگە تاسمالداۋعا بولمايدى. ەگەر ءماتىن سىيماسا قولدانۋشى تەك كۋرسور ارقىلى جازۋدى جىلجىتىپ كورە الادى. ال Autosize قاسيەتى تەك بيىكتىگىن شريفتقا بايلانىستى وزگەرۋى ءۇشىن قولدانىلادى. Edit قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى پەرنە تاقتاسى ارقىلى جۇمىس جاساۋ مۇمكىندىگىندە. Ctrl+c -copy، Ctrl+x -cut، Ctrl+v –paste، Ctrl+z undo.

Edit جاي تەكستتى كورسەتۋ ءۇشىن قولدانىلسا Readonly قاسيەتىن true، Autoselect قاسيەتىن false قويۋ كەرەك. سوندا قولدانۋشى كورىنىپ تۇرعان تەكستتى وزگەرتە المايدى.

 Edit ءماتىنىنىڭ ءتيپى string بولعاندىقتان ەنگىزىلەتىن ساندارمەن جۇمىس جاساۋ ءۇشىن ءماتىن ءتيپىن ساندىق تيپكە وزگەرتۋ كەرەك بولادى. بۇل كەلەسى كەستەدە كورسەتىلگەن.

كەستە 1. ساندارمەن جۇمىس جاساۋ ءۇشىن ءماتىن ءتيپىن ساندىق تيپكە وزگەرتۋ كەستەسى

 

Inttostr(x)	ءبۇتىن ءتيپتى اينىمالىنى سيمۆولدىق تيپكە اينالدىرۋ
Floattostr(x)	ناقتى  ءتيپتى اينىمالىنى سيمۆولدىق تيپكە اينالدىرۋ
Strtoint(a)	سيمۆولدىق  ءتيپتى اينىمالىنى                     ءبۇتىن  تيپكە اينالدىرۋ
Trunس(x)	ناقتى  ساننىڭ ءبۇتىن بولىگى.

ەگەر ەنگىزىلگەن ءماتىن سانعا اينالمايتىن بولسا EconvertError وقيعاسى ورىندالادى. سوندىقتان سان ەنگىزىلەتىن ورىسكە وسى جاعدايدىڭ الدىن الاتىن پروگرامما جازۋ كەرەك.

مىسال: var A؛

Try A:=  strtoint(edit1.text)؛

…{ ا اينىمالىنى قولداناتىن وپەراتورلار}

Except on Econvert Error do

Showmessage(‘قاتە ەنگىزدىڭىز’)؛

بۇل تاسىلدەن گورى قولدانۋشىعا تەك سان ەنگىزۋ مۇمكىندىگى بولاتىنداي پروگرامما بولعانى دۇرىس.

ول ءۇشىن وقيعالار وڭدەۋشىگە onkeypress وقيعاسىنا

If not (key in[‘0’..’9’،’،’]) then key :=#0؛

بۇل وپەراتور تەك سيفرلار مەن ۇتىردەن باسقا سيمۆولداردى نولدىك سيمۆولمەن الماستىرادىيۋ maxlength قاسيەتىندە ەنگىزىلەتىن سيمۆولدار سانىن انىقتاۋعا بولادى، 0 بولسا ەنگىزىلەتىن سيمۆولدار سانى شەكتەلمەيدى.

MaskEdit

جوعارىدا كورسەتىلگەن وپەراسيالاردى جەڭىلدەتەتىن جانە ىڭعايلى كومپونەنت – MaskEdit. ول شارت قويۋ مۇمكىندىگى بار ءبىرجولدى رەداكتور. String ءتيپتى editmask   قاسيەتىنە ەكى رەت شەرتكەندە editmask editor  كوماندالىق تەرەزە اشىلادى. (سۋرەت).

 ماسكا  Inputmask ورىسىندە جازىلادى نەمەسە Sample mask تىزىمىنەن تاڭدالادى. Save Literal Characters ماسكاعا ليتەرلىك سيمۆولداردىڭ قوسىلۋىن باسقاراتىن قوسقىش. Test Input ورىسىندە جاسالعان ماسكانىڭ جۇمىس جاساۋىن تەكسەرۋگە بولادى.

Label

پروگرامما قۇرعان كەزدە تۇراقتى تەكستتەردى Label كومەگىمەن جاساعان ىڭعايلى ول قولدانۋشىمەن وزگەرتىلمەيدى.ونى تەك پروگرامما قۇرۋشى پروگرامما ىشىنەن وزگەرتە الادى.تەكستتىڭ ەلەمەنتتە ورنالاسۋىن وزگەرتۋ ءۇشىن Autosize:=false بولعاندا Aligment ءۇش جاعدايىنىڭ ءبىرى تاڭدالادى.

• LeftJustiry- سول جاققا رەتتەلۋ؛
• Centery-ورتامەن  رەتتەلۋ؛
• RightJustiry-وڭ جاققا رەتتەلۋ؛

ەگەر ەنگىزىلگەن ءسوز ۇزاق بولىپ، تاسىمالداۋ  قاجەت بولسا Autosize:=true، Boolean ءتيپتى Wordwrap قاسيەتىنە true  ءمانىن تاڭدايمىز.

جازۋ سۋرەت ۇستىنە تۇسكەندە ارتىنداعى سۋرەت كورىنۋى ءۇشىن

Transparent :=true  تاڭدايمىز.

كوپجولدى رەداكتور - Memo.

كوپجولدى رەداكتور Memo – ءبىرجولدى رەداكتورلارداي قاسيەتتەرمەن جابدىقتالعان. رەداكتور قۇرامىنداعى جازۋعا String ءتيپتى Text قاسيەتى ارقىلى وتۋگە بولادى. بۇل جاعدايدا Memo كومپونەنتىنىڭ بارلىق جازۋىن ءبىر جولدا كورسەتەدى، ال جولدىڭ اياعىنداعى “Enter” پەرنەسىنىڭ باسىلۋىن ەكى كود ارقىلى (#13#10) بەرەدى. سوندىقتان پروگرامما جازۋشى جازۋ بارىسىندا سيمۆولدىڭ ورنىن انىقتاعان كەزدە وسى كورىنبەيتىن سيمۆولداردى ەسكەرۋى قاجەت.

بولەك جولمەن جۇمىس جاساۋ ءۇشىن Lines قاسيەتى قولدانىلادى.

مىسال: Memo1. Lines[3]: =’وزگەرىس’؛

Memo2. Lines.clear؛

Memo3. Lines.Add (‘جاڭا جول’)؛

بۇندا Memo1 كومپونەتتىنىڭ 4ء-شى جولىنا ’وزگەرىس’ دەگەن جاڭا ءمان جازىلدى. Lines قاسيەتىنىڭ نومەرلەنۋى 0-دەن باستالاتىندىقتان 4ء-شى جول Lines[3] بولىپ بەلگىلەنەدى. Memo2 قۇرامى تۇگەل تازارتىلادى، ال Memo3 –كە «جاڭا جول»  قوسىلادى.

Memo كومپونەتتىندەگى جازۋدى بولەك فايلدان وقىپ جانە ساقتاۋعا بولادى.  فايلدان وقىۋ ءۇشىن Loadfromfile(const filename: string )، ال ساقتاۋ ءۇشىن Savetofile (const filename: string ) قولدانىلادى.

مىسال:  Memo1. Lines[3]:= Loadfromfile(‘C:\text\4403.txt’)؛

Memo2. Lines[2]:= Savetofile(‘C:\text\out.txt’)؛

اقپارات ءبىر جولعا سىيماعاعان جاعدايدا ونى كورۋ ءۇشىن ScrollBars قولدانعان ىڭعايلى. ول نەگىزىنەن ssNone ءمان قابىلدايدى، ياعني جىلجىتقىش جوق بولسا.

ssHorizontal – تومەنگى جاعىندا گوريزونتال جىلجىتقىش بولادى.

RichEdit ەلەمەنتى Memo ەلەمەنتىمەن سالىستىرعاندا كۇردەلىرەك. RichEdit ەلەمەنتى ارقىلى تەكستتى فورماتتاۋعا، تۇزەتۋگە،تابۋلياسيالاۋعا، ابزاس قولدانۋعا بولادى.

مۇنداعى تەكست RTF (Rich Text Format) فورماتىندا جازىلىپ، بارلىق تەكستتىك رەداكتورلاردا اشىلا الادى.

تەست قۇرعان كەزدە تەكستتىك رەداكتور كومپونەنتىنىڭ ىشىندەگى جازۋدى پروگراممالاۋشى عانا وزگەرتە الۋى ءتيىس، ال قولدانۋشى وعان وزگەرىس ەنگىزە الماۋى كەرەك، ونى ۇيىمداستىرۋدىڭ 2 جولى بار:

1 – ءتاسىل: Boolean ءتيپتى Read only كومپونەنتىنىڭ ءمانىن  True قويسا ءماتىن تەك وقۋعا ارنالعان بولادى، ءبىراق ەگەر وسىعان كۋرسوردى قويساق ول ءجانىپ-سونىپ، ءماتىن ەنگىزۋدى سۇراپ تۇرعان يلليۋزيا تۋعىزادى.

2 – ءتاسىل: Enabled ءمانىن False قويسا تەكستتىك رەداكتوردىڭ جولىنا كۋرسور قويىلمايدى، ءبىراق تەكست سولعىن تۇسكە بويالىپ، وقۋعا قيىندىق تۋعىزادى سونىمەن قاتار جىلجىتقىش جول جوعالىپ كەتەدى. ەكىنشى ءادىستىڭ كەمشىلىكتەرى كوپ بولعاندىقتان كوبىنە ءبىرىنشى ءتاسىل قولدانىلادى.

 باتىرمالار جانە ولاردىڭ تۇرلەرى.

باتىرمالار كوماندالار بەرۋگە جانە بەلگىلى ءبىر فۋنكسيونالدى وپەراسيالاردى ورىنداۋعا ارنالعان ەلەمەنت. Delphi ءتىلى بىرنەشە باتىرما تۇرلەرىن ۇسىنادى:

1. قاراپايىم ستاندارتتى باتىرما Button؛

2. سۋرەتى بار باتىرما BitBtn؛

3. تەز ورىندالاتىن باتىرما SpeedButton؛

بۇلاردىڭ پايدا بولۋ ۋاقىتتارى ءارتۇرلى بولعانىمەن جالپى قاسيەتتەرى بىر-بىرىنە ۇقساس.

Button

Delphi تىلىندە ەڭ ءجيى قولدانىلاتىن جانە ەڭ قاراپايىم ەلەمەنت Button بولىپ تابىلادى.

باتىرمانى ىسكە قوسۋدىڭ نەگىزگى تاسلدەرى كەلەسى جولدارمەن بولادى:

• تىشقاننىڭ ارەكەتى ارقىلى؛
• پەرنلەر كومبيناسياسىمەن (ەگەر ول Caption قاسيەتىندە بەلگىلەنسە)؛
• Enter نەمەسە پروبەل پەرنەسىن باسۋ ارقىلى. 

Enter نەمەسە پروبەل پەرنەسىن باسقان كەزدە فوكۋستا تۇرعان باتىرما ىسكە قوسىلادى. فوكۋستى اۋىستىرۋ ءۇشىن Tab پەرنەسىن پايدالانادى.

پەرنلەر كومبيناسياسىمەن قولدانۋ ءۇشىن باتىرمانىڭ Caption قاسيەتىندەگى ءسوز الدىنا امپەرسانتا “&” سيمۆولىن قويسا بۇل سيمۆول باتىرمادا كورىنبەيدى دە سودان كەيىنگى ورنالاسقان ءارىپتىڭ استى سىزىلعان بولادى. سوندا قولدانۋشى Alt  پەرنەسىمەن قاتار استى سىزىلعان ءارىپتى باسسا باتىرما ىسكە قوسىلادى. كوبىنە Button كومپونەنتىنە OnClick وقيعاسىن قولدانىلادى.

بۇل كوماندانىڭ ورىندالۋى ونىڭ قاي دەڭگەيگە  جازىلعانىنا بايلانىستى. نەگىزىنەن بۇل كوماندا باتىرمانىڭ ىشىندە جازىلادى. مىسالى «س» نەمەسە «س» پەرنەسىن باسقاندا Button1 باتىرماسى فوكۋسقا بايلانىسسىز ىسكە قوسىلۋى ءۇشىن پروگامما جازۋ كەرەك. باتىرمانىڭ OnClick وقيعاسىن فورما دەنگەيىنە جازۋ ءۇشىن KeyPrieview قاسيەتىنە True ءمانىن قويىپ وقيعالار تىزىمىنەن OnKeyPress  ەكى رەت شەرتىپ ىشىنە if (key=’c’ or key =’C’) then  Button1.Click؛ پروگرامماسىن جازامىز. سوندا قولدانۋشى «س» پەرنەسىن باسقاندا Button1 باتىرماسى ورىندالادى.

BitBtn.

BitBtn قاراپايىم باتىرمادان ايىرماشىلىعى باتىرما بەتىنە راسترلى سۋرەت ورنالاستىرۋ مۇمكىندىگى بار. باتىرمانىڭ سۋرەتىن الدىن-الا 16*16 پيكسەل ولشەمدە دايىنداپ الۋ قاجەت. Glyph ءمانى نەگىزى None بولادى ياعني سۋرەت جوق بولسا. باتىرماعا سۋرەت قويۋ ءۇشىن glyph قاسيەتىنەن  Load from file ارقىلى كەرەك سۋرەتتى قويا الامىز. نەگىزىنەن Kind قاسيەتى BkCostom ءمانىن قابىلدايدى، ياعني قاراپايىم Button فۋنكسياسىن اتقارادى. بۇنداي باتىرماعا ءوزىمىز سۋرەت قويا الامىز.

 سۋرەت باتىرمادا ورنالاسقاندا ءۇش ءتۇرى بولادى:

• باتىرما باسىلماعانداعى(قاراپايىم جاعداي)؛
• باتىرما اكتيۆتى ەمەس نەمەسە تاڭداۋعا مۇمكىن بولماسا؛
• باتىرما باسىلعان جاعداي؛

Delphi تىلىندە BitBtn باتىرماسىنىڭ بىرنەشە دايىن تۇرلەرى بار. ولاردى Kind قاسيەتىنەن تاڭدايدى. ءاربىر باتىرماعا ارنالعان glyph بولادى. دايىن باتىرمالاردىڭ قاسيەتتەرىن وزگەرتۋگە بولمايدى، سەبەبى سول باتىرماعا مەنشىكتەلگەن وپەراسيالاردىڭ ورىندالماۋى مۇمكىن.

سۋرەت 9. BitBtn باتىرماسىنىڭ دايىن فورمالارى.

 

SpeedButton.

ول BitBtn سياقتى قاسيەتتەرگە يە، ءبىراق ول ديسكىدە كوپ ورىن قاجەت ەتپەيتىندىكتەن جانە فوكۋستا بولا المايتىندىقتان بۇل باتىرمانى كوبىنە قۇرالدار تاقتاسىندا قولدانادى. تاعى ءبىر ىڭعايلىلىعى، ونى اۋىستىرىپ–قوسقىش رەتىندە قولدانۋعا بولادى. سەبەبى باتىرمانىڭ NumGliph سانى 4-كە تەڭ، ياعني 4 جاعداي ءۇشىن 4 سۋرەت تاڭداۋعا بولادى.4ء-شىسى باتىرىڭقى جاعداي. باتىرما اۋىستىرىپ–قوسقىش ءرولىن اتقارۋ ءۇشىن ونى گرۋپپاعا نە كونتەينەرگە بىركتىرۋ كەرەك. گرۋپپاداعى باتىرمالاردىڭ بىرەۋى تاڭدالسا باسقالارى اۆتومات تۇردە ايىرىلادى. وعان مىسال رەتىندە Word قۇرالدار تاقتاسىن كەلتىرۋگە بولادى.

سۋرەت 10. تەكستتىڭ ورنالاسۋىنىڭ ءبىرى تاڭدالسا، باسقاسى ايىرىلادى

سۋرەت 11. تەكستتىڭ ءشريفتىن تاڭداعاندا بارلىعىن دا قولدانۋعا بولادى

وسىلاي توپتالعان باتىرمالارعا AllowAllup قاسيەتىنە true ءمانى بەرىلسە، ولار تاۋەلسىز قوسقىشتارعا اينالادى.

اۋىستىرىپ قوسقىشتار. Radiogroup كومپونەنتى.

Delphi-دە اۋىستىرىپ قوسقىشتاردىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. ولار: Check box، Radiogroup، Radiobutton  جانە ت. ب. ولار ەكى ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن:

1. بىر-بىرىنە ءوزارا تاۋەلدى اۋىستىرىپ قوسقىشتار.

2. بىر-بىرىنە  تاۋەلسىز اۋىستىرىپ قوسقىشتار.

بىر-بىرىنە ءوزارا تاۋەلدى اۋىستىرىپ قوسقىشتاردىڭ ءبىرىن تاڭداعاندا قالعاندارى تاڭدالمايدى. Radiobutton كومپونەنتتەرىنىڭ بىر-بىرىمەن  بايلانىستىلىعىن كونتەينەر ارقىلى تاعايىنداۋعا بولادى. كونتەينەر قىزمەتىن Panel، Groupbox اتقارادى.

 اۋىستىرىپ قوسقىشتاردى ورنالاستىرىپ، ولاردى كونتەينەرگە بىرىكتىرگەننەن گورى Radiogroup كومپونەنتىن قولدانعان ىڭعايلى. بۇنداي توپتاۋدىڭ ارتىقشىلىعى كوپتەگەن قوسقىشتاردى رەتتەۋگە جانە  بىر-بىرىنە بايلانىستى باسقارۋ وتە ىڭعايلى. اۋىستىرىپ قوسقىشتاردىڭ سانى مەن اتۋىن باسقارۋ Tstring  ءتيپتى item قاسيەتى ارقىلى جۇرگىزىلەدى. ماسسيۆتەگى جولدىڭ رەتتىك نومەرى  0-دەن باستالادى  item[0]، item[1]، ت. س.س. جولداردى باسقارۋ اdd جانە delate كوماندالارى قولدانادى.

سول جاق ۇستىنگى بولىگىندە ورنالاسقان اتاۋى سارtءىوn قاسيەتىمەن انىقتالادى. ەلەمەنتتەردى ەنگىزۋ ءۇشىن items-ke ەكى رەت شەرتىپ، كەرەكتى قوسقىشتاردى enter ارقىلى جازامىز. ەگەر ولاردى 17-دەن كوپ ەمەس باعانعا  ءبولۋ كەرەك بولسا Columns قاسيەتىنە كەرەكتى باعان سانىن ەنگىزەمىز. نەگىزىنەن ول 1ء-دى قابىلدايدى.

كەرەكتى قوسقىشقا كوماندا بەرۋ ءۇشىن integer ءتيپتى  itemindex كومانداسى ارقىلى كىرەمىز.

Microsoft Front Page باعدارلاماسى. HTML – كودى قولمەن انىقتالاتىن قاراپايىم ماتىندىك رەداكترولارمەن سالىستىرعاندا Web – رەداكترولار گرافيكالىق تۇتىنۋشىلىق ينتەرفەيستى (GUI)، ينتەراكتيۆتى كومەكشى قۇرالداردى پايدالانىپ، HTML – تەگتەردى جىلدام ىسكە قوسۋ ارقىلى كودتاردى ەنگىزۋدىڭ دۇرىستىعىن قامتاماسىز ەتەدى. Web – رەداكتورمەن جۇمىس جاساپ وتىرعان قولدانۋشى تەگتەر اتاۋىنداعى قاتەلەردى مۇلدەم بولدىرمايدى.

Web – رەداكتورلاردىڭ ەكى ءتۇرى بولادى: قاراپايىم Web – رەداكتورلار جانە WYSIWYG – رەداكترولارى. قۇرالداردىڭ ەكى ءتيپى دە HTML – كودتا گەنەراسيالانادى، ءبىراق WYSIWYG – رەداكتورلار قۇجاتتى ازىرلەۋ بارىسىندا ونىڭ سىرتقى ءتۇرىنىڭ بەينەسىن بەرەدى جانە براۋزەر تەرەزەسىندەگى كەرەكتى Web – بەتتىڭ قانداي بولاتىندىعىن الدىن الا بىلەدى.

WYSIWYG – رەداكتورلاردىڭ كەڭىنەن تاراعان ءۇش ءتۇرى بار:

1. Microsoft Front Page.

2. Macromedia Dreamweaver.

3. Adove GoLive.

Microsoft Front Page – بۇل WYSIWYG – رەداكتورى. ونىمەن جاڭادان ۇيرەنىپ جۇرگەن تۇتىنۋشى دا ءتىپتى تاجىريبەلى Web – ديزاينەرلەر دە جۇمىس جاسايدى. WYSIWYG – رەداكتور ءونىمى Web – ديزاين جاساۋمەن مۇلدەم اينالىسپاعان جاڭادان ۇيرەنىپ جۇرگەن ادامنىڭ ءوزى ەش قيىندىقسىز قاراپايىم – بەتتەردى دايىنداي الاتىنداي ەتىپ جاسالعان. Front Page رەداكتورى گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەردى، كەسكىندەردى جانە باسقا دا ەلەمەنتتەردى قولداۋعا ارنالعان قۇرالداردان تۇرادى. ونىڭ ونىمدەرىنىڭ قۇرامىنا قۇجاتتاردىڭ شابلونى ەنگەن، سوندىقتان Web –بەتتەردى دايىنداۋ ءۇشىن تەك قانا سول ۇلگىلەردى ماتىنمەن جانە كەسكىندەرمەن تولتىرسا جەتكىلىكتى. ونىڭ ونىمدەرى تەك قانا جاڭادان ۇيرەنىپ جۇرگەن تۇتىنۋشىنى عانا ەمەس، كاسىبي مامانداردىڭ كەز كەلگەن دەڭگەيدەگى تالاپتارىن قاناعاتتاندىرادى.

Front Page رەداكتورىنىڭ نەگىزگى سيپاتتاماسى جانە ونىڭ باسقا ونىمدەردەن ايىرماشىلىعى.

1. Front Page رەداكتورىنىڭ ينتەرفەيسى Microsoft Office پروگرامماسىنىڭ قوسىمشالارىنا ۇقساس بولىپ كەلەدى. Front Page رەداكتورىنداعى رەداكتورلاۋ پروسەسى Word رەداكتورنىداعى جۇمىس جاساۋ بارىسىنا كوپ ۇقسايدى؛ تۇتىنۋشىلارعا Word رەداكتورىنداعىداي مەنيۋ جيناعى جانە قۇرالدار پانەلى ۇسىنىلادى. Front Page رەداكتورىنىڭ قۇرامىنا ورفوگرافيانى تەكسەرۋ قۇرالدارى كىرەدى. Power Point پروگرامماسىنا ۇقساس Front Page رەداكتورىندا تۇتىنۋشىعا سايتتى بەزەندىرۋگە، ونى وزگەرتۋگە، تاقىرىپتىق كىتاپحاناعا سۇيەنۋگە مۇمكىندىكتەر بەرىلەدى. Front Page رەداكتورىنىڭ ارتىقشىلىعى Web – سايتتاردى Access پروگرامماسىنىڭ بەرىلگەندەر بازاسىمەن كىرىكتىرە الادى جانە ديناميكالىق Web – بەتتەردى دايىنداۋعا كومەكتەسەدى.

2. Front Page رەداكتورىنىڭ ينتەرفەيسى ناقتى تۇتىنۋشىنىڭ تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋعا باعىتتالادى.

3. Front Page رەداكتورى كوپتەگەن تاقىرىپتاردى قامتيدى.

4. وپەراسيالاردىڭ كوپشىلىگى اۆتوماتتى تۇردە ورىندالادى. وسىنداي وپەراسيالار مىسالىنا كەسكىندەرى بار فايلداردى WEB – بەتتەرمەن ۇيلەسىمدى پىشىنگە تۇرلەندىرۋدى جاتقىزۋعا بولادى، سول سياقتى فايلدار وزگەرىسسىز، ەشبىر قيىندىقسىز قاجەت قاپشىقتارعا كوشىرىلەدى، قۇجاتتاردى قوسۋ جانە ونىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ بارىسىندا باعدارلاۋىش قۇرالداردى جانە گيپەرسىلتەمەنى جاڭارتادى.

5. Web – بەتتەردە ينتەراكتيۆتى ەففەكتلەردى پايدالانۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى.

6. گرافيكا جانە ماتىندە ورنالاستىرۋ كەزىندە، ياعني پوزيسيالارىن بەكىتۋ بارىسىندا كولدەنەنڭ جانە تىك سىزعىشتار شىقپايدى.

7. Macromedia Dreamweaver جانە Adobe GoLive پروگراممالارىنان Front Page رەداكتورىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى ارنايى ەففەكتلەردى بولدىرمايدى.

8. Front Page رەداكتورىندا HTML، WYSIWYG رەجىمدەرىنە كوشۋ، الدىن الا قاراپ شىعۋ رەجىمىنە ءوتۋ جەڭىل جۇرەدى. 

9. جۇمىس بارىسىندا سايتتىڭ قۇرىلىمىن بەينەلەيتىن دياگراممالار سالۋعا بولادى.

10. Front Page رەداكتورى سىلتەمەلەردىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرەتىن جانە ستاتيكالىق بەرىلگەندەردى گەنەراسيالايتىن قۇرالداردى قامتيدى.

11. تۇتىنۋشىنىڭ رەداكتورداعى جوبانى باسقارۋىن جەڭىلدەتەتىن مىندەتتەردىڭ ءتىزىمىن الدىن الا قۇرا الادى.

پروگراممانىڭ ينتەرفەيسى

پروگراممانىڭ ينتەرفەيسى ءتۇرلى ستاندارتتى Windows قوسىمشالارىنىڭ بولىكتەرىنەن قۇرالعان.

سۋرەت 12. پروگراممانىڭ ينتەرفەيسى

پروگرامما تەرەزەسىنىڭ تاقىرىبىندا (سۋرەت 13) سول پروگراممانىڭ اتى جازىلادى، رەداكتورلاردىڭ بەتى كورسەتىلەدى، سونىمەن بىرگە تەرەزەنى باسقاراتىن ستاندارتتى باتىرمالار بەرىلەدى.

سۋرەت 13. تەرەزە تاقىرىبى

مەنيۋ جولى (سۋرەت 14) Windows – تىڭ كوپتەگەن قوسىمشالارىنىڭ ستاندارتتى تۇرىندەي بەينەلەنگەن. وسى مەنيۋ ارقىلى پروگراممانى باپتاۋ ىسكە اسىرۋعا ءارى نەگىزگى كوماندالاردى قولدانۋعا بولادى.

سۋرەت 14. مەنيۋ جولى

MS Front Page پروگرامماسى كوپتەرەزەلى رەجىمدە، ياعني تۇتىنۋشى ءبىر مەزگىلدە بىرنەشە قۇجاتتى اشىپ، رەداكتورلاپ جانە قۇجاتتاردى بىرىنەن – بىرىنە كوشىرىپ جۇمىس جاساي الادى. بەلسەندى قۇجاتتىڭ تەرەزەسىن باسقارۋ ءۇشىن قۇجاتتىڭ كىشكەنە شارشى تۇرىندەگى بەلگىسىن پايدالانادى نەمەسە مەنيۋ جولىندا ورنالاسقان باتىرمالاردى قولدانادى.

         قۇرالدار پانەلى (سۋرەت 15) تومەندەگىدەي بىرنەشە بولىكتەردەن تۇرادى.

سۋرەت 15. قۇرالدار پانەلى

 

         پروگراممانىڭ نەگىزگى تەرەزەسى (سۋرەت 16) ءتورت ىشپەكتەر تۇرادى: كونسترۋكتور، س رازدەلەنيەم، كود، پروسموتر.

سۋرەت 16. پروگراممانىڭ نەگىزگى تەرەزەسى

  كونسترۋكتور ىشپەگى HTML – قۇجاتتارىمەن قاراپايىم ماتىندىك فايلدار تۇرىندە جۇمىس جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى جاعدايدا پروگرامما قۇجاتتاعى قاجەتتى تەگتەردى اۆتوماتتى تۇردە ورنالاستىرادى، بۇل رەجىمدە تەگتەر ەكراندا كورىنبەيدى.

         س رازدەلەنيەم ىشپەگى HTML – كود پەن پروگراممانىڭ قۇرىلىمىن ءبولىپ كورسەتەدى.

         كود ىشپەگى HTML قۇجاتتارىنىڭ باستاپقى كودىن رەداكتورلاۋعا جانە ونى قاراپ شىعۋعا كومەكتەسەدى.

         پروسموتر ىشپەگى HTML – قۇجاتتى ىشكى ۆەب – براۋزەر جاردەمىمەن قاراپ شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

قورىتىندى

وقۋ ۇردىسىندە كومپيۋتەر وقىپ – ۇيرەنۋ نىسانى رەتىندە، سونىمەن بىرگە وقىتۋ، تاربيەلەۋ، دامىتۋ مەن وقىتۋدىڭ مازمۇنىن مەڭگەرۋدى دياگنوستيكالاۋ قۇرالى رەتىندە ارەكەت ەتەدى. مۇنىڭ ءوزى اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدىڭ ەكى باعىتى بار ەكەندىگىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىرىنشى باعىت تۇرعىسىنان الىپ قاراساق، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ءبىلىم، بىلىك، داعدىنى يگەرۋ ءۇشىن قاجەتتى رەسۋرس بولىپ تابىلىپ، ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ سانالى تاربيە، ساپالى ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاسايدى، ال ەكىنشى باعىت تۇرعىسىندا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار وقۋ – تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ قۋاتتى قۇرالى بولىپ تابىلادى.

جالپى ەلەكتروندى تەستىلەۋ قرالىنىڭ مازمۇنى وقۋشىلاردىڭ زەردەلى ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان جانە ونىڭ مىنا قاسيەتتەرىنىڭ: قيسىندى ويلاۋ جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ، جيناقتىلىعىنىڭ، جۇيەلىلىگىنىڭ، ەستەتيكالىق كوركەمدىلىگىنىڭ، جىلدامدىلىعىنىڭ، ت.ب. ارتۋىنا ىقپالىن تيگىزەدى.

بۇل ەلەكتروندى تەستىلەۋ قۇرالى تەك وقۋشىعا عانا ەمەس مۇعالىمدەرگە ساباقتا وتكەن تاقىرىپتى قايتالاۋدا، جاڭا ساباقتى بەكىتۋدە پايداسى زور.

---