ادەپتى بالا- ارلى بالا
قىزىلوردا وبلىسى،
قازالى اۋدانى، بايحوجا ەلدىمەكەنى
№258 نەگىزگى مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
قالابايەۆا گۇلفاريزا قارجاۋباي قىزى
«ادەپتى بالا ارلى بالا»
تاربيە جۇمىستىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، قاراپايىمدىلىققا، كىشىپەيىلدىلىككە، ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادەپتىلىككە ۇيرەتۋ. ادەپ پەن سىپايىلىق ارقىلى جامان ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ.
2. ۇلكەندى سىيلاۋعا، كىشىنى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. كىرىسپە ءسوز.
- قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار!
ءبىز بۇگىن «بالانى جاستان باقپاساڭ،
جاماندىقتان قاقپاساڭ.
قادىردەن جۇرداي قاسقا بوپ
كەشكەنىڭ ءومىر بوسقا تەك»، - دەگەندەي،
وقۋشىلارىمىزدى جاماندىقتى پەن جاقسىلىقتى،ادەپسىزدىك پەن ادەپتىلىكتى، ادەمىلىكتى اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ ماقساتىندا «ادەپتى بالا، ارلى بالا» اتتى جيىنىمىزعا جينالىپ وتىرمىز.
ادەپتىلىك – ادامداردىڭ ءوزارا جاقسى قارىم-قاتىناسىنىڭ، ءجۇرىس-تۇرىسىنىڭ، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىشىپەيىل بولۋ بەلگىسى ەكەن.
1ء-بولىم « نە دەۋ كەرەك؟»
1-وقۋشى:
اپاڭ سەنىڭ بازاردان،
الما ساتىپ اپەردى.
ەڭ ۇلكەنىن، جاقسىسىن،
ساعان تاڭداپ اپەردى.
نە بارىپ جەۋ كەرەك؟
حورمەن: «راحمەت، اپا!» دەۋ كەرەك.
2-وقۋشى:
بالالار ءجۇر كوشەدە،
ەستىلدى شۋ – ايحاي.
سەندە شىقتىڭ دوسىڭدى،
قاعىپ كەتتىڭ بايقاماي.
مۇندايدا نە دەۋ كەرەك؟
حورمەن: «كەشىرىڭىز» دەۋ كەرەك.
3-وقۋشى:
وسى كەلگەن بەتىڭدە،
دوپتى قۋدىڭ جارىستىڭ.
كوشەنىڭ سول شەتىندە
كەزىكتى ءبىر اپايىڭ
ۇمىتتىڭ سەن نە دەۋدى؟
حورمەن: «سالەمەتسىز بە؟» دەۋ كەرەك.
2– ءبولىم. سۇراق – جاۋاپ
4 – وقۋشى:
ىلگەك تۇيمە جۇلىنىپ،
كەشكە دەيىن الىسار.
اركىمگە ءبىر ۇرىنار،
قۇسپەن، مالمەن جارىسار
ول قانداي بالا؟ (قيقار بالا)
5 – وقۋشى:
شاشى ءتۇسىپ كوزىنە،
تۇسىنبەي ناقىل سوزىنە.
ۇلكەندەرمەن تالاسار،
دالەل تاۋىپ وزىنە.
ول قانداي بالا؟ (جالقاۋ بالا)
6 – وقۋشى:
داپتەر، سومكە ءبارى دە،
دال-دال بولىپ جىرتىلعان.
سيا توگىپ بانتىنە،
شيماي سالعان سىرتىنان
ول قانداي بالا؟(سالاق بالا)
7 – وقۋشى:
الدىن وراپ كىسىنىڭ،
كەسىپ وتپەي كولدەنەڭ.
ىزەتىمەن كىشىنىڭ،
سالەمدەسىپ جول بەرەم.
ول قانداي بالا؟ (ادەپتى بالا)
8 – وقۋشى:
جۇرەم تۋرا جولمەنەن
جالعان سوزگە توزبەيمىن.
جەتكىزەتىن مۇراتقا،
تەك شىندىقتى كوزدەيمىن
ول قانداي ادام؟ (ادىلەتتى بالا)
9 - وقۋشى
وزگەلەردەن ءوزىمدى،
سانامايمىن جوعارى.
ارتىق ايتپاي ءسوزىمدى،
جەلپىنبەيمىن ەشقانداي
ول قانداي بالا؟ (كىشىپەيىل)
ءمۇعالىم ءسوزى:
1 سىيلاپ ۇلكەن اعانى،
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟
حورمەن: «ۇقىپتى ەكەن بۇل» دەيمىز
2 تاۋداي بيىك تالابى،
جاقسى وقيتىن بالانى.
كىم دەيمىز؟
حورمەن: «ۇلگىلى ەكەن بۇل» دەيمىز
ءىىى- ءبولىم
ادەپتىلىك ار – ۇيات،
ادامدىقتىڭ بەلگىسى.
تۇرپايى مىنەز تاعى جات.
ناداندىقتىڭ بەلگىسى، - دەي كەلىپ، قازاقتىڭ ىرىم - تيىمدارىنا كەزەك بەرەيىك:
ءبۇيىرىڭدى تايانبا.
ۇلكەننىڭ الدىن كەسپە.
ۇلكەننىڭ ءسوزىن بولمە.
ۇيگە قاراي جۇگىرمە.
جالعىز اعاشتى كەسپە.
كۇلدى باسپا.
تۇندە تىرناق الما.
مالدى تەپپە.
اقتى توكپە.
بوساعانى كەرمە.
VI ءبولىم
اباي اتامىزدىڭ «ادام بولام دەسەڭىز» اتتى ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
قازالى اۋدانى، بايحوجا ەلدىمەكەنى
№258 نەگىزگى مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
قالابايەۆا گۇلفاريزا قارجاۋباي قىزى
«ادەپتى بالا ارلى بالا»
تاربيە جۇمىستىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، قاراپايىمدىلىققا، كىشىپەيىلدىلىككە، ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادەپتىلىككە ۇيرەتۋ. ادەپ پەن سىپايىلىق ارقىلى جامان ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ.
2. ۇلكەندى سىيلاۋعا، كىشىنى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. كىرىسپە ءسوز.
- قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار!
ءبىز بۇگىن «بالانى جاستان باقپاساڭ،
جاماندىقتان قاقپاساڭ.
قادىردەن جۇرداي قاسقا بوپ
كەشكەنىڭ ءومىر بوسقا تەك»، - دەگەندەي،
وقۋشىلارىمىزدى جاماندىقتى پەن جاقسىلىقتى،ادەپسىزدىك پەن ادەپتىلىكتى، ادەمىلىكتى اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ ماقساتىندا «ادەپتى بالا، ارلى بالا» اتتى جيىنىمىزعا جينالىپ وتىرمىز.
ادەپتىلىك – ادامداردىڭ ءوزارا جاقسى قارىم-قاتىناسىنىڭ، ءجۇرىس-تۇرىسىنىڭ، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىشىپەيىل بولۋ بەلگىسى ەكەن.
1ء-بولىم « نە دەۋ كەرەك؟»
1-وقۋشى:
اپاڭ سەنىڭ بازاردان،
الما ساتىپ اپەردى.
ەڭ ۇلكەنىن، جاقسىسىن،
ساعان تاڭداپ اپەردى.
نە بارىپ جەۋ كەرەك؟
حورمەن: «راحمەت، اپا!» دەۋ كەرەك.
2-وقۋشى:
بالالار ءجۇر كوشەدە،
ەستىلدى شۋ – ايحاي.
سەندە شىقتىڭ دوسىڭدى،
قاعىپ كەتتىڭ بايقاماي.
مۇندايدا نە دەۋ كەرەك؟
حورمەن: «كەشىرىڭىز» دەۋ كەرەك.
3-وقۋشى:
وسى كەلگەن بەتىڭدە،
دوپتى قۋدىڭ جارىستىڭ.
كوشەنىڭ سول شەتىندە
كەزىكتى ءبىر اپايىڭ
ۇمىتتىڭ سەن نە دەۋدى؟
حورمەن: «سالەمەتسىز بە؟» دەۋ كەرەك.
2– ءبولىم. سۇراق – جاۋاپ
4 – وقۋشى:
ىلگەك تۇيمە جۇلىنىپ،
كەشكە دەيىن الىسار.
اركىمگە ءبىر ۇرىنار،
قۇسپەن، مالمەن جارىسار
ول قانداي بالا؟ (قيقار بالا)
5 – وقۋشى:
شاشى ءتۇسىپ كوزىنە،
تۇسىنبەي ناقىل سوزىنە.
ۇلكەندەرمەن تالاسار،
دالەل تاۋىپ وزىنە.
ول قانداي بالا؟ (جالقاۋ بالا)
6 – وقۋشى:
داپتەر، سومكە ءبارى دە،
دال-دال بولىپ جىرتىلعان.
سيا توگىپ بانتىنە،
شيماي سالعان سىرتىنان
ول قانداي بالا؟(سالاق بالا)
7 – وقۋشى:
الدىن وراپ كىسىنىڭ،
كەسىپ وتپەي كولدەنەڭ.
ىزەتىمەن كىشىنىڭ،
سالەمدەسىپ جول بەرەم.
ول قانداي بالا؟ (ادەپتى بالا)
8 – وقۋشى:
جۇرەم تۋرا جولمەنەن
جالعان سوزگە توزبەيمىن.
جەتكىزەتىن مۇراتقا،
تەك شىندىقتى كوزدەيمىن
ول قانداي ادام؟ (ادىلەتتى بالا)
9 - وقۋشى
وزگەلەردەن ءوزىمدى،
سانامايمىن جوعارى.
ارتىق ايتپاي ءسوزىمدى،
جەلپىنبەيمىن ەشقانداي
ول قانداي بالا؟ (كىشىپەيىل)
ءمۇعالىم ءسوزى:
1 سىيلاپ ۇلكەن اعانى،
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟
حورمەن: «ۇقىپتى ەكەن بۇل» دەيمىز
2 تاۋداي بيىك تالابى،
جاقسى وقيتىن بالانى.
كىم دەيمىز؟
حورمەن: «ۇلگىلى ەكەن بۇل» دەيمىز
ءىىى- ءبولىم
ادەپتىلىك ار – ۇيات،
ادامدىقتىڭ بەلگىسى.
تۇرپايى مىنەز تاعى جات.
ناداندىقتىڭ بەلگىسى، - دەي كەلىپ، قازاقتىڭ ىرىم - تيىمدارىنا كەزەك بەرەيىك:
ءبۇيىرىڭدى تايانبا.
ۇلكەننىڭ الدىن كەسپە.
ۇلكەننىڭ ءسوزىن بولمە.
ۇيگە قاراي جۇگىرمە.
جالعىز اعاشتى كەسپە.
كۇلدى باسپا.
تۇندە تىرناق الما.
مالدى تەپپە.
اقتى توكپە.
بوساعانى كەرمە.
VI ءبولىم
اباي اتامىزدىڭ «ادام بولام دەسەڭىز» اتتى ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
You Might Also Like
