انامنىڭ اڭگىمەسى
كارى اكەمىز باتىرشا اتقا مىنگەن، وزدىگىمەن ءومىر سۇرۋگە بەيىم، ساۋدا-ساتتىقتى دا كاسىپ ەتكەن، ءجۇرىپ-تۇراتىن كىسى بولىپتى. سول ۇنەمى استراحان، بەسقالاعا ساپار شەگىپ، سول جاقتاردان جيدە، جۋا، شەكەر، جۇگەرى، تارى، سونداي-اق تۇرمە بەلبەۋ، ماتا سەكىلدى ءتۇرلى زاتتاردى اكەلىپ، كادەسىنە جاراتادى ەكەن. ءوزى ءبىر ەمەن-جارقىن، قولى اشىق بولعان دەسەدى، سۇراعان ەل ادامدارىنا ۇستىندەگى كويلەگىنە دەيىن شەشىپ بەرەتىن مىرزاشىلدىعىن اۋىلداستارى جاقسى بىلگەن.
سول كىسىنىڭ وسىناۋ مالمەن عانا بايلانىپ قالماي، ەل ارالاپ، جاڭالىققا جارشى بولىپ، كورشى-كولەم، جۇراعاتتارمەن ۇزبەي بايلانىسىپ، الىس-بەرىس جاسايتىنىنىڭ ىقپالى بولسا كەرەك، اۋلەتتەگى قىزداردىڭ ەسىمدەرى دە جىبەك، دارايى (جىبەك ورامال)، مۇنارا، تۇرمە بولىپ كەلەدى.
ونىڭ بويىنداعى وسىناۋ قاسيەتى ءبىزدىڭ اكەمىز ۇلىقپانعا ۇلگى-ونەگە بولىپ جالعاسىپتى. ول ساۋداگەرلىكتى كاسىپ قىلماسا دا، ءوز بەتىنشە ءومىر ءسۇرۋدىڭ، جەر ىرزىعىن پايدالانۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن ءبىلىپتى.
اكەمىز ۇلىقپان، شامامەن، 1873 جىلدارى دۇنيەگە كەلگەن كىسى. ۇشتاعاننىڭ ماڭىندا، قوسقات دەگەن جەردە تاۋدىڭ كوبەسىندە جايداق جەرگە ەگىن ەگەتىن. ول ءۇشىن اۋەلى سوقامەن جەردى جىرتاتىن، سوقانى تۇيەگە، نە اتقا جەگەتىن. سوسىن تۇقىم سەبەدى، كوبىنە جەر قاتپاي تۇرعاندا كۇزدىك بيداي (سارى ۇن)، جازدا جازدىق بيداي، جازعىتۇرى تارى ەگەدى. كوكتەمنىڭ ءساۋىر، مامىر ايلارىندا قوناق، مەكە جۇگەرى، ءجامشى قاۋىن، قاربىز، اسقاباقتىڭ تۇقىمىن سەبەدى. ول ءۇشىن قۇمنىڭ مال كوپ تۇسپەيتىن ىڭعايلى، ويپاۋىت جەرىن تاڭداپ الادى دا، ونىڭ بۇرىش-بۇرىشىنان قۇدىق قازىپ، قاۋعامەن سۋارىپ تۇرادى. ول كەزدە حالىق از با، الدە ادامدار يماندى، اق ادال ما، ۇرلايدى دەگەن مۇلدە جوق ەدى. ەگىپ تاستالعان ەگىن جاڭبىرمەن دە تىم ءتاۋىر بولىپ تولىسىپ شىعا كەلۋشى ەدى.
سودان كەيىن ونى ورىپ الادى دا، توپىراعىن الىپ، تاقىر جەرگە جاقسىلاپ تازالاپ، قىرمان جاساپ ءۇيىپ، اتپەن، تۇيەمەن باستىرادى. سوسىن سۋىرادى، ەلەكپەن ەلەيدى. سوندا اپپاق بولعان قىزىل بيداي بولادى. سونى قارا ديىرمەنگە تارتىپ ۇن قىلىپ، ەكى جاعىندا قىزىل باۋى بار قاپقا سالادى. ودان ءارى،ءسىرا، نان قىلىپ ءپىسىرىپ جەيدى عوي.
ال تارىنى جيناپ العاننان كەيىن اۋەلى سۋعا قايناتادى، سوسىن قۋىرادى. كەبەگىن ۇشىرادى، سوسىن كەلىگە تۇيەدى. سوندا اپپاق تارى بولىپ شىعادى. تارىدان تالقان جاساپ، ەكشەپ جەيدى. ءالى ەسىمدە، وسى تارىنىڭ كەبەگىن سۇراۋشىلار دا از بولمايتىن. اكەمىز ەرجەتكەن بالالارىمەن بىرگە ءونىمدى ابدەن جيناپ الىپ بولعان سوڭ، ۇلكەن ۇلى قونىسبايدىڭ (ءبىز ونى «باپا» دەپ كەتكەنبىز) وتاۋىن استىققا، اسقاباققا تولتىرىپ قوياتىن. ەڭ باستىسى، وسىنىڭ بارلىعىن ولار ۇلكەن ەڭبەكقورلىقپەن، ەپتىلىكپەن، ىنتا-جىگەرمەن جانە بىلىكتىلىكپەن مۇقيات جۇزەگە اسىراتىن. شارۋالارىن وسىلاي ابدەن ءبىرىڭعايلاعاننان كەيىن اۋىلداستارعا، اعايىن-تۋىسقا قىرمان ءتۇپ، باۋىزداۋ دەپ ساداقا بەرەتىن. بۇل كۇندەرى جۇرتتىڭ ءبارى كوڭىلدەنىپ، ءماز بولىسىپ قالاتىن، ءۇي يەسىنە، قولىنان ءىس كەلەتىن كاسىپشىل كىسىلەرگە ريزا بولىپ تاراساتىن.
وسىنداي جەردىڭ يگىلىگىن، ىرىسىن كورە بىلگەننىڭ، كۇنكورىس قامىن ويلاي بىلگەننىڭ اسەرى بولار، ۇلەكەڭ (اكەمىز) 1934-35 جىلدارى دۇنيەدەن وتكەنگە شەيىن ءبىز وزگەلەر سەكىلدى تارشىلىقتى قاتتى سەزىنگەن جوقپىز. قازىرگى يليچ اتىنداعى سوۆحوزعا جاقىن جاباعىلىساز دەگەن جەردە سوناۋ كەزدە اكەمىز وتىرعىزعان جيدە اعاشى كۇنى كەشەگە دەيىن بار ەدى. سوڭعى مەزگىلدە بىرەۋلەر سول ءبىر قاسيەتتى كورىنەتىن اعاشتى كەسىپ الىپتى...
ال اشتىق، جوقشىلىق بولعان وتىزىنشى جىلداردا دا اۋلەتىمىزدە اسا قاتتى تارىعۋ بولعان جوق. اكەمىز بەن اعالارىمىز تىرلىك قامىنا الاڭ بولىپ، ءوز ەڭبەكتەرىنىڭ جەمىسىنە توگىپ-شاشپاي مۇقيات قاراعانىمەن تىم ۇساقسىپ كەتپەيتىن. ءالى ەسىمدە، ءبىر كورشى ءۇيدىڭ ايەلى ۇن سۇراپ كەلىپ، جەڭگەم ەكەۋمىز ەتەگىمىزگە سالىپ بەرىپ جاتقانىمىزدا اكەمىز سىرتىمىزدان كورىپ، قاداعالاپ تۇر ەكەن. ءبىراق، ۇندەمەي ەسىكتەن شىعىپ كەتتى...
اكە جولىن بالالارى جالعاستىرىپ كەلدى. سوسىن ولار سوعىسقا قاتىستى، ودان ءارى وقىدى. سوۆەتتىك زاماننىڭ مۇمكىندىكتەرى بولدى.
سوعىس جىلدارىڭدا مەن دۇكەنشى بولىپ ىستەدىم. ول كەزدە ءبارى دە ولشەنىپ بەرىلدى عوي. ەل قينالدى، اشتىقتى، جوقشىلىقتى ابدەن كوردى.، ءبىراق ۇلى وتانىمىزعا تونگەن قاۋىپ-قاتەر جىلدارىندا مويىعان جوق. سوعىس جىلدارىنىڭ اۋىرتپالىعىن، تاۋقىمەتىن كورگەن ادامدار ءاربىر ءۇزىم ناننىڭ ءقادىرىن جاقسى بىلەدى. سوندىقتان دا ولار توقشىلىق زامانعا دا اسىپ-تاسپاي سابىرمەن قارادى. ورىنسىز ءراسۋا بولعان تاماق، جەردە جاتقان ناندى كورسە، ىشتەي قاپالاندى، كۇيزەلدى. ويتكەنى، مۇنداي ساتتەردە ولاردىڭ كوز الدىنا سوناۋ جوقشىلىق، سوعىس جىلدارى ەلەستەيدى.
ەندى نان دا، ازىق-تۇلىكتىڭ باسقا تۇرلەرى دە قىمباتتاپ وتىر. ونى وتە دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى، استىق، ناننىڭ قادىر-قاسيەتىن ادامدار بىلمەي، تىم تويىنىپ كەتتى. ونىڭ نەسىنە وكىنەيىن، ناندى قىمباتتاتسا، ۇيدە وتىرعان ءبىز سياقتى قارتتاردى دا ەسكەرىپ، پەنسيا مولشەرىن تاعى دا مولايتتى. ءبىز ۇكىمەتتىڭ ساياساتىن دۇرىس سانايمىز.
ال سەندەر جاسسىڭدار، ايانباي ەڭبەك ەتىڭدەر. ادام ۇمتىلسا، قولىنان كەلمەيتىن شارۋا بار ما؟ مال ۇستاۋ، ەگىن ەگۋ — ءبارى دە كەرەك. اتا-بابادان كەلە جاتقان تىرشىلىك داعدىلارىن، ءجون-جوبالاردى ودان ءارى جالعاستىرىپ، دامىتا ءتۇسۋ — ۇرپاق پارىزى. سوسىن نانعا مۇقيات بولىڭدار، ونى قوقىسقا سالماڭدار. بۇل — مەنىڭ سەندەردەن انالىق ءوتىنىشىم. انا، انا ءسۇتى ادامعا قانداي قىمبات بولسا، نان دا سولاي.
You Might Also Like
-
الەمنىڭ قاي تۇكپىرىن الساق تا، ءوزىنىڭ ەلىن-جەرىن جىرعا قوساتىن، سونىمەن قاتار تىلسىم تابيعاتتىڭ كەرەمەت دۇنيەلەرىن قىزىعۋشىلىقپەن زەرتتەيتىن، تۋعان جەرىنىڭ پايدالى جاقتارىن جۇزەگە اسىرا بىلەتىن، قو...
-
جادىراپ جاز كەلدى. سايان ەكەۋمىز سەرۋەندەپ كوشەدە ءجۇرمىز. سىلدىراپ ارىق اعىپ جاتىر. كەنەت سول ارىقپەن تومەن قاراي قىلتىڭداپ ءبىر دوپ كەتىپ بارادى ەكەن.
