الەمنىڭ قىزىقتى دەرەكتەرى
جەر پلانەتاسى تاڭعاجايىپ سىرلارعا تولى. تابيعاتتىڭ تىلسىم قۇپيالارىنىڭ كوپتىگى سونشا، ولاردىڭ بارلىعىن شەشۋ مۇمكىن ەمەس سياقتى. نازارلارىڭىزعا الەمدەگى ەڭ قىزىقتى 10 دەرەكتى ۇسىنامىن.
1. الەمدەگى اتاۋى ەڭ قىسقا ايماق-Å. شۆەسيا مەن نورۆەگيانىڭ شەكاراسىندا ورنالاسقان كىشكەنتاي Å اۋىلى ەڭ قىسقا اتاۋلى ايماق. سكانديناۆيالىق تىلدەن اۋدارعاندا Å – «وزەن» دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن.
2. ەڭ الىپ قالا. الەمدە ەڭ ۇلكەن جەر اۋماعىن الىپ جاتقان قالا قىتايدا ىشكى مونعوليا اۋدانىندا ورنالاسقان حۋلۋن-بۋير قالاسى. ونىڭ الىپ جاتقان اۋماعى 263 953 شارشى كم.
3. تەك قانا ءبىر ەلمەن شەكتەسەتىن ەلدەر. لەسوتو، ۆاتيكان جانە سان-مارينو ەلدەرى ءبىر عانا ەلمەن شەكتەسەدى. لەسوتونى تولىعىمەن يۋار قورشايدى، ال ۆاتيكان مەن سان-مارينونى تولىعىمەن يتاليا قورشاپ جاتىر.
4. ەڭ ۇزىن گەوگرافيالىق اتاۋ. «Taumatawhakatangihangak oauauotamateaturipukaka pikimaungahoronukupokaiwhe nua kitanatahu»
5. ەڭ سۋىق جانە ەڭ جىلى تەڭىز. رەسەيدەگى اق تەڭىزدىڭ سۋ تەمپەراتۋراسى ەڭ تومەن، بار-جوعى -2 °C-كە تەڭ. پەرسيد شىعاناعى ەڭ جىلى تەڭىز بولىپ سانالادى. جازدا سۋ تەمپەراتۋراسى 35،6 °C-قا دەيىن بارادى.
6. سان-مارينو – الەمدەگى ەڭ ەجەلگى كونستيتۋسيوندىق مەملەكەت بولىپ سانالادى. سان-مارينو ەلىن 301 جىلى ديوكلەتيان يمپەراتورىنان قاشىپ جۇرگەن تاس قالاۋشىسى قۇرعان. سان-مارينو كونستيتۋسياسى 1600 جىلى قابىلدانىپ، الەمدەگى قابىلدانعان ەڭ ءبىرىنشى كونستيتۋسيا.
7. ادامزات قازعان ەڭ تەرەڭ ويىق. ادامزات قازعان ەڭ تەرەڭ ويىق رەسەيدەگى كول اساتەرەڭ ساڭىلاۋى بولىپ سانالادى. ول 12 262 مەتردى قۇراپ، عىلىمي جۇمىستارعا قازىلعان بولاتىن. مۇنىڭ سالدارىنا ءبىراز عىلىمي جاڭالىقتار جاسالعان ەكەن.
8. جەردىڭ ءوز وسىنەن اينالۋى ءىس جۇزىندە 24 ساعاتقا سوزىلمايدى. عالامشاردىڭ تولىق اينالۋى 23 ساعات، 56 مينۋت جانە 4 سەكۋندتى الادى. بۇل جۇلدىزدى كۇن، ونى استرونومدار اتايدى. بۇل جاعدايدا كۇن شىن مانىندە 4 مينۋتقا قىسقارادى، بۇل ۋاقىت جينالىپ، بىرنەشە ايدان كەيىن كۇن تۇنگە، ال ءتۇن كۇندىزگە اينالادى دەپ شەشە الامىز. ءبىراق جەر كۇندى اينالاتىنىن ۇمىتپاڭىز. ال كۇننىڭ ءوزى ۇنەمى ءوز ورنىنان شامامەن ءبىر گرادۋسقا اۋىسادى. وسى ەكى قوزعالىستى قوسساڭىز، ءدال 24 ساعات الاسىز.
9. ادام اعزاسىنداعى ەڭ كۇشتى بۇلشىقەت – ءتىل.
10. جەر - بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءومىر بار جالعىز بەلگىلى پلانەتا. ءبىراق باسقا پلانەتالاردا تىرشىلىك بولسا، ونى تابۋعا تاجىريبەلەر مەن عىلىمي جۇمىستار كومەكتەسەرى ءسوزسىز. مىسالى، NASA NExSS جوباسىن قۇرۋ تۋرالى حابارلادى. ونىڭ ماقساتى – كەپلەر عارىشتىق تەلەسكوپى جانە باسقا دا وسىعان ۇقساس قۇرىلعىلار جىبەرگەن مالىمەتتەردى وڭدەۋ، سونداي-اق ەكزوپلانەتالاردى زەرتتەۋ. ءبىراق، شىن مانىندە، جوبا جەرۇستى تىرشىلىكتى ىزدەۋگە ارنالعان. دەگەنمەن، عالىمدارعا ىزدەنىستەرىنە ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ، ازىرگە ءبىز جەردىڭ ءومىر سۇرۋگە قولايلى جالعىز جەر ەكەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك. جانە بۇل ونىڭ تاريحىنداعى ەڭ ماڭىزدى فاكت.
نۇرجىگىت ايدىن
You Might Also Like
-
سەن سونداي اقىلسىز، ايتقاندى ورىندامايتىن، اقىماق، جيىركەنىشتى، ءۇستى-باسى لاس، قارنى اشسا تىنىشتىق بەرمەيتىن، كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنە ۇنامايتىن، قاڭعىرىپ، ءار جەردە ۇيىقتاپ قالاتىن مىسىعىمدى كورمەدىڭ با؟
