اباي قۇنانبايەۆ ولەڭدەرى جانە ءومىربايانى
اباي قۇنانبايەۆ (1845 - 1904)
ۇلى اقىن، كومپوزيتور، فيلوسوف، ساياساتكەر، اعارتۋشى، قازاقتىڭ رەاليستىك جاڭا جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى.
اقىننىڭ ارعى تەگى ورتا ءجۇز توبىقتى ارعىن ىشىندەگى ولجاي باتىردان باستالادى. ولجايدان ايدوس، قايدوس، جىگىتەك ەسىمدى 3 ۇرپاق تارايدى. بۇلاردىڭ ءارقايسىسى كەيىن ءبىر - ءبىر رۋلى ەل بولىپ كەتكەن. ايدوستىڭ ايپارا دەگەن ايەلىنەن: ىرعىزباي، كوتىباق، توپاي.
انا ايتقانىنداي، شىنىندا، بۇلاردىڭ ىشىندە ىرعىزباي ورتاسىنان وزا شاۋىپ، ەل باسقارعان. ىرعىزبايدان ۇركەر، مىرزاتاي، جورتار، وسكەنباي تارايدى. وسكەنباي شارۋاعا جايلى، بيلىككە ءادىل كىسى بولعاندىقتان، "ءىسىڭ ادال بولسا وسكەنبايعا بار، ارام بولسا ەرالىعا بار” دەگەن ماتەل ءسوز قالعان. وسكەنبايدىڭ ايەلى زەردەدەن قۇنانباي تۋادى.
ابايدىڭ ءومىربايانىن جۇكتەۋ
ولەڭدەرى
ابرالىعا
ابايدىڭ سماعۇل دەگەن iنiسiنە قيىر جايلاپ جۇرگەندە ايتقانى
ادام — ءبىر بوق كوتەرگەن بوقتىڭ قابى
ادامنىڭ كەيبىر كەزدەرى
اداسقاننىڭ الدى – ءجون، ارتى – سوقپاق
اللا دەگەن ءسوز جەڭىل
اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس
البومعا
انتپەنەن تارقايدى
اسقا، تويعا باراتۇعىن
اتا - اناعا كوز قۋانىش
اۋرۋ جۇرەك اقىرىن سوعادى جاي
اش قارىن جۇبانا ما مايلى اس جەمەي
ايەلىڭ - مەدەت قىزى، اتى ىرىم
ءاليفبي ولەڭى
اسەمپاز بولما ارنەگە
اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز – اقىل زەرەك
باي سەيىلدى
بايماعامبەتكە قاتىنىنىڭ اتىنان شىعارىلعان
بازارعا، قاراپ تۇرسام، اركىم بارار
بايلار ءجۇر جيعان مالىن قورعالاتىپ
باقا مەن وگىز
بالالىق ءولدى، ءبىلدىڭ بە
بولدى دا پارتيا
بولىس بولدىم مىنەكي
بوستەگىم، قۇتىلدىڭ با كوتىباقتان
بوتەن ەلدە بار بولسا
بۋىنسىز ءتىلىڭ
بىلىمدىدەن شىققان ءسوز
بىلەكتەي ارقاسىندا ورگەن بۇرىم
ءبىر سۇلۋ قىز تۇرىپتى حان قولىندا
بىرەۋدەن بىرەۋ ارتىلسا
بىرەۋدىڭ كىسىسى ولسە، قارالى ول
ءبىر داۋرەن كەمدى كۇنگە – بوزبالالىق
عابيدوللاعا
عالىمنان نادان ارتپاس ۇققانمەنەن
عاشىقتىق، قۇمارلىقپەن – ول ەكى جول
عاشىقتىق ىزدەپ تانتىما
عاشىقتىڭ ءتىلى ءتىلسىز ءتىل
عىلىم تاپپاي ماقتانبا
دومبىراعا قول سوقپا
دۇيسەنقۇلعا
ءدۇتبايعا
ەم تابا الماي
ەرەكشە ەستەن كەتپەس قىزىق قايدا
ەسىڭدە بار ما جاس كۇنىڭ
ەسەك
جاز
جازعىتۇرى
جاقسىلىققا
جالىن مەن وتتان جارالىپ
جامانبالانىڭ بالاسى ولگەندە
جاپىراعى قۋارعان ەسكى ۇمىتپەن
جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نە قىلسا دا
جارتاس
جاستىقتىڭ وتى جالىنداپ
جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم
جەلسىز تۇندە جارىق اي
جۇرەگىم مەنىڭ قىرىق جاماۋ
جۇرەگىم، نەنى سەزەسىڭ
جۇرەك — تەڭىز، قىزىقتىڭ ءبارى — اسىل تاس
جۇرەكتە قايرات بولماسا
جىگىت ءسوزى
جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىمبات
زامان اقىر جاستارى
ينتەرناتتا وقىپ ءجۇر
كەيدە ەسەر كوڭىل قۇرعىرىڭ
كەلدىك تالاي جەرگە ەندى
كەڭ جايلاۋ - جالعىز بەسىك جاس بالاعا
كوزىمنىڭ قاراسى
كوزىنەن باسقا ويى جوق
كوك الا بۇلت سوگىلىپ
كوك تۇمان — الدىڭداعى كەلەر زامان
كوكبايعا
كولەڭكە باسىن ۇزارتىپ
كوڭىل قۇسى قۇيقىلجىر شارتاراپقا
كوكبايعا
كوجەكبايعا
كوجەكبايعا
كوڭلىم قايتتى دوستان دا، دۇشپاننان دا
كۇيىسبايعا
كۇلەمبايعا
كۇن ارتىنان كۇن تۋار
كۇشىك اسىراپ، يت ەتتىم
كۇز
كىم ەكەن دەپ كەلىپ ەم تۇيە قۋعان
قاجىماس دوس حالىقتا جوق
قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى
قالقام - اي، مەن ۇندەمەي جۇرەمىن كوپ
قالىڭ ەلىم، قازاعىم، قايران جۇرتىم
قانجار
قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا
قارا قاتىنعا
قاراشا، جەلتوقسان مەن سول ءبىر - ەكى اي
قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇيقى سەرگەك
قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇلعايدى ارمان
قاتىنى مەن ماساقباي
قور بولدى جانىم
قۋانباڭدار جاستىققا
قۋاتى وتتاي بۇرقىراپ
قۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار
قۇر ايعاي باقىرعان
قىز ءسوزى
قىزارىپ، سۇرلانىپ
قىران بۇركىت نە المايدى، سالسا باپتاپ
قىس
مالعا دوستىڭ مۇڭى جوق مالدان باسقا
ءماز بولادى بولىسىڭ
مەن بولامىن دەمەڭدەر
مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن
مەن سالەم جازامىن
نازارعا
نۇرلى اسپانعا تىرىسىپ وسكەنسىڭ سەن
ويعا ءتۇستىم، تولعاندىم
وسى قىمىز قازاققا
وزگەگە، كوڭىلىم، تويارسىڭ
ولەڭ – ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى
ولسەم، ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما
وكىنىشتى كوپ ءومىر كەتكەن ءوتىپ
پايدا ويلاما، ار ويلا
پاتشا قۇداي، سىيىمدى
رازاققا
راحىم شالعا
سابىرسىز، ارسىز، ەرىنشەك
ساعاتتىڭ شىقىلداعى ەمەس ەرمەك
ساپ-ساپ، كوڭىلىم، ساپ كوڭىلىم!
ساۋلەڭ بولسا كەۋدەڭدە
سەگىز اياق
سەنبە جۇرتقا، تۇرسا دا قانشا ماقتاپ
سەن مەنى نە ەتەسىڭ
سورى قالىڭ سوققى جەگەن پىشانامىز
سۇيسىنە المادىم، سۇيمەدىم
سۇم دۇنيە توناپ جاتىر، ءىسىڭ بار ما
تايعا مىندىك
توتى قۇس ءتۇستى كوبەلەك
تۋعىزعان اتا انا جوق
تۇبىندە باياندى ەڭبەك ەگىن سالعان
تۇلپاردان تۇعىر وزباس شابىلسا دا
ۇيالامىن دەگەنى كوڭىل ءۇشىن
فزۋلي، ءشاسي، ءسايحالي
شارىپكە
شوقپارداي كەكىلى بار، قامىس قۇلاق
شىعىس اقىندارىنشا
ىسىتقان، سۋىتقان
ءىشىم ولگەن، سىرتىم ساۋ
اۋدارمالارى
ال، سەنەيىن، سەنەيىن
الا قويلار
اساۋ توي، تەنتەك جيىن، وپىر-توپىر
ءام جابىقتىم، ءام جالىقتىم
انشىلەر
بورودينو
بوسقا اۋرە بوپ كەلدىڭ بە تاعى مۇندا
ۆاديم
دۇعا
ەسەك پەن بۇلبۇل
جالاۋ
جولعا شىقتىم ءبىر جىم-جىرت تۇندە جالعىز
جۇرەكتە كوپ قازىنا بار، ءبارى جاقسى
كۇندى ۋاقىت يتەرىپ
كوڭىلدىڭ كۇيى تاعى دا
قاراسام قايعىرتار جۇرت بۇل زامانعى
قارعا مەن بۇركىت
قارعا مەن تۇلكى
قارعا مەن تۇلكى
قاسيەتتى دۇعا
لەنسكيي سوزىنەن
مەنىڭ سىرىم، جىگىتتەر، ەمەس وڭاي
وي
ونەگين ءسوزى
ونەگيننىڭ سيپاتى
ونەگيننىڭ تاتياناعا جازعان حاتى
ونەگيننىڭ تاتياناعا جاۋابى
ونەگيننىڭ ولەردەگى ءسوزى
ءپىل مەن قاندەن
تاتيانانىڭ ونەگينگە جازعان حاتى
تاتيانا ءسوزى
تەرەكتىڭ سىيى
شايتان
شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا
پوەمالارى
ەسكەندىر
ماسعۇت
ءازىم اڭگىمەسى
ۇلى اقىن، كومپوزيتور، فيلوسوف، ساياساتكەر، اعارتۋشى، قازاقتىڭ رەاليستىك جاڭا جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى.
اقىننىڭ ارعى تەگى ورتا ءجۇز توبىقتى ارعىن ىشىندەگى ولجاي باتىردان باستالادى. ولجايدان ايدوس، قايدوس، جىگىتەك ەسىمدى 3 ۇرپاق تارايدى. بۇلاردىڭ ءارقايسىسى كەيىن ءبىر - ءبىر رۋلى ەل بولىپ كەتكەن. ايدوستىڭ ايپارا دەگەن ايەلىنەن: ىرعىزباي، كوتىباق، توپاي.
انا ايتقانىنداي، شىنىندا، بۇلاردىڭ ىشىندە ىرعىزباي ورتاسىنان وزا شاۋىپ، ەل باسقارعان. ىرعىزبايدان ۇركەر، مىرزاتاي، جورتار، وسكەنباي تارايدى. وسكەنباي شارۋاعا جايلى، بيلىككە ءادىل كىسى بولعاندىقتان، "ءىسىڭ ادال بولسا وسكەنبايعا بار، ارام بولسا ەرالىعا بار” دەگەن ماتەل ءسوز قالعان. وسكەنبايدىڭ ايەلى زەردەدەن قۇنانباي تۋادى.
ابايدىڭ ءومىربايانىن جۇكتەۋ
ولەڭدەرى
ابرالىعا
ابايدىڭ سماعۇل دەگەن iنiسiنە قيىر جايلاپ جۇرگەندە ايتقانى
ادام — ءبىر بوق كوتەرگەن بوقتىڭ قابى
ادامنىڭ كەيبىر كەزدەرى
اداسقاننىڭ الدى – ءجون، ارتى – سوقپاق
اللا دەگەن ءسوز جەڭىل
اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس
البومعا
انتپەنەن تارقايدى
اسقا، تويعا باراتۇعىن
اتا - اناعا كوز قۋانىش
اۋرۋ جۇرەك اقىرىن سوعادى جاي
اش قارىن جۇبانا ما مايلى اس جەمەي
ايەلىڭ - مەدەت قىزى، اتى ىرىم
ءاليفبي ولەڭى
اسەمپاز بولما ارنەگە
اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز – اقىل زەرەك
باي سەيىلدى
بايماعامبەتكە قاتىنىنىڭ اتىنان شىعارىلعان
بازارعا، قاراپ تۇرسام، اركىم بارار
بايلار ءجۇر جيعان مالىن قورعالاتىپ
باقا مەن وگىز
بالالىق ءولدى، ءبىلدىڭ بە
بولدى دا پارتيا
بولىس بولدىم مىنەكي
بوستەگىم، قۇتىلدىڭ با كوتىباقتان
بوتەن ەلدە بار بولسا
بۋىنسىز ءتىلىڭ
بىلىمدىدەن شىققان ءسوز
بىلەكتەي ارقاسىندا ورگەن بۇرىم
ءبىر سۇلۋ قىز تۇرىپتى حان قولىندا
بىرەۋدەن بىرەۋ ارتىلسا
بىرەۋدىڭ كىسىسى ولسە، قارالى ول
ءبىر داۋرەن كەمدى كۇنگە – بوزبالالىق
عابيدوللاعا
عالىمنان نادان ارتپاس ۇققانمەنەن
عاشىقتىق، قۇمارلىقپەن – ول ەكى جول
عاشىقتىق ىزدەپ تانتىما
عاشىقتىڭ ءتىلى ءتىلسىز ءتىل
عىلىم تاپپاي ماقتانبا
دومبىراعا قول سوقپا
دۇيسەنقۇلعا
ءدۇتبايعا
ەم تابا الماي
ەرەكشە ەستەن كەتپەس قىزىق قايدا
ەسىڭدە بار ما جاس كۇنىڭ
ەسەك
جاز
جازعىتۇرى
جاقسىلىققا
جالىن مەن وتتان جارالىپ
جامانبالانىڭ بالاسى ولگەندە
جاپىراعى قۋارعان ەسكى ۇمىتپەن
جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نە قىلسا دا
جارتاس
جاستىقتىڭ وتى جالىنداپ
جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم
جەلسىز تۇندە جارىق اي
جۇرەگىم مەنىڭ قىرىق جاماۋ
جۇرەگىم، نەنى سەزەسىڭ
جۇرەك — تەڭىز، قىزىقتىڭ ءبارى — اسىل تاس
جۇرەكتە قايرات بولماسا
جىگىت ءسوزى
جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىمبات
زامان اقىر جاستارى
ينتەرناتتا وقىپ ءجۇر
كەيدە ەسەر كوڭىل قۇرعىرىڭ
كەلدىك تالاي جەرگە ەندى
كەڭ جايلاۋ - جالعىز بەسىك جاس بالاعا
كوزىمنىڭ قاراسى
كوزىنەن باسقا ويى جوق
كوك الا بۇلت سوگىلىپ
كوك تۇمان — الدىڭداعى كەلەر زامان
كوكبايعا
كولەڭكە باسىن ۇزارتىپ
كوڭىل قۇسى قۇيقىلجىر شارتاراپقا
كوكبايعا
كوجەكبايعا
كوجەكبايعا
كوڭلىم قايتتى دوستان دا، دۇشپاننان دا
كۇيىسبايعا
كۇلەمبايعا
كۇن ارتىنان كۇن تۋار
كۇشىك اسىراپ، يت ەتتىم
كۇز
كىم ەكەن دەپ كەلىپ ەم تۇيە قۋعان
قاجىماس دوس حالىقتا جوق
قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى
قالقام - اي، مەن ۇندەمەي جۇرەمىن كوپ
قالىڭ ەلىم، قازاعىم، قايران جۇرتىم
قانجار
قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا
قارا قاتىنعا
قاراشا، جەلتوقسان مەن سول ءبىر - ەكى اي
قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇيقى سەرگەك
قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇلعايدى ارمان
قاتىنى مەن ماساقباي
قور بولدى جانىم
قۋانباڭدار جاستىققا
قۋاتى وتتاي بۇرقىراپ
قۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار
قۇر ايعاي باقىرعان
قىز ءسوزى
قىزارىپ، سۇرلانىپ
قىران بۇركىت نە المايدى، سالسا باپتاپ
قىس
مالعا دوستىڭ مۇڭى جوق مالدان باسقا
ءماز بولادى بولىسىڭ
مەن بولامىن دەمەڭدەر
مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن
مەن سالەم جازامىن
نازارعا
نۇرلى اسپانعا تىرىسىپ وسكەنسىڭ سەن
ويعا ءتۇستىم، تولعاندىم
وسى قىمىز قازاققا
وزگەگە، كوڭىلىم، تويارسىڭ
ولەڭ – ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى
ولسەم، ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما
وكىنىشتى كوپ ءومىر كەتكەن ءوتىپ
پايدا ويلاما، ار ويلا
پاتشا قۇداي، سىيىمدى
رازاققا
راحىم شالعا
سابىرسىز، ارسىز، ەرىنشەك
ساعاتتىڭ شىقىلداعى ەمەس ەرمەك
ساپ-ساپ، كوڭىلىم، ساپ كوڭىلىم!
ساۋلەڭ بولسا كەۋدەڭدە
سەگىز اياق
سەنبە جۇرتقا، تۇرسا دا قانشا ماقتاپ
سەن مەنى نە ەتەسىڭ
سورى قالىڭ سوققى جەگەن پىشانامىز
سۇيسىنە المادىم، سۇيمەدىم
سۇم دۇنيە توناپ جاتىر، ءىسىڭ بار ما
تايعا مىندىك
توتى قۇس ءتۇستى كوبەلەك
تۋعىزعان اتا انا جوق
تۇبىندە باياندى ەڭبەك ەگىن سالعان
تۇلپاردان تۇعىر وزباس شابىلسا دا
ۇيالامىن دەگەنى كوڭىل ءۇشىن
فزۋلي، ءشاسي، ءسايحالي
شارىپكە
شوقپارداي كەكىلى بار، قامىس قۇلاق
شىعىس اقىندارىنشا
ىسىتقان، سۋىتقان
ءىشىم ولگەن، سىرتىم ساۋ
اۋدارمالارى
ال، سەنەيىن، سەنەيىن
الا قويلار
اساۋ توي، تەنتەك جيىن، وپىر-توپىر
ءام جابىقتىم، ءام جالىقتىم
انشىلەر
بورودينو
بوسقا اۋرە بوپ كەلدىڭ بە تاعى مۇندا
ۆاديم
دۇعا
ەسەك پەن بۇلبۇل
جالاۋ
جولعا شىقتىم ءبىر جىم-جىرت تۇندە جالعىز
جۇرەكتە كوپ قازىنا بار، ءبارى جاقسى
كۇندى ۋاقىت يتەرىپ
كوڭىلدىڭ كۇيى تاعى دا
قاراسام قايعىرتار جۇرت بۇل زامانعى
قارعا مەن بۇركىت
قارعا مەن تۇلكى
قارعا مەن تۇلكى
قاسيەتتى دۇعا
لەنسكيي سوزىنەن
مەنىڭ سىرىم، جىگىتتەر، ەمەس وڭاي
وي
ونەگين ءسوزى
ونەگيننىڭ سيپاتى
ونەگيننىڭ تاتياناعا جازعان حاتى
ونەگيننىڭ تاتياناعا جاۋابى
ونەگيننىڭ ولەردەگى ءسوزى
ءپىل مەن قاندەن
تاتيانانىڭ ونەگينگە جازعان حاتى
تاتيانا ءسوزى
تەرەكتىڭ سىيى
شايتان
شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا
پوەمالارى
ەسكەندىر
ماسعۇت
ءازىم اڭگىمەسى
You Might Also Like
