ءابىش كەكىلبايەۆ «كۇي»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءابىش كەكىلبايەۆ «كۇي»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءا. كەكىلبايەۆ «كۇي» حيكاياتىنىڭ مازمۇنىن ۇعىندىرۋ، ادامي، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى تۇسىندىرە وتىرىپ، شىن ونەردىڭ باعاسىن زۇلىمدىق تا جەڭە المايتىنىن جازۋشىنىڭ ءوز قولتاڭباسى ارقىلى انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىق: ۋاقىت سارىنىنا ساي ورىلگەن پروبلەمالىق سۇراقتار ارقىلى وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا باۋلۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى شىعارما كەيىپكەرلەرىنىڭ بولمىس بىلىمىنە، تابيعي تىرشىلىگىنە، تاريح تەرەڭىنە بويلاتا، تالداۋ جاساتا وتىرىپ، ادامگەرشىلىككە، ۇلتجاندىلىققا، ۇستامدىلىققا، مەيىرىمدىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ءماتىن تالداۋ، اڭگىمەلەسۋ، وي ءبولىسۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپتاستىرۋ، جارتىلاي ىزدەندىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. جاڭا ساباق
1. كىرىسپە ءسوز. ءمۇعالىمنىڭ ءابىش كەكىلبايەۆ تۋرالى ولەڭ وقۋى
ۇرپاقتاردى تامسانتقان سىمبات، ءنارى،
عۇمىرىڭىز تىرلىكتىڭ ءتۇرلى اقپارى.
تاۋەلسىز ەل تورىندە جارقىراعان،
بۇل عاسىردىڭ ءوزىڭىز ءبىر ماقتانى.
باقىت كەيدە دەسەك تە ازاپتى نۇر،
ءومىر سىزگە سىيلاپتى عاجاپ عۇمىر.
قالاممەنەن بىلىممەن، پاراساتپەن،
كوتەردىڭىز قازاقتى بيىككە ءبىر.
جىلىتسا جۇرەكتەردى جان شۋاعى،
بىلىممەن كوڭىل كىرى ارشىلادى.
نۇر شاشسىن دەپ الەمگە سىيعا تارتقان
سياقتىسىز ماڭعىستاۋ شامشىراعى!
2. ءا. كەكىلبايەۆ
↓
اسا دارىندى جازۋشى، كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى.
1939 جىلى 6 جەلتوقساندا ماڭعىستاۋ وبلىسى، وندى اۋىلىنىڭ مىرزايىر جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن.
تاۋشىقتاعى شاحتا ورتا مەكتەبىن بىتىرگەن.
قازاقتىڭ ۇلتتىق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامداعان.
العاشقى كىتابى «شۋاقتى كۇندەر» 1962ج
شىعارمالارى – «ۇركەر»، «اڭىزدىڭ اقىرى»، «حانشا - داريا حيكاياسى»، «ابىلايحان»، «كۇي»، «باسەكە» ت. ب.
اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، «الەمنىڭ تانىمال 100 ادامى» اتاعىنا يە.
«كۇي» حيكاياتى - 27 جاسىندا جازىلدى
ايگىلى پروزاشى رەتىندە تانۋدىڭ باستاماسى.
ورىس تىلىنە اۋدارىلىپ، سىنشىلار جوعارى باعالاعان شىعارما.
«شىن ونەردىڭ باستى مىندەتى - ءوزىنىڭ ادامگەرشىلىك رۋحىن جوعارى ۇستاۋ. ونەر بارلىق ونەر اتاۋلىمەن كۇرەستە ۇستەم بولۋعا ءتيىس. ءا. كەكىلبايەۆ وسىعان ۇندەيدى» (زويا كەدرينا)
ءىىى. شىعارمانى وقىپ - ءتۇسىنۋ ءۇشىن جاسالاتىن جۇمىستار:
1. ءماتىن بويىنشا تالداۋ
ءى توپ → تۇرىكپەن اۋىلىنىڭ سيپاتى
ءىى توپ → ماڭگۇرت قازاقتار وقيعاسى
ءىىى توپ → كوكبورىگە بەرىلگەن اس
جاي سۇراقتار:
1. قاۋقيعان سەڭسەڭ بورىكتەر كىمدەر؟
2. ماڭگۇرت قازاقتار دەگەن كىمدەر ەدى؟
3. تۇرىكپەندەردىڭ اس بەرۋ داستۇرىندە قانداي ايىرماشىلىق بار ەكەن؟
4. جونەيىت باتىردىڭ نەشە ۇلى بار ەدى؟ ولاردىڭ قازاسى تۋرالى نە ايتىلادى؟
5. داۋلەتتىڭ بويىندا قانداي ونەرى بار؟ اكەسى مەن اعاسىنىڭ وعان كوزقاراسى قانداي؟
پروبلەمالىق سۇراقتار:
1. قالاي ويلايسىڭدار، تۇرىكپەندەر مەن ادايلار اراسىندا جاۋگەرشىلىكتىڭ بولۋ سەبەبى نەلىكتەن؟
2. ماڭگۇرتتىك دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ وسى ۇعىم قانداي شىعارمادا بار ەدى؟
3. تۇتقىن قازاقتاردىڭ قاشىپ كەتۋ مۇمكىندىگى بار ما ەدى؟ وركەنيەتتى ەلدەردە ادام قۇقىعى قورعالا ما، بوستاندىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
4. «ەركەككە نايزا مەن قىلىشتان باسقا نە ونەر كەرەك؟» دەگەن ۇعىمعا قانداي پىكىر ايتار ەدىڭدەر؟
5. اكە مەن بالانىڭ اراسىنداعى ءۇنسىز كەلىسپەۋشىلىك نەگە بايلانىستى ەدى؟ اتا - بابا ءارۋاعىنا قۇران باعىشتاۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3. شىعارماشىلىق جۇمىستار
ءى توپ - سالت - ءداستۇر، ىرىم جايلى وي - پىكىر ايتۋ، ناقتى مىسالمەن.
ءىى توپ - ار - نامىس، ەر - ەز ۇعىمىنا بايلانىستى شاعىن وي تولعاۋ
ءىىى توپ – «ونەر تۇنشىقپاسىن» تاقىرىبىنا وي تولعاۋ
4. سالىستىرۋ
«ماڭگۇرت»
↓
«كۇي» → ءتۇيىنى → جانعا - جان، قانعا - قان نامىستىڭ نايزادان باسقا قورعاۋشىسى جوق
«نايمان - انا» → ءتۇيىنى → وي - سانانى ۋلاعان قاتىگەزدىك
«بۇگىنگى» → ءتۇيىنى → «قولدان جاسالار ماڭگۇرتتىككە جول جوق!»
5. شىعارمانى وقىپ - ۇيرەنۋدەگى وقۋشى اسەرى تۋرالى پىكىر ايتقىزۋ
ا) حيكايات وقيعاسى ۇنادى ما، نەسىمەن؟
ءا) قاي تۇستارى سەندەردى ءار ءتۇرلى كۇيگە سالدى؟ (قۋانتتى، رەنجىتتى، كۇلدىردى، جىلاتتى، تولعانتتى، ويلاندىردى ت. ب.)
ب) وقيعاعا اۆتوردىڭ جەكە كوزقاراسى قالاي دەپ ويلايسىڭدار؟
ۆ) بۇگىنگى ساباقتا كىمنىڭ جاۋابى، پىكىرى كوڭىلىڭنەن شىقتى؟
گ) مۇلدە ەستىمەگەن تىڭ مالىمەت الدىم دەپ ويلايسىڭدار ما؟
ءىۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ۇيگە تاپسىرما: «كۇي» حيكاياتىن تولىق وقۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءا. كەكىلبايەۆ «كۇي» حيكاياتىنىڭ مازمۇنىن ۇعىندىرۋ، ادامي، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى تۇسىندىرە وتىرىپ، شىن ونەردىڭ باعاسىن زۇلىمدىق تا جەڭە المايتىنىن جازۋشىنىڭ ءوز قولتاڭباسى ارقىلى انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىق: ۋاقىت سارىنىنا ساي ورىلگەن پروبلەمالىق سۇراقتار ارقىلى وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا باۋلۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى شىعارما كەيىپكەرلەرىنىڭ بولمىس بىلىمىنە، تابيعي تىرشىلىگىنە، تاريح تەرەڭىنە بويلاتا، تالداۋ جاساتا وتىرىپ، ادامگەرشىلىككە، ۇلتجاندىلىققا، ۇستامدىلىققا، مەيىرىمدىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ءماتىن تالداۋ، اڭگىمەلەسۋ، وي ءبولىسۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپتاستىرۋ، جارتىلاي ىزدەندىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. جاڭا ساباق
1. كىرىسپە ءسوز. ءمۇعالىمنىڭ ءابىش كەكىلبايەۆ تۋرالى ولەڭ وقۋى
ۇرپاقتاردى تامسانتقان سىمبات، ءنارى،
عۇمىرىڭىز تىرلىكتىڭ ءتۇرلى اقپارى.
تاۋەلسىز ەل تورىندە جارقىراعان،
بۇل عاسىردىڭ ءوزىڭىز ءبىر ماقتانى.
باقىت كەيدە دەسەك تە ازاپتى نۇر،
ءومىر سىزگە سىيلاپتى عاجاپ عۇمىر.
قالاممەنەن بىلىممەن، پاراساتپەن،
كوتەردىڭىز قازاقتى بيىككە ءبىر.
جىلىتسا جۇرەكتەردى جان شۋاعى،
بىلىممەن كوڭىل كىرى ارشىلادى.
نۇر شاشسىن دەپ الەمگە سىيعا تارتقان
سياقتىسىز ماڭعىستاۋ شامشىراعى!
2. ءا. كەكىلبايەۆ
↓
اسا دارىندى جازۋشى، كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى.
1939 جىلى 6 جەلتوقساندا ماڭعىستاۋ وبلىسى، وندى اۋىلىنىڭ مىرزايىر جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن.
تاۋشىقتاعى شاحتا ورتا مەكتەبىن بىتىرگەن.
قازاقتىڭ ۇلتتىق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامداعان.
العاشقى كىتابى «شۋاقتى كۇندەر» 1962ج
شىعارمالارى – «ۇركەر»، «اڭىزدىڭ اقىرى»، «حانشا - داريا حيكاياسى»، «ابىلايحان»، «كۇي»، «باسەكە» ت. ب.
اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، «الەمنىڭ تانىمال 100 ادامى» اتاعىنا يە.
«كۇي» حيكاياتى - 27 جاسىندا جازىلدى
ايگىلى پروزاشى رەتىندە تانۋدىڭ باستاماسى.
ورىس تىلىنە اۋدارىلىپ، سىنشىلار جوعارى باعالاعان شىعارما.
«شىن ونەردىڭ باستى مىندەتى - ءوزىنىڭ ادامگەرشىلىك رۋحىن جوعارى ۇستاۋ. ونەر بارلىق ونەر اتاۋلىمەن كۇرەستە ۇستەم بولۋعا ءتيىس. ءا. كەكىلبايەۆ وسىعان ۇندەيدى» (زويا كەدرينا)
ءىىى. شىعارمانى وقىپ - ءتۇسىنۋ ءۇشىن جاسالاتىن جۇمىستار:
1. ءماتىن بويىنشا تالداۋ
ءى توپ → تۇرىكپەن اۋىلىنىڭ سيپاتى
ءىى توپ → ماڭگۇرت قازاقتار وقيعاسى
ءىىى توپ → كوكبورىگە بەرىلگەن اس
جاي سۇراقتار:
1. قاۋقيعان سەڭسەڭ بورىكتەر كىمدەر؟
2. ماڭگۇرت قازاقتار دەگەن كىمدەر ەدى؟
3. تۇرىكپەندەردىڭ اس بەرۋ داستۇرىندە قانداي ايىرماشىلىق بار ەكەن؟
4. جونەيىت باتىردىڭ نەشە ۇلى بار ەدى؟ ولاردىڭ قازاسى تۋرالى نە ايتىلادى؟
5. داۋلەتتىڭ بويىندا قانداي ونەرى بار؟ اكەسى مەن اعاسىنىڭ وعان كوزقاراسى قانداي؟
پروبلەمالىق سۇراقتار:
1. قالاي ويلايسىڭدار، تۇرىكپەندەر مەن ادايلار اراسىندا جاۋگەرشىلىكتىڭ بولۋ سەبەبى نەلىكتەن؟
2. ماڭگۇرتتىك دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ وسى ۇعىم قانداي شىعارمادا بار ەدى؟
3. تۇتقىن قازاقتاردىڭ قاشىپ كەتۋ مۇمكىندىگى بار ما ەدى؟ وركەنيەتتى ەلدەردە ادام قۇقىعى قورعالا ما، بوستاندىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
4. «ەركەككە نايزا مەن قىلىشتان باسقا نە ونەر كەرەك؟» دەگەن ۇعىمعا قانداي پىكىر ايتار ەدىڭدەر؟
5. اكە مەن بالانىڭ اراسىنداعى ءۇنسىز كەلىسپەۋشىلىك نەگە بايلانىستى ەدى؟ اتا - بابا ءارۋاعىنا قۇران باعىشتاۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3. شىعارماشىلىق جۇمىستار
ءى توپ - سالت - ءداستۇر، ىرىم جايلى وي - پىكىر ايتۋ، ناقتى مىسالمەن.
ءىى توپ - ار - نامىس، ەر - ەز ۇعىمىنا بايلانىستى شاعىن وي تولعاۋ
ءىىى توپ – «ونەر تۇنشىقپاسىن» تاقىرىبىنا وي تولعاۋ
4. سالىستىرۋ
«ماڭگۇرت»
↓
«كۇي» → ءتۇيىنى → جانعا - جان، قانعا - قان نامىستىڭ نايزادان باسقا قورعاۋشىسى جوق
«نايمان - انا» → ءتۇيىنى → وي - سانانى ۋلاعان قاتىگەزدىك
«بۇگىنگى» → ءتۇيىنى → «قولدان جاسالار ماڭگۇرتتىككە جول جوق!»
5. شىعارمانى وقىپ - ۇيرەنۋدەگى وقۋشى اسەرى تۋرالى پىكىر ايتقىزۋ
ا) حيكايات وقيعاسى ۇنادى ما، نەسىمەن؟
ءا) قاي تۇستارى سەندەردى ءار ءتۇرلى كۇيگە سالدى؟ (قۋانتتى، رەنجىتتى، كۇلدىردى، جىلاتتى، تولعانتتى، ويلاندىردى ت. ب.)
ب) وقيعاعا اۆتوردىڭ جەكە كوزقاراسى قالاي دەپ ويلايسىڭدار؟
ۆ) بۇگىنگى ساباقتا كىمنىڭ جاۋابى، پىكىرى كوڭىلىڭنەن شىقتى؟
گ) مۇلدە ەستىمەگەن تىڭ مالىمەت الدىم دەپ ويلايسىڭدار ما؟
ءىۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ۇيگە تاپسىرما: «كۇي» حيكاياتىن تولىق وقۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
1) ۇزىن – قىسقا. بيىك – الاسا. كەڭ – تار.
