اسىل اجەم
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اسىل اجەم
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: ءان ۇيرەتۋ ارقىلى ءاننىڭ مازمۇنىن تۇسىنە بىلۋگە، سوزدەرىن انىق ايتىپ، ىرعاعىنا ەرە بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
2. دامىتۋشىلىق: ەرتەگى - ويىن ارقىلى ەستە ساقتاۋ، مۋزىكانى زەيىن قويا تىڭداي ءبىلۋ قابىلەتىن، تانىمىن، ەستەتيكالىق تالعامىن دامىتۋ؛
3. تاربيەلىك: بالالاردىڭ مۋزىكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ۇلكەندى سىيلاۋعا، دوستىققا، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سينتەزاتور، ءۇنتاسپا، ميني ديسك، كومپيۋتەر، قۋىرشاق. ت. ب.
ساباقتىڭ ءادىسى: قۋىرشاق تەاترى، ەرتەگى - ساباق، سۇراق – جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، ۇيرەتۋ، ت. ب.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. بالالار زالعا مارش مۋزىكاسىمەن كىرەدى. امانداسۋ، مۋزىكا ىرعاعىمەن ادىمداپ ءجۇرۋ، جۇگىرۋ، قاپتالداپ سەكىرۋ، قوس اياقتاپ سەكىرۋ ت. ب. ءبىر قاتارعا تۇرۋ.
- بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىزعا اپايلار قاتىسىپ وتىر. بىزگە شۋاعىن توككەن «كۇنمەن»، قايىرىمدى «جەر انامەن»، مەيىرىمدى «اسپان اتامەن» جانە قوناقتارمەن امانداسايىق.
ارمىسىز قايىرلى - كۇن!
ارمىسىز مەيىرىمدى – جەر انا!
ارمىسىز قايىرىمدى - اسپان اتا!
سالەمەتسىزدەر مە، اپايلار!
- وتىرا قويىڭدار، ەندى بالالار داۋىس جاتتىعۋىن جاسايمىز. ا - ا - ا - ا، ليا - ليا - ليا - ليا - بۇل قانداي ءان «قۇتتىقتايمىن ماما تۋعان كۇنىڭمەن» (ءاندى حورمەن قايتالاتۋ)
- بالالار، بىلەسىڭدەر مە، ءقازىر قاي مەزگىل، قاي اي؟ دۇرىس ايتاسىڭدار. ءقازىر قىستىڭ سوڭعى ايى اقپان. كۇن جىلىپ كەلەدى. الدىمىزدا كوكتەم مەزگىلى، انالار مەرەكەسى كەلە جاتىر. سول كەزدە وسى ءاندى انالارىمىزعا ايتىپ بەرەمىز. (بىرەۋدىڭ جىلاعان داۋسى ەستىلەدى)
- بالالار، تىڭداڭدارشى، بىرەۋدىڭ جىلاعان داۋسى ەستىلەدى، ەستىپ وتىرسىڭدار ما؟ - بۇل قۋىرشاق ەكەن. قۋىرشاق قىز، ساعان نە بولدى؟
- مەن اجەمنەن اداسىپ قالدىم. مەنىڭ اتىم مەرەي. مەن اجەمدى تابۋىم كەرەك.
- اجەڭ قايدا ەدى؟ قالاي اداسىپ قالدىڭ؟
- مەندە سەندەر سياقتى قىز ەدىم. ءبىراق تەنتەكتەۋ بولدىم. اجەمنىڭ ايتقانىن قىلمادىم، تۇستە ۇيىقتامايتىنمىن. ەندى مىنە، اجەم قاتتى رەنجىپ جوق بولىپ كەتتى. ال، مەن قۋىرشاققا اينالىپ كەتتىم. مەن ءتارتىپتى، اقىلدى بولىپ اجەمدى تاپسام بۇرىنعى قالپىما كەلەر ەدىم.
– بالالار، قانداي ايانىشتى. قۋىرشاق قىزعا قالاي كومەكتەسسەك ەكەن؟
– بالالار، سەندەردىڭ اجەلەرىڭ بار ما؟
- اجەلەرىڭدى جاقسى كورەسىڭدەر مە؟
- اجەلەرىڭە كومەكتەسەسىڭدەر مە؟ ارينە، اجەمىزگە كومەكتەسپەسەك بولمايدى. ولار قايىرىمدى، سەندەردى وتە جاقسى كورەدى. قۋىرشاق قىز، سەن ەندى مۇڭايما. ءبىز ساعان كومەكتەسەمىز.
– بالالار، ءبىز اجە تۋرالى «اسىل اجەم» ءانىن ۇيرەنىپ ايتىپ بەرسەك، اجەسى رەنىشىن ۇمىتىپ، ورالاتىن شىعار.
ءان ۇيرەنۋ: «اسىل اجەم» كومپوزيتور: ن. تىلەندييەۆ
(ءوزىم ورىنداپ كورسەتەمىن. ءاننىڭ ءسوزىن قايتالاتۋ. ۇيرەتۋ)
- بالالار ءان ۇنادى ما؟ قۋىرشاق ساعان شە؟ ءجاي ايتىلا ما، تەز ايتىلا ما؟ ءاننىڭ ءانىن جازعان ن. تىلەندييەۆ اتالارىڭ. نۇرعيسا تىلەندييەۆ - دارىندى كۇيشى، تالانتتى كومپوزيتور، دومبىراشى.(سۋرەتىن كورسەتۋ)
- بالالار، مىنا سۋرەتتەرگە قاراڭدارشى؟ مۇمكىن قۋىرشاقتىڭ اجەسى كەزدەسىپ قالار. (كومپيۋتەردەن سۋرەتتەر كورسەتۋ) بۇل كىمنىڭ سۋرەتى؟ اجەنىڭ، قىزدىڭ، انانىڭ... بالالار، مەن سەندەرگە ءبىر ءان ايتىپ بەرەمىن. جاقسىلاپ تىڭداپ كىمگە ارنالعانىن اجىراتامىز، كەلىستىك پە؟
ءان تىڭداۋ: «انامىزعا مىڭ العىس»
بالالار، ءان سەندەرگە ۇنادى ما؟ سوزىنە ءمان بەرىڭدەرشى، كىم تۋرالى ايتىلعان؟
- كوڭىلدى مە؟ ىرعاعى قانداي، تەز بە، جاي ما؟
- ال، مىنا ءان تانىس پا؟ اپاتايىم – اناشىم. كومپوزيتورى كىم؟
قانە كىم ايتادى؟ ەر بالالار كەلە قويىڭدار. جارايسىڭدار بالالار.
- قۋىرشاق قىز، سەن ءالى رەنجىپ وتىرسىڭ با؟ ساعان قالاي كومەكتەسسەك ەكەن؟
- بالالار، قۋىرشاقتىڭ اجەسىن اناۋ ۇشىپ بارا جاتقان قۇستار كورگەن بولار؟ بۇلار قانداي قۇس، اتىن بىلەسىڭدەر مە؟ قارلىعاش؟ ول قانداي قۇس ءوزى؟ قايدا ۇيا سالادى؟
- وي، ەندى ەسىمە ءتۇستى. ولار مەيرىمدى اقىلدى قۇستار. ادامعا دوس.
- قارلىعاشتار، سەندەر قۋىرشاق قىزدىڭ اجەسىن كورسەڭدەر سالەم ايتىڭدار. ول ەندى تەنتەك بولمايدى، اجەسىن ساعىنىپ وتىر.
بالالار ورنىمىزدان تۇرىپ، قاناتىمىزدى جايىپ ۇشايىقشى. (سەرگىتۋ مينۋتى).
اتا - بابامىز قىزدى قارلىعاشقا تەڭەگەن. ءبىزدىڭ ادەمى دە اسەم ءبيشى قىزدارىمىز قاناتتارىن سامعاپ، حالىق ءانى «قارلىعاش» انىنە بي بيلەپ بەرسىن. سولاي ما قۋىرشاق.
- جارايدى، مۇمكىن قارلىعاشتار اجەمدى كورىپ سالەم ايتاتىن بولار.
ىرعاقتى قيمىل: «قارلىعاش» ءبيى؛
- قۋىرشاق قىز، ساعان ءبيىمىز ۇنادى ما؟
- ۇنادى، مەندە بيلەي الامىن. ءبىراق اجەم كورگەندە عوي.
- بالالار، ولاي بولسا ءبىز «ىزدە» ويىنىن وينايىقشى. مۇمكىن قۋىرشاقتىڭ اجەسى تابىلىپ قالار.
«ىزدە» ويىنىن ويناتۋ.
(سول كەزدە ەسىكتى قاعىپ مارال اجە كىرەدى).
اجە: سالاماتسىڭدار ما بالالار! مەنىڭ قىزىمدى كوردىڭدەر مە؟
- سالاماتسىز با مارال اجە! كوردىك، مىنەكەي (قۋىرشاق «اجە - اجە» دەپ ايقايلايدى).
- قوي مەنىڭ قىزىم قۋىرشاق ەمەس. مەرەيىم اقىلدى تەنتەك ەدى، قايدا ءجۇر ەكەن؟ (وسى ۋاقىتتا وقىس دىبىس ەستىلىپ، قۋىرشاق مەرەي اتتى قىزعا اينالىپ كەتەدى دە، جۇگىرىپ كەلىپ اجەسىن قۇشاقتاي الادى).
- قىزىم - اۋ، قايدا ءجۇرسىڭ؟ مەنىڭ سەنى ىزدەمەگەن جەرىم جوق.
- راحمەت قاراقتارىم. سەندەردىڭ ءان سالعان داۋىستارىڭدى ەستىپ كەلىپ ەدىم. قىزىمدى تاپتىم. سەندەرگە باۋىرساق ءپىسىرىپ اكەلدىم. (قورىتىندىلاۋ).
- راحمەت اجە. توپقا بارعان سوڭ جەيمىز عوي. ءبىز سىزگە ارناپ ءان سالدىق، بي بيلەدىك، ويىندار وينادىق.
- جارايسىڭدار بالالار، قانداي ءان ايتتىڭدار؟ قانداي بي بيلەدىڭدەر؟ قانداي ويىن وينادىڭدار؟... بارەكەلدى، راحمەت! وتە جاقسى، ونەرلى بالالار ەكەنسىڭدەر. وركەندەرىڭ ءوسسىن!
- ساۋ بولىڭىز اجە!
- ال، بالالار، سەندەر انالارىڭنىڭ، اجەلەرىڭنىڭ، اپايلارىڭنىڭ ايتقانىن قىلاسىڭدار ما؟ جاقسى كورەسىڭدەر مە؟
- ولاي بولسا، مەنىڭ قولىمدا ۇلپىلدەگەن جەڭىل ماقتا بار. ءۇپ ەتسەڭ، ۇشىپ كەتكەلى تۇر. ول كوزگە كورىنبەيدى. سەندەر مامالارىڭا جاقسى تىلەكتەرىڭدى ايتىپ، ءبىر - بىرلەرىڭە بەرىڭدەر. سوڭىنان ونى اسپانعا ۇشىرىپ جىبەرەمىز. سوندا ءبىزدىڭ تىلەگىمىز قابىل بولادى.
بالالار تىلەكتەرىن ايتادى.
- اتا - انامىز امان بولسىن!
- ەشقاشان اۋىرماسىن!
- نانىمىز كوپ بولسىن!
- دەنىمىز ساۋ بولسىن!
- اسپانىمىز اشىق بولسىن!
- ءبارىمىز امان بولايىق!
- جارايسىڭدار بالالار، بۇگىنگى ساباققا ءبارىڭ دە جاقسى قاتىستىڭدار. ساۋ بولىڭدار.
«اداي» كۇيىمەن بالالار زالدان شىعادى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: ءان ۇيرەتۋ ارقىلى ءاننىڭ مازمۇنىن تۇسىنە بىلۋگە، سوزدەرىن انىق ايتىپ، ىرعاعىنا ەرە بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
2. دامىتۋشىلىق: ەرتەگى - ويىن ارقىلى ەستە ساقتاۋ، مۋزىكانى زەيىن قويا تىڭداي ءبىلۋ قابىلەتىن، تانىمىن، ەستەتيكالىق تالعامىن دامىتۋ؛
3. تاربيەلىك: بالالاردىڭ مۋزىكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ۇلكەندى سىيلاۋعا، دوستىققا، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سينتەزاتور، ءۇنتاسپا، ميني ديسك، كومپيۋتەر، قۋىرشاق. ت. ب.
ساباقتىڭ ءادىسى: قۋىرشاق تەاترى، ەرتەگى - ساباق، سۇراق – جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، ۇيرەتۋ، ت. ب.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. بالالار زالعا مارش مۋزىكاسىمەن كىرەدى. امانداسۋ، مۋزىكا ىرعاعىمەن ادىمداپ ءجۇرۋ، جۇگىرۋ، قاپتالداپ سەكىرۋ، قوس اياقتاپ سەكىرۋ ت. ب. ءبىر قاتارعا تۇرۋ.
- بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىزعا اپايلار قاتىسىپ وتىر. بىزگە شۋاعىن توككەن «كۇنمەن»، قايىرىمدى «جەر انامەن»، مەيىرىمدى «اسپان اتامەن» جانە قوناقتارمەن امانداسايىق.
ارمىسىز قايىرلى - كۇن!
ارمىسىز مەيىرىمدى – جەر انا!
ارمىسىز قايىرىمدى - اسپان اتا!
سالەمەتسىزدەر مە، اپايلار!
- وتىرا قويىڭدار، ەندى بالالار داۋىس جاتتىعۋىن جاسايمىز. ا - ا - ا - ا، ليا - ليا - ليا - ليا - بۇل قانداي ءان «قۇتتىقتايمىن ماما تۋعان كۇنىڭمەن» (ءاندى حورمەن قايتالاتۋ)
- بالالار، بىلەسىڭدەر مە، ءقازىر قاي مەزگىل، قاي اي؟ دۇرىس ايتاسىڭدار. ءقازىر قىستىڭ سوڭعى ايى اقپان. كۇن جىلىپ كەلەدى. الدىمىزدا كوكتەم مەزگىلى، انالار مەرەكەسى كەلە جاتىر. سول كەزدە وسى ءاندى انالارىمىزعا ايتىپ بەرەمىز. (بىرەۋدىڭ جىلاعان داۋسى ەستىلەدى)
- بالالار، تىڭداڭدارشى، بىرەۋدىڭ جىلاعان داۋسى ەستىلەدى، ەستىپ وتىرسىڭدار ما؟ - بۇل قۋىرشاق ەكەن. قۋىرشاق قىز، ساعان نە بولدى؟
- مەن اجەمنەن اداسىپ قالدىم. مەنىڭ اتىم مەرەي. مەن اجەمدى تابۋىم كەرەك.
- اجەڭ قايدا ەدى؟ قالاي اداسىپ قالدىڭ؟
- مەندە سەندەر سياقتى قىز ەدىم. ءبىراق تەنتەكتەۋ بولدىم. اجەمنىڭ ايتقانىن قىلمادىم، تۇستە ۇيىقتامايتىنمىن. ەندى مىنە، اجەم قاتتى رەنجىپ جوق بولىپ كەتتى. ال، مەن قۋىرشاققا اينالىپ كەتتىم. مەن ءتارتىپتى، اقىلدى بولىپ اجەمدى تاپسام بۇرىنعى قالپىما كەلەر ەدىم.
– بالالار، قانداي ايانىشتى. قۋىرشاق قىزعا قالاي كومەكتەسسەك ەكەن؟
– بالالار، سەندەردىڭ اجەلەرىڭ بار ما؟
- اجەلەرىڭدى جاقسى كورەسىڭدەر مە؟
- اجەلەرىڭە كومەكتەسەسىڭدەر مە؟ ارينە، اجەمىزگە كومەكتەسپەسەك بولمايدى. ولار قايىرىمدى، سەندەردى وتە جاقسى كورەدى. قۋىرشاق قىز، سەن ەندى مۇڭايما. ءبىز ساعان كومەكتەسەمىز.
– بالالار، ءبىز اجە تۋرالى «اسىل اجەم» ءانىن ۇيرەنىپ ايتىپ بەرسەك، اجەسى رەنىشىن ۇمىتىپ، ورالاتىن شىعار.
ءان ۇيرەنۋ: «اسىل اجەم» كومپوزيتور: ن. تىلەندييەۆ
(ءوزىم ورىنداپ كورسەتەمىن. ءاننىڭ ءسوزىن قايتالاتۋ. ۇيرەتۋ)
- بالالار ءان ۇنادى ما؟ قۋىرشاق ساعان شە؟ ءجاي ايتىلا ما، تەز ايتىلا ما؟ ءاننىڭ ءانىن جازعان ن. تىلەندييەۆ اتالارىڭ. نۇرعيسا تىلەندييەۆ - دارىندى كۇيشى، تالانتتى كومپوزيتور، دومبىراشى.(سۋرەتىن كورسەتۋ)
- بالالار، مىنا سۋرەتتەرگە قاراڭدارشى؟ مۇمكىن قۋىرشاقتىڭ اجەسى كەزدەسىپ قالار. (كومپيۋتەردەن سۋرەتتەر كورسەتۋ) بۇل كىمنىڭ سۋرەتى؟ اجەنىڭ، قىزدىڭ، انانىڭ... بالالار، مەن سەندەرگە ءبىر ءان ايتىپ بەرەمىن. جاقسىلاپ تىڭداپ كىمگە ارنالعانىن اجىراتامىز، كەلىستىك پە؟
ءان تىڭداۋ: «انامىزعا مىڭ العىس»
بالالار، ءان سەندەرگە ۇنادى ما؟ سوزىنە ءمان بەرىڭدەرشى، كىم تۋرالى ايتىلعان؟
- كوڭىلدى مە؟ ىرعاعى قانداي، تەز بە، جاي ما؟
- ال، مىنا ءان تانىس پا؟ اپاتايىم – اناشىم. كومپوزيتورى كىم؟
قانە كىم ايتادى؟ ەر بالالار كەلە قويىڭدار. جارايسىڭدار بالالار.
- قۋىرشاق قىز، سەن ءالى رەنجىپ وتىرسىڭ با؟ ساعان قالاي كومەكتەسسەك ەكەن؟
- بالالار، قۋىرشاقتىڭ اجەسىن اناۋ ۇشىپ بارا جاتقان قۇستار كورگەن بولار؟ بۇلار قانداي قۇس، اتىن بىلەسىڭدەر مە؟ قارلىعاش؟ ول قانداي قۇس ءوزى؟ قايدا ۇيا سالادى؟
- وي، ەندى ەسىمە ءتۇستى. ولار مەيرىمدى اقىلدى قۇستار. ادامعا دوس.
- قارلىعاشتار، سەندەر قۋىرشاق قىزدىڭ اجەسىن كورسەڭدەر سالەم ايتىڭدار. ول ەندى تەنتەك بولمايدى، اجەسىن ساعىنىپ وتىر.
بالالار ورنىمىزدان تۇرىپ، قاناتىمىزدى جايىپ ۇشايىقشى. (سەرگىتۋ مينۋتى).
اتا - بابامىز قىزدى قارلىعاشقا تەڭەگەن. ءبىزدىڭ ادەمى دە اسەم ءبيشى قىزدارىمىز قاناتتارىن سامعاپ، حالىق ءانى «قارلىعاش» انىنە بي بيلەپ بەرسىن. سولاي ما قۋىرشاق.
- جارايدى، مۇمكىن قارلىعاشتار اجەمدى كورىپ سالەم ايتاتىن بولار.
ىرعاقتى قيمىل: «قارلىعاش» ءبيى؛
- قۋىرشاق قىز، ساعان ءبيىمىز ۇنادى ما؟
- ۇنادى، مەندە بيلەي الامىن. ءبىراق اجەم كورگەندە عوي.
- بالالار، ولاي بولسا ءبىز «ىزدە» ويىنىن وينايىقشى. مۇمكىن قۋىرشاقتىڭ اجەسى تابىلىپ قالار.
«ىزدە» ويىنىن ويناتۋ.
(سول كەزدە ەسىكتى قاعىپ مارال اجە كىرەدى).
اجە: سالاماتسىڭدار ما بالالار! مەنىڭ قىزىمدى كوردىڭدەر مە؟
- سالاماتسىز با مارال اجە! كوردىك، مىنەكەي (قۋىرشاق «اجە - اجە» دەپ ايقايلايدى).
- قوي مەنىڭ قىزىم قۋىرشاق ەمەس. مەرەيىم اقىلدى تەنتەك ەدى، قايدا ءجۇر ەكەن؟ (وسى ۋاقىتتا وقىس دىبىس ەستىلىپ، قۋىرشاق مەرەي اتتى قىزعا اينالىپ كەتەدى دە، جۇگىرىپ كەلىپ اجەسىن قۇشاقتاي الادى).
- قىزىم - اۋ، قايدا ءجۇرسىڭ؟ مەنىڭ سەنى ىزدەمەگەن جەرىم جوق.
- راحمەت قاراقتارىم. سەندەردىڭ ءان سالعان داۋىستارىڭدى ەستىپ كەلىپ ەدىم. قىزىمدى تاپتىم. سەندەرگە باۋىرساق ءپىسىرىپ اكەلدىم. (قورىتىندىلاۋ).
- راحمەت اجە. توپقا بارعان سوڭ جەيمىز عوي. ءبىز سىزگە ارناپ ءان سالدىق، بي بيلەدىك، ويىندار وينادىق.
- جارايسىڭدار بالالار، قانداي ءان ايتتىڭدار؟ قانداي بي بيلەدىڭدەر؟ قانداي ويىن وينادىڭدار؟... بارەكەلدى، راحمەت! وتە جاقسى، ونەرلى بالالار ەكەنسىڭدەر. وركەندەرىڭ ءوسسىن!
- ساۋ بولىڭىز اجە!
- ال، بالالار، سەندەر انالارىڭنىڭ، اجەلەرىڭنىڭ، اپايلارىڭنىڭ ايتقانىن قىلاسىڭدار ما؟ جاقسى كورەسىڭدەر مە؟
- ولاي بولسا، مەنىڭ قولىمدا ۇلپىلدەگەن جەڭىل ماقتا بار. ءۇپ ەتسەڭ، ۇشىپ كەتكەلى تۇر. ول كوزگە كورىنبەيدى. سەندەر مامالارىڭا جاقسى تىلەكتەرىڭدى ايتىپ، ءبىر - بىرلەرىڭە بەرىڭدەر. سوڭىنان ونى اسپانعا ۇشىرىپ جىبەرەمىز. سوندا ءبىزدىڭ تىلەگىمىز قابىل بولادى.
بالالار تىلەكتەرىن ايتادى.
- اتا - انامىز امان بولسىن!
- ەشقاشان اۋىرماسىن!
- نانىمىز كوپ بولسىن!
- دەنىمىز ساۋ بولسىن!
- اسپانىمىز اشىق بولسىن!
- ءبارىمىز امان بولايىق!
- جارايسىڭدار بالالار، بۇگىنگى ساباققا ءبارىڭ دە جاقسى قاتىستىڭدار. ساۋ بولىڭدار.
«اداي» كۇيىمەن بالالار زالدان شىعادى.
You Might Also Like
