انا ءتىلىم - ارداقتىم
انا ءتىلىم - ارداقتىم
... ءتىل – قاي ۇلتتىڭ بولماسىن تاريحى مەن تاعدىرى، ءتالىمى مەن تاربيەسىنىڭ نەگىزى، قاتىناس قۇرالى.
ءتىل بولماسا ءسوز بولمايدى. ءسوز بولماسا ادامزاتتىڭ تىرلىگىندە ءمان - ماڭىز بولمايتىنى بەلگىلى.
دەمەك، ءتىلدىڭ، ءسوزدىڭ ورنى ەرەكشە. مىنە، وسى ورايدا انا ءتىلىمىز جايلى تەرەڭ ويلانۋ ءارقايسىمىز ءۇشىن پارىز. جىل وتكەن سايىن انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى ءوسىپ، ابىرويى ارتا تۇسۋدە.
ءتىل – حالىقتىڭ جانى. ءتىلى قۇرىسا، حالىق تا جەر بەتىنەن جوعالادى. ادامزات تاريحىندا كوپتەگەن وركەنيەتتى ەلدەردىڭ ءوشىپ كەتۋى الدىمەن ءتىلدى جوعالتۋدان باستالعانىن عىلىم دالەلدەپ وتىر. بۇگىنگى قازاق قوعامىنداعى ماڭگۇرتتىكتىڭ باسى دا ءوز ءتىلىن تارك ەتۋدەن تۋدى. انا ءسۇتى سىڭبەگەن، بەسىك جىرىنان ءنار الماعان ۇلتتىق قاسيەت تانا سۇتىمەن كىرمەيدى. ءتىلى مەن دىنىنەن ايىرىلعان ونداي جان رۋحاني كەمتارلىعىن، ادامدىق بولمىسىن تۇسىنبەي، كولدەنەڭ كوك اتتىنىڭ قولجاۋلىعىنا اينالادى. انا ءتىلىمىزدىڭ تاعدىرى ءۇشىن كۇرەستە حالقىمىز قام - قارەكەتسىز بولعان ەمەس. جيىرماسىنشى جىلدارى ءتىل تاۋەلسىزدىگىن تۋ ەتىپ كوتەرگەن ءاليحان، احمەت، ءمىرجاقىپ، ماعجان، مۇحتارلار، سەكسەنىنشى جىلداردىڭ اياعىندا بوستاندىقتىڭ لەبى بىلىنىسىمەن باستالعان بۇكىلحالىقتىق قوزعالىس سونىڭ ايعاعى.
حح عاسىردىڭ ۇلى جەمىسى – قازاق حالقى ءۇشىن ەگەمەندىكتىڭ كوك تۋى جەلبىرەۋى. اتا - بابالارىمىز كوكسەگەن، ارمانداعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدىك. ەندىگى ماقساتىمىز - ۇلتتىق رۋحتى، تۇسكەن ەڭسەنى كوتەرۋ. ۇلتتىق مىنەز، ۇلتتىق نامىس، انا ءتىلى جوق جەردە – ۇلت تا جوق.
و، تۋعان انا ءتىلىم! تاس بۇلاقتىڭ تۇنىعى دا سەندە، انا ءسۇتىنىڭ جۇعىمى دا سەندە، رايحان گۇلدىڭ جۇپارى دا سەندە، قىران قۇستىڭ جانارى دا سەندە، نازدى سۇلۋدىڭ نازىكتىگى دە سەندە، ساحارا دالانىڭ جازىقتىعى دا سەندە...
حالقىمىزدىڭ اسا باي رۋحاني قازىناسى – تۋعان انا ءتىلىمىز. ول – قازاق ءتىلى.
قازاق ءتىلى - ءوزىنىڭ دالاسىنداي كەڭ پىشىلگەن جايدارى دا جالپاق ءتىل. قازاق ءسوزى قاشاندا دالانىڭ قوڭىر جەلىندەي اڭقىلداپ ەركىن ەسىپ تۇرادى. قازاق ءتىلىنىڭ بيازى ماقامى – دومبىرانىڭ كۇمبىر قاققان سازىنداي. اسقان اۋەزدىلىگى – شىرقاپ سالار اندەي. تۋعان ءتىل ءبىزدىڭ ءبىرىنشى باقىتىمىز، ءبىرىنشى ىرىسىمىز، ءبىز سوندىقتان “انا ءتىلىمىز” دەيمىز. قازاقتار “انانىڭ ءتىلى” دەپ ەرەكشە قۇرمەتتەيدى. باسقا ءتىلدى ءبىلۋ - ارينە، ماقتانىش. ايتسە دە ءوز انا ءتىلىن اياق استى ەتۋگە بولمايدى.
انا ءتىلىڭ – ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە، – دەيدى تالانتتى اقىن قادىر مىرزا ءالي اعامىز.
انامنىڭ ءتىلى – ارداقتىم مەنىڭ. ادامنىڭ اتاسى، اكەسى مەن شەشەسى سەنسىڭ. سەن مەنىڭ كىشكەنتاي كەزىمدە اكەم بولىپ موينىڭا وتىرعىزىپ قۋاندىڭ، ات ۇستىندە الدىڭا الىپ، مەنى كوككە سەكىرتتىڭ. جەل بولىپ كەكىلىمنەن سيپادىڭ.
ءتىلىم، انا ءتىلىم مەنىڭ، ادامزاتىمنىڭ ءتىلى، سەن مەنىڭ انام بولعان كەزىڭدە كوكىرەگىڭە جابىسىپ، توسىڭنەن اق ءسۇتىڭدى ەمدىم. سەن مەنىڭ اعام، ءىنىم، اپكەم، قارىنداسىم، باۋىرلارىم بولعان كەزىڭدە مەن سەنى ودان ارمەن ءتۇسىنىپ، ۇعىنعىم كەلدى. ادامزاتتىڭ اباي مەن ماعجان سىندى اسقار الىپتارىن تۋعىزعان، اكەلەرى مەن انالارى بولعان ۇلتىمىزدىڭ تىرەگى سەنسىڭ، تۋعان ءتىلىم. ءبىراق، مەنىڭ تەرىم “تۋعان ءتىلىم” سەن ءۇشىن عانا توگىلسىن، مەنىڭ ءومىرىم سەن ءۇشىن عانا ءورىلسىن! ولاي بولسا، انا ءتىلىمىزدى الدىمەن ءوزىمىز قۇرمەتتەيىك، ارداقتايىق! سوندا عانا تۋعان ءتىلىمىزدىڭ تۋى بيىكتەردە جەلبىرەپ تۇراتىن بولادى...
... ءتىل – قاي ۇلتتىڭ بولماسىن تاريحى مەن تاعدىرى، ءتالىمى مەن تاربيەسىنىڭ نەگىزى، قاتىناس قۇرالى.
ءتىل بولماسا ءسوز بولمايدى. ءسوز بولماسا ادامزاتتىڭ تىرلىگىندە ءمان - ماڭىز بولمايتىنى بەلگىلى.
دەمەك، ءتىلدىڭ، ءسوزدىڭ ورنى ەرەكشە. مىنە، وسى ورايدا انا ءتىلىمىز جايلى تەرەڭ ويلانۋ ءارقايسىمىز ءۇشىن پارىز. جىل وتكەن سايىن انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى ءوسىپ، ابىرويى ارتا تۇسۋدە.
ءتىل – حالىقتىڭ جانى. ءتىلى قۇرىسا، حالىق تا جەر بەتىنەن جوعالادى. ادامزات تاريحىندا كوپتەگەن وركەنيەتتى ەلدەردىڭ ءوشىپ كەتۋى الدىمەن ءتىلدى جوعالتۋدان باستالعانىن عىلىم دالەلدەپ وتىر. بۇگىنگى قازاق قوعامىنداعى ماڭگۇرتتىكتىڭ باسى دا ءوز ءتىلىن تارك ەتۋدەن تۋدى. انا ءسۇتى سىڭبەگەن، بەسىك جىرىنان ءنار الماعان ۇلتتىق قاسيەت تانا سۇتىمەن كىرمەيدى. ءتىلى مەن دىنىنەن ايىرىلعان ونداي جان رۋحاني كەمتارلىعىن، ادامدىق بولمىسىن تۇسىنبەي، كولدەنەڭ كوك اتتىنىڭ قولجاۋلىعىنا اينالادى. انا ءتىلىمىزدىڭ تاعدىرى ءۇشىن كۇرەستە حالقىمىز قام - قارەكەتسىز بولعان ەمەس. جيىرماسىنشى جىلدارى ءتىل تاۋەلسىزدىگىن تۋ ەتىپ كوتەرگەن ءاليحان، احمەت، ءمىرجاقىپ، ماعجان، مۇحتارلار، سەكسەنىنشى جىلداردىڭ اياعىندا بوستاندىقتىڭ لەبى بىلىنىسىمەن باستالعان بۇكىلحالىقتىق قوزعالىس سونىڭ ايعاعى.
حح عاسىردىڭ ۇلى جەمىسى – قازاق حالقى ءۇشىن ەگەمەندىكتىڭ كوك تۋى جەلبىرەۋى. اتا - بابالارىمىز كوكسەگەن، ارمانداعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدىك. ەندىگى ماقساتىمىز - ۇلتتىق رۋحتى، تۇسكەن ەڭسەنى كوتەرۋ. ۇلتتىق مىنەز، ۇلتتىق نامىس، انا ءتىلى جوق جەردە – ۇلت تا جوق.
و، تۋعان انا ءتىلىم! تاس بۇلاقتىڭ تۇنىعى دا سەندە، انا ءسۇتىنىڭ جۇعىمى دا سەندە، رايحان گۇلدىڭ جۇپارى دا سەندە، قىران قۇستىڭ جانارى دا سەندە، نازدى سۇلۋدىڭ نازىكتىگى دە سەندە، ساحارا دالانىڭ جازىقتىعى دا سەندە...
حالقىمىزدىڭ اسا باي رۋحاني قازىناسى – تۋعان انا ءتىلىمىز. ول – قازاق ءتىلى.
قازاق ءتىلى - ءوزىنىڭ دالاسىنداي كەڭ پىشىلگەن جايدارى دا جالپاق ءتىل. قازاق ءسوزى قاشاندا دالانىڭ قوڭىر جەلىندەي اڭقىلداپ ەركىن ەسىپ تۇرادى. قازاق ءتىلىنىڭ بيازى ماقامى – دومبىرانىڭ كۇمبىر قاققان سازىنداي. اسقان اۋەزدىلىگى – شىرقاپ سالار اندەي. تۋعان ءتىل ءبىزدىڭ ءبىرىنشى باقىتىمىز، ءبىرىنشى ىرىسىمىز، ءبىز سوندىقتان “انا ءتىلىمىز” دەيمىز. قازاقتار “انانىڭ ءتىلى” دەپ ەرەكشە قۇرمەتتەيدى. باسقا ءتىلدى ءبىلۋ - ارينە، ماقتانىش. ايتسە دە ءوز انا ءتىلىن اياق استى ەتۋگە بولمايدى.
انا ءتىلىڭ – ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە، – دەيدى تالانتتى اقىن قادىر مىرزا ءالي اعامىز.
انامنىڭ ءتىلى – ارداقتىم مەنىڭ. ادامنىڭ اتاسى، اكەسى مەن شەشەسى سەنسىڭ. سەن مەنىڭ كىشكەنتاي كەزىمدە اكەم بولىپ موينىڭا وتىرعىزىپ قۋاندىڭ، ات ۇستىندە الدىڭا الىپ، مەنى كوككە سەكىرتتىڭ. جەل بولىپ كەكىلىمنەن سيپادىڭ.
ءتىلىم، انا ءتىلىم مەنىڭ، ادامزاتىمنىڭ ءتىلى، سەن مەنىڭ انام بولعان كەزىڭدە كوكىرەگىڭە جابىسىپ، توسىڭنەن اق ءسۇتىڭدى ەمدىم. سەن مەنىڭ اعام، ءىنىم، اپكەم، قارىنداسىم، باۋىرلارىم بولعان كەزىڭدە مەن سەنى ودان ارمەن ءتۇسىنىپ، ۇعىنعىم كەلدى. ادامزاتتىڭ اباي مەن ماعجان سىندى اسقار الىپتارىن تۋعىزعان، اكەلەرى مەن انالارى بولعان ۇلتىمىزدىڭ تىرەگى سەنسىڭ، تۋعان ءتىلىم. ءبىراق، مەنىڭ تەرىم “تۋعان ءتىلىم” سەن ءۇشىن عانا توگىلسىن، مەنىڭ ءومىرىم سەن ءۇشىن عانا ءورىلسىن! ولاي بولسا، انا ءتىلىمىزدى الدىمەن ءوزىمىز قۇرمەتتەيىك، ارداقتايىق! سوندا عانا تۋعان ءتىلىمىزدىڭ تۋى بيىكتەردە جەلبىرەپ تۇراتىن بولادى...
You Might Also Like
-
«ماڭگىلىك ەل» يدەياسى – ۇلتىمىزدىڭ ءتۇپقازىعى
-
دراما ۇيىرمەسىنىڭ باعدارلاماسى مەن تاقىرىپتىق جۇمىس جوسپارى
