ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا
اشىق تاربيە ساعاتى: ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا.
ماقساتى: قازاق حالقىنىڭ تانىمال سازگەرى ءشامشى قالداياقوۆتىڭ ومىرىمەن، شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ؛ ونىڭ حالقىنا قالدىرعان مول مۇراسىن ۇرپاققا جەتكىزە وتىرىپ، سازگەردى، اندەرىن قۇرمەتتەۋگە شاقىرۋ.
كورنەكىلىگى: ەكراندا «ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا» اتتى تاقىرىپتا ءشامشىنىڭ ومىرىنەن، شىعارماشىلىعىنان سۋرەتتەر كورسەتۋ، ەلىمىزدىڭ كورنەكتى اقىن – جازۋشىلارىنىڭ، انشىلەرىنىڭ ءشامشى تۋرالى جۇرەكجاردى لەبىزدەرىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ.
بارىسى
توپ جەتەكشىسى: قۇرمەتتى ۇستازدار مەن ستۋدەنتتەر! سىزدەر بۇگىن قىرىق جىل بويى قازاقتىڭ دالاسى مەن بالاسىن ءان اۋەنىمەن الديلەگەن ۇلى كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆقا ارنالعان №107 توپ ستۋدەنتتەرى دايىنداعان «ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا» اتتى ادەبي - سازدى كەشتى تاماشالاعالى وتىرسىزدار. «قازاقتىڭ كىم ەكەنىن بىلگىسى كەلگەن ادام ءشامشى قالداياقوۆتىڭ اندەرىن تىڭداسىن» دەگەن ءسوزدى قازاقتىڭ بەلگىلى جازۋشىسى عابيت مۇسىرەپوۆ ايتىپتى. ارينە، بۇل ءسوز تەكتەن – تەككە ايتىلماسا كەرەك، ويتكەنى ءشامشى اندەرى ۇلتىمىزدىڭ باعا جەتپەس بايلىعى، رۋحاني قازىناسى. ءشامشى اندەرى – ماڭگى ەسكىرمەيتىن، كونەرمەيتىن اندەر. قانداي دا ءبىر ۇلى ىستەر تۋعان جەردىڭ توپىراعىنان باستالسا كەرەك. ءشامشى اعامىز دا تۋعان حالقىن، وسكەن ەلىن، جۋساندى جەرىن اقتىق دەمى قالعانشا قۇلاي ءسۇيدى، ولاردى ءوزىنىڭ ءان بەسىگىندە تەربەتتى، ءان شىعارۋداعى ونەر جولىن بار بايلىقتان جوعارى قويدى. تۋعان جەرگە قۇرمەت پەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن ءان اۋەنىندە قالىقتاتقان ءشامشى اعامىز نە دەگەن قۇدىرەتتى ەدى!
ەلىمىزدىڭ بىرلىگىنە، تىنىشتىعىنا ارناپ جازعان ءشامشىنىڭ «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىن جان جۇرەگىڭ تەبىرەنبەي تىڭداۋ مۇمكىن ەمەس. «بۇل ءانىم تۇبىندە ەلىمنىڭ ءانۇرانىنا اينالادى» دەگەن ءشامشىنىڭ ءسوزى راسقا اينالىپ، اسقاق رۋحتى بۇل ءان بۇگىندە قازاق دالاسىنىڭ ءانۇرانىنا اينالدى.
1 - جۇرگىزۋشى: قازاقستاننىڭ حالىق اقىنى اسەلحان قالىبەكوۆانىڭ «قۇتتى بولسىن ەل قالاعان ءانۇران!» ولەڭى. وقيتىن ماحانوۆ ناريمان.
1 - جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى «مەنىڭ
قازاقستانىم». ءسوزى جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ پەن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىكى. ءانى ءشامشى قالداياقوۆتىكى. ورىندايتىن حور.
2 - جۇرگىزۋشى: ارىس وزەنىنىڭ سىردارياعا قۇياتىن جەردەگى قويناۋىندا «سارىكول» دەگەن شاعىن كول بار. مىنە، وسى كولدىڭ جاعاسىندا قالداياق دەگەن كىسىنىڭ قامىس كۇركەسىندە 1930 جىلدىڭ 15 - ءشى تامىزىندا ءبىر ۇل بالا دۇنيەگە كەلەدى.
كورىنىس (ءشامشىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى)
1 - جۇرگىزۋشى: وسى سوزدەردىڭ كەيىننەن اقيقاتقا اينالىپ، انىمەن ءار جۇرەكتى الديلەگەن، ءان پاديشاسى اتانىپ، التىن ءتاجىنى كيگەن سازگەر ءشامشى قالداياق ۇلى بولاتىنىن كىم بىلگەن؟
2 - جۇرگىزۋشى: ءشامشى! قازاق حالقىنىڭ دارىندى ۇلدارىنىڭ ءبىرى ءشامشى قالداياقوۆ تۋرالى ايتۋ ءارى وڭاي، ءارى قيىن. اسقار شىڭنىڭ الىستاعان سايىن بيىكتەي بەرەتىنى سەكىلدى قازاق دالاسىنىڭ ۇلى پەرزەنتى ءشامشى قالداياقوۆتىڭ دا ۋاقىت وتكەن سايىن داڭقى ءوسىپ، رۋحى اسقاقتاپ بارادى.
1 - جۇرگىزۋشى: ءاربىر ادامنىڭ ەڭ جاقىن، ەڭ قىمبات، ەڭ اسىل ادامى بار. ول – انا. انا – جەر بەتىندەگى تىرشىلىكتىڭ قاينار بۇلاعى. انا – تەڭدەسى جوق تاۋسىلمايتىن جىر.
شىرىلداپ دۇنيەگە كەلگەن ساتتەن باستاپ – اق انانىڭ جىلۋىن، انانىڭ ءالديىن ىزدەي باستايسىڭ.
كورىنىس (ءشامشىنىڭ اناسىمەن قوشتاسۋى)
2 - جۇرگىزۋشى: ءشامشىنىڭ اناسىنا بەرگەن بۇل ۋادەسى اراعا بىرنەشە جىلدار سالىپ بارىپ ورىندالدى. مۋزىكاعا دەگەن اۋەستىگىنىڭ ەرتە ويانۋىنا اناسى ساقىپجامالدىڭ سىزىلتا سالعان اندەرى سەبەپشى، ءشامشىنىڭ اناسىنا دەگەن ساعىنىش پەن قۇرمەتتەن، قيماستىقتان تۋعان «انا تۋرالى جىر» ءانى بارشا حالىقتىڭ ءسۇيىپ ايتاتىن انىنە اينالدى. بۇل ءان بارلىق انالارعا ارنالعان ءان ەدى.
«انا تۋرالى جىر» ءانى. ورىندايتىن ساحييەۆ نۇربول.
1 - جۇرگىزۋشى: ءاربىر ءاننىڭ ومىرگە كەلۋىنىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بار. ارىس جاعاسىندا دۇنيەگە كەلىپ، ارىستىڭ سۋىنا شومىلىپ وسكەن شامشىگە ارىسقا ارناپ ءبىر ءان جازۋ كوكەيىندە جۇرگەن كوپ ارماننىڭ ءبىرى بولاتىن. بالالىق بال كۇندەرىنىڭ ءىزى قالعان ارىس جاعاسى ونىڭ جۇرەگىنە جىر، كوڭىلىنە نۇر، شابىتىنا قانات سىيلاعان، نەبىر ادەمى اۋەزدەر باستاۋ العان قاسيەتتى دە ءقادىرلى جەر بولاتىن.
«ارىس جاعاسىندا» ءانى. ورىندايتىن ەرلانوۆ تەمىرحان.
2 - جۇرگىزۋشى: ءشامشى 300 - گە جۋىق ءان جازدى. ءشامشىنىڭ اندەرىنە باسقا تۇگىلى اعىلشىننىڭ ونەر قايراتكەرى روبەرت فايلەر تاڭ قالىپ: «مەن قازاقتىڭ ۇلى كومپوزيتورىمەن تانىسقانىما قۋانىشتىمىن. 300 - گە جاقىن ولەڭ شىعارۋ دەگەن – ۇلى ەرلىك. سىزگە ەسكەرتكىش ورناتۋ كەرەك» – دەگەن ەكەن. ەندەشە اسەم دە اۋەزدى اندەرىمەن حالقىنىڭ جۇرەگىن باۋراپ العان ءشامشىنىڭ تاعى ءبىر تاماشا ءانىن تىڭدايىق.
ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا. جۇكتەۋ
ماقساتى: قازاق حالقىنىڭ تانىمال سازگەرى ءشامشى قالداياقوۆتىڭ ومىرىمەن، شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ؛ ونىڭ حالقىنا قالدىرعان مول مۇراسىن ۇرپاققا جەتكىزە وتىرىپ، سازگەردى، اندەرىن قۇرمەتتەۋگە شاقىرۋ.
كورنەكىلىگى: ەكراندا «ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا» اتتى تاقىرىپتا ءشامشىنىڭ ومىرىنەن، شىعارماشىلىعىنان سۋرەتتەر كورسەتۋ، ەلىمىزدىڭ كورنەكتى اقىن – جازۋشىلارىنىڭ، انشىلەرىنىڭ ءشامشى تۋرالى جۇرەكجاردى لەبىزدەرىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ.
بارىسى
توپ جەتەكشىسى: قۇرمەتتى ۇستازدار مەن ستۋدەنتتەر! سىزدەر بۇگىن قىرىق جىل بويى قازاقتىڭ دالاسى مەن بالاسىن ءان اۋەنىمەن الديلەگەن ۇلى كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆقا ارنالعان №107 توپ ستۋدەنتتەرى دايىنداعان «ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا» اتتى ادەبي - سازدى كەشتى تاماشالاعالى وتىرسىزدار. «قازاقتىڭ كىم ەكەنىن بىلگىسى كەلگەن ادام ءشامشى قالداياقوۆتىڭ اندەرىن تىڭداسىن» دەگەن ءسوزدى قازاقتىڭ بەلگىلى جازۋشىسى عابيت مۇسىرەپوۆ ايتىپتى. ارينە، بۇل ءسوز تەكتەن – تەككە ايتىلماسا كەرەك، ويتكەنى ءشامشى اندەرى ۇلتىمىزدىڭ باعا جەتپەس بايلىعى، رۋحاني قازىناسى. ءشامشى اندەرى – ماڭگى ەسكىرمەيتىن، كونەرمەيتىن اندەر. قانداي دا ءبىر ۇلى ىستەر تۋعان جەردىڭ توپىراعىنان باستالسا كەرەك. ءشامشى اعامىز دا تۋعان حالقىن، وسكەن ەلىن، جۋساندى جەرىن اقتىق دەمى قالعانشا قۇلاي ءسۇيدى، ولاردى ءوزىنىڭ ءان بەسىگىندە تەربەتتى، ءان شىعارۋداعى ونەر جولىن بار بايلىقتان جوعارى قويدى. تۋعان جەرگە قۇرمەت پەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن ءان اۋەنىندە قالىقتاتقان ءشامشى اعامىز نە دەگەن قۇدىرەتتى ەدى!
ەلىمىزدىڭ بىرلىگىنە، تىنىشتىعىنا ارناپ جازعان ءشامشىنىڭ «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىن جان جۇرەگىڭ تەبىرەنبەي تىڭداۋ مۇمكىن ەمەس. «بۇل ءانىم تۇبىندە ەلىمنىڭ ءانۇرانىنا اينالادى» دەگەن ءشامشىنىڭ ءسوزى راسقا اينالىپ، اسقاق رۋحتى بۇل ءان بۇگىندە قازاق دالاسىنىڭ ءانۇرانىنا اينالدى.
1 - جۇرگىزۋشى: قازاقستاننىڭ حالىق اقىنى اسەلحان قالىبەكوۆانىڭ «قۇتتى بولسىن ەل قالاعان ءانۇران!» ولەڭى. وقيتىن ماحانوۆ ناريمان.
1 - جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى «مەنىڭ
قازاقستانىم». ءسوزى جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ پەن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىكى. ءانى ءشامشى قالداياقوۆتىكى. ورىندايتىن حور.
2 - جۇرگىزۋشى: ارىس وزەنىنىڭ سىردارياعا قۇياتىن جەردەگى قويناۋىندا «سارىكول» دەگەن شاعىن كول بار. مىنە، وسى كولدىڭ جاعاسىندا قالداياق دەگەن كىسىنىڭ قامىس كۇركەسىندە 1930 جىلدىڭ 15 - ءشى تامىزىندا ءبىر ۇل بالا دۇنيەگە كەلەدى.
كورىنىس (ءشامشىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى)
1 - جۇرگىزۋشى: وسى سوزدەردىڭ كەيىننەن اقيقاتقا اينالىپ، انىمەن ءار جۇرەكتى الديلەگەن، ءان پاديشاسى اتانىپ، التىن ءتاجىنى كيگەن سازگەر ءشامشى قالداياق ۇلى بولاتىنىن كىم بىلگەن؟
2 - جۇرگىزۋشى: ءشامشى! قازاق حالقىنىڭ دارىندى ۇلدارىنىڭ ءبىرى ءشامشى قالداياقوۆ تۋرالى ايتۋ ءارى وڭاي، ءارى قيىن. اسقار شىڭنىڭ الىستاعان سايىن بيىكتەي بەرەتىنى سەكىلدى قازاق دالاسىنىڭ ۇلى پەرزەنتى ءشامشى قالداياقوۆتىڭ دا ۋاقىت وتكەن سايىن داڭقى ءوسىپ، رۋحى اسقاقتاپ بارادى.
1 - جۇرگىزۋشى: ءاربىر ادامنىڭ ەڭ جاقىن، ەڭ قىمبات، ەڭ اسىل ادامى بار. ول – انا. انا – جەر بەتىندەگى تىرشىلىكتىڭ قاينار بۇلاعى. انا – تەڭدەسى جوق تاۋسىلمايتىن جىر.
شىرىلداپ دۇنيەگە كەلگەن ساتتەن باستاپ – اق انانىڭ جىلۋىن، انانىڭ ءالديىن ىزدەي باستايسىڭ.
كورىنىس (ءشامشىنىڭ اناسىمەن قوشتاسۋى)
2 - جۇرگىزۋشى: ءشامشىنىڭ اناسىنا بەرگەن بۇل ۋادەسى اراعا بىرنەشە جىلدار سالىپ بارىپ ورىندالدى. مۋزىكاعا دەگەن اۋەستىگىنىڭ ەرتە ويانۋىنا اناسى ساقىپجامالدىڭ سىزىلتا سالعان اندەرى سەبەپشى، ءشامشىنىڭ اناسىنا دەگەن ساعىنىش پەن قۇرمەتتەن، قيماستىقتان تۋعان «انا تۋرالى جىر» ءانى بارشا حالىقتىڭ ءسۇيىپ ايتاتىن انىنە اينالدى. بۇل ءان بارلىق انالارعا ارنالعان ءان ەدى.
«انا تۋرالى جىر» ءانى. ورىندايتىن ساحييەۆ نۇربول.
1 - جۇرگىزۋشى: ءاربىر ءاننىڭ ومىرگە كەلۋىنىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بار. ارىس جاعاسىندا دۇنيەگە كەلىپ، ارىستىڭ سۋىنا شومىلىپ وسكەن شامشىگە ارىسقا ارناپ ءبىر ءان جازۋ كوكەيىندە جۇرگەن كوپ ارماننىڭ ءبىرى بولاتىن. بالالىق بال كۇندەرىنىڭ ءىزى قالعان ارىس جاعاسى ونىڭ جۇرەگىنە جىر، كوڭىلىنە نۇر، شابىتىنا قانات سىيلاعان، نەبىر ادەمى اۋەزدەر باستاۋ العان قاسيەتتى دە ءقادىرلى جەر بولاتىن.
«ارىس جاعاسىندا» ءانى. ورىندايتىن ەرلانوۆ تەمىرحان.
2 - جۇرگىزۋشى: ءشامشى 300 - گە جۋىق ءان جازدى. ءشامشىنىڭ اندەرىنە باسقا تۇگىلى اعىلشىننىڭ ونەر قايراتكەرى روبەرت فايلەر تاڭ قالىپ: «مەن قازاقتىڭ ۇلى كومپوزيتورىمەن تانىسقانىما قۋانىشتىمىن. 300 - گە جاقىن ولەڭ شىعارۋ دەگەن – ۇلى ەرلىك. سىزگە ەسكەرتكىش ورناتۋ كەرەك» – دەگەن ەكەن. ەندەشە اسەم دە اۋەزدى اندەرىمەن حالقىنىڭ جۇرەگىن باۋراپ العان ءشامشىنىڭ تاعى ءبىر تاماشا ءانىن تىڭدايىق.
ءان پاديشاسى – ءشامشى اعا. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ءان كوگىنىڭ سۇڭقارى - ءشامشى
