اتا- انا بالاسىمەن باقىتتى
اتا - انا بالاسىمەن باقىتتى
بالانىڭ باس ۇستازى – اتا-انا. ۇلتىمىزدا «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەگەن دانا ءسوز بار. ءار وتباسىندا اتا-انانىڭ ورنى بولەك. اتا-اناعا بالادان ارتىق ەشكىم جوق. «بالا - ادامنىڭ باۋىر ەتى» دەگەن ءسوز بار. سوندىقتان قاي اتا-انا بولماسىن بالاسىنىڭ ءبىلىمدى، پاراساتتى، مادەنيەتتى، ءتارتىپتى، ادەپتى بولۋىن قاداعالايدى. «بالا – ءومىردىڭ جالعاسى، كوز قۋانىشى، شاڭىراق يەسى» دەپ ۇرپاق تاربيەسىنە كوپ كوڭىل بىلگەن. اتا - انا – بالا ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى ۇلگى تۇتار ادام، ءوزىن كورەتىن ايناسى.
بالا تاربيەسىنە قاعيدالار.
1. بالانى جاس كەزىنەن باستاپ سىيلاپ، ءقادىر - قاسيەتىن، ار - نامىسىن باعالاپ، دۇرىس سويلەسىپ، دۇرىس قاتىناسىن جاساعان ابزال.
2. ادەپسىز ءسوز، دورەكى ايقاي - تاربيەدەگى جامان ءادىس. بالا وعان ۇيرەنىپ كەتەدى نەمەسە سوعان وراي دورەكى جاۋاپ بەرەدى.
3. ەگەر ءوزىڭ بالانى سىيلاماي تۇرىپ، ودان وزىڭە ءىلتيپات، قۇرمەت كورسەتۋىن تالاپ ەتۋدىڭ ءوزى ۇيات
4. بالانىڭ ايتايىن دەگەن ءوتىنىشىن، اقىلداسقىسى كەلگەن ماسەلەسىن اتا - اناسى تىڭداپ، اقىل - كەڭەس بەرۋى كەرەك.
5. اتا - انا وتباسىنداعى ۇلكەندەردى سىيلاپ قۇرمەتتەسە، كىشىلەرگە قامقور بولسا، بالا دا سونداي بولۋعا ۇمتىلادى.
مەيىرىمدىلىك – ادامنىڭ بەت الپەتىنەن، ءىس - ارەكەتىنەن كورىنىپ تۇراتىن شىنايى قاسيەت. سوندىقتان كىمدە - كىم باسقا ادامنىڭ اقىل - ويى، مۇلدە تىلەگىن دۇرىس سەزىنىپ، وعان شاماسى كەلگەنشە كومەكتەسسە، سول ادامدى دەمەپ - جەبەسە ول مەيرىمدىلىككە جاتادى.
قۇرمەتتى اتا - انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بالا بويىنداعى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردىڭ پايدا بولۋى اتا - انا، ۇستاز، جاقسى قۇربىسىنان ەكەنى ءسوزسىز. سوندىقتان «بالا تاربيەسى – ءبىر ونەر، ونەر بولعاندا اۋىر ونەر. جەكە ءبىر عىلىم يەسى بولۋدى تىلەيتىن ونەر. بالانى دۇرىس تاربيەلەۋ ءۇشىن اركىمنىڭ ءوز تاجىريبەسى جەتپەيدى. باسقا ادامداردىڭ تاجىريبەسىمەن تانىسۋ كەرەك» دەپ العاش ارداقتىسى ماعجان جۇمابايەۆ ايتقان – بالا تاربيەسى بارلىعىمىزدىڭ بىرلەسكەن جۇمىسىمىزدىڭ ناتيجەسى. بۇلاردىڭ بارلىعى قوعامعا تاۋەلدى.
«مەيىرىمدىلىكتى انادان،
ادەپتىلىكتى دانادان ۇيرەن» دەيدى حالقىمىز.
ءبىر بىرىنە قامقور، قايىرىمدى ۇرپاق تاربيەلەۋ جانە ادامگەرشىلىكتى مول اسىل قاسيەتتەردى بويلارىنا ءسىڭدىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز ەكەنىن ايتا كەلىپ پىكىر الماسۋ تۇرىندە وتكەن اتا - انالار جينالىسىمدى تامامدايمىن.
جاس ۇرپاق ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ تىكەلەي جالعاستىرۋشى عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ تىرەگى، مىزعىماس بولاشاعى. ادامزاتتىڭ ومىردەگى ەڭ قىمباتتىسى، كوز قۋانىشى – بالا. بالا – دەربەس تۇلعا. ونىڭ بويىنداعى تابيعي قاسيەتتەر، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارى وتباسىندا، مەكتەپتە، الەۋمەتتىك ورتادا نارلەنەدى. بالانىڭ باس ۇستازى – اتا – اناسى. تاربيە ءۇردىسىنىڭ ءبىر تاراۋى وتباسىمەن جۇمىس دەسەك، وتباسىنان باستالاتىن تاربيە مەكتەپ ومىرىنەن جالعاسىن تابادى. قازاقتىڭ وتباسىندا ومىرگە كەلگەن ءار بالا ەس ءبىلىپ، ەتەك جىيعانشا، نەگىزىنەن اكە مەن انانىڭ تاربيەسىندە بولادى. بۇگىنگى ماقسات - ءاربىر بالا تۇبەگەيلى بىلىممەن مادەنيەتتىڭ نەگىزدەرىن ءبىلۋ جانە ولاردىڭ جان - جاقتى دامۋىنا اتا - انا، مەكتەپ جاعداي جاساۋى كەرەك. سوندىقتان سىزدەرگە بالالارىڭىزدىڭ مەكتەپتەن بارلىق مۇمكىندىكتەردى پايدالانىپ ءبىلىم الۋ مەن تاربيە جۇمىستارىنا قاتىستىرىپ ءوزىن - ءوزى باسقاراتىن ازامات بولۋىنا ات سالىسۋ قاجەت.
بالا تاربيەسى وتباسىنان باستالادى. مەكتەپكە كەلگەننەن كەيىن ول مىنەز وتباسىندا قالىپتاسقان تاربيە ودان ءارى جالعاسادى. ءبىر تاۋلىكتىڭ ياعني 24 ساعاتتىڭ 6 ساعاتى مەكتەپتە، قالعانى تاربيە ورداسى، ۇنەمى اتا - انا بولىپ قالا بەرەدى. بالانىڭ ساباققا سانالى قاراپ وزات وقۋشى بولىپ ءوسۋى، ول ءمۇعالىم مەن اتا - انانىڭ بىرىگىپ وسىرگەن جەمىس اعاشى، نەمەسە ۇشقىر ۇشاق جاساۋمەن تەڭ دەسەم ارتىق ەمەس. دۇرىس وسپەگەن جەمىس اعاشى، دۇرىس جەمىس بەرمەسە قۋانۋعا بولا ما؟ ءبىر بولشەگى بۇرىس جاسالعان ۇشاقتى ۇشىرعاننان نە پايدا؟ ول وزىندە، وزگەنى دە مەرت ەتپەي مە؟
سونىمەن ءاربىر اتا - انا ءوز بالاسىنىڭ تاربيەلى دە، سانالى، مادەنيەتتى، جۇرگەن ورتاسىندا سۇيكىمدى بولۋ ءۇشىن الدىمەن تاربيەنى وزىنەن باستاعانى ءجون، ياعني وعاش قىلىقتارمەن بالاسىنا ۇلگى - ونەگە كورسەتپەۋگە تىرىسقانى ءجون.
بالانىڭ باس ۇستازى – اتا-انا. ۇلتىمىزدا «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەگەن دانا ءسوز بار. ءار وتباسىندا اتا-انانىڭ ورنى بولەك. اتا-اناعا بالادان ارتىق ەشكىم جوق. «بالا - ادامنىڭ باۋىر ەتى» دەگەن ءسوز بار. سوندىقتان قاي اتا-انا بولماسىن بالاسىنىڭ ءبىلىمدى، پاراساتتى، مادەنيەتتى، ءتارتىپتى، ادەپتى بولۋىن قاداعالايدى. «بالا – ءومىردىڭ جالعاسى، كوز قۋانىشى، شاڭىراق يەسى» دەپ ۇرپاق تاربيەسىنە كوپ كوڭىل بىلگەن. اتا - انا – بالا ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى ۇلگى تۇتار ادام، ءوزىن كورەتىن ايناسى.
بالا تاربيەسىنە قاعيدالار.
1. بالانى جاس كەزىنەن باستاپ سىيلاپ، ءقادىر - قاسيەتىن، ار - نامىسىن باعالاپ، دۇرىس سويلەسىپ، دۇرىس قاتىناسىن جاساعان ابزال.
2. ادەپسىز ءسوز، دورەكى ايقاي - تاربيەدەگى جامان ءادىس. بالا وعان ۇيرەنىپ كەتەدى نەمەسە سوعان وراي دورەكى جاۋاپ بەرەدى.
3. ەگەر ءوزىڭ بالانى سىيلاماي تۇرىپ، ودان وزىڭە ءىلتيپات، قۇرمەت كورسەتۋىن تالاپ ەتۋدىڭ ءوزى ۇيات
4. بالانىڭ ايتايىن دەگەن ءوتىنىشىن، اقىلداسقىسى كەلگەن ماسەلەسىن اتا - اناسى تىڭداپ، اقىل - كەڭەس بەرۋى كەرەك.
5. اتا - انا وتباسىنداعى ۇلكەندەردى سىيلاپ قۇرمەتتەسە، كىشىلەرگە قامقور بولسا، بالا دا سونداي بولۋعا ۇمتىلادى.
مەيىرىمدىلىك – ادامنىڭ بەت الپەتىنەن، ءىس - ارەكەتىنەن كورىنىپ تۇراتىن شىنايى قاسيەت. سوندىقتان كىمدە - كىم باسقا ادامنىڭ اقىل - ويى، مۇلدە تىلەگىن دۇرىس سەزىنىپ، وعان شاماسى كەلگەنشە كومەكتەسسە، سول ادامدى دەمەپ - جەبەسە ول مەيرىمدىلىككە جاتادى.
قۇرمەتتى اتا - انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بالا بويىنداعى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردىڭ پايدا بولۋى اتا - انا، ۇستاز، جاقسى قۇربىسىنان ەكەنى ءسوزسىز. سوندىقتان «بالا تاربيەسى – ءبىر ونەر، ونەر بولعاندا اۋىر ونەر. جەكە ءبىر عىلىم يەسى بولۋدى تىلەيتىن ونەر. بالانى دۇرىس تاربيەلەۋ ءۇشىن اركىمنىڭ ءوز تاجىريبەسى جەتپەيدى. باسقا ادامداردىڭ تاجىريبەسىمەن تانىسۋ كەرەك» دەپ العاش ارداقتىسى ماعجان جۇمابايەۆ ايتقان – بالا تاربيەسى بارلىعىمىزدىڭ بىرلەسكەن جۇمىسىمىزدىڭ ناتيجەسى. بۇلاردىڭ بارلىعى قوعامعا تاۋەلدى.
«مەيىرىمدىلىكتى انادان،
ادەپتىلىكتى دانادان ۇيرەن» دەيدى حالقىمىز.
ءبىر بىرىنە قامقور، قايىرىمدى ۇرپاق تاربيەلەۋ جانە ادامگەرشىلىكتى مول اسىل قاسيەتتەردى بويلارىنا ءسىڭدىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز ەكەنىن ايتا كەلىپ پىكىر الماسۋ تۇرىندە وتكەن اتا - انالار جينالىسىمدى تامامدايمىن.
جاس ۇرپاق ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ تىكەلەي جالعاستىرۋشى عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ تىرەگى، مىزعىماس بولاشاعى. ادامزاتتىڭ ومىردەگى ەڭ قىمباتتىسى، كوز قۋانىشى – بالا. بالا – دەربەس تۇلعا. ونىڭ بويىنداعى تابيعي قاسيەتتەر، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارى وتباسىندا، مەكتەپتە، الەۋمەتتىك ورتادا نارلەنەدى. بالانىڭ باس ۇستازى – اتا – اناسى. تاربيە ءۇردىسىنىڭ ءبىر تاراۋى وتباسىمەن جۇمىس دەسەك، وتباسىنان باستالاتىن تاربيە مەكتەپ ومىرىنەن جالعاسىن تابادى. قازاقتىڭ وتباسىندا ومىرگە كەلگەن ءار بالا ەس ءبىلىپ، ەتەك جىيعانشا، نەگىزىنەن اكە مەن انانىڭ تاربيەسىندە بولادى. بۇگىنگى ماقسات - ءاربىر بالا تۇبەگەيلى بىلىممەن مادەنيەتتىڭ نەگىزدەرىن ءبىلۋ جانە ولاردىڭ جان - جاقتى دامۋىنا اتا - انا، مەكتەپ جاعداي جاساۋى كەرەك. سوندىقتان سىزدەرگە بالالارىڭىزدىڭ مەكتەپتەن بارلىق مۇمكىندىكتەردى پايدالانىپ ءبىلىم الۋ مەن تاربيە جۇمىستارىنا قاتىستىرىپ ءوزىن - ءوزى باسقاراتىن ازامات بولۋىنا ات سالىسۋ قاجەت.
بالا تاربيەسى وتباسىنان باستالادى. مەكتەپكە كەلگەننەن كەيىن ول مىنەز وتباسىندا قالىپتاسقان تاربيە ودان ءارى جالعاسادى. ءبىر تاۋلىكتىڭ ياعني 24 ساعاتتىڭ 6 ساعاتى مەكتەپتە، قالعانى تاربيە ورداسى، ۇنەمى اتا - انا بولىپ قالا بەرەدى. بالانىڭ ساباققا سانالى قاراپ وزات وقۋشى بولىپ ءوسۋى، ول ءمۇعالىم مەن اتا - انانىڭ بىرىگىپ وسىرگەن جەمىس اعاشى، نەمەسە ۇشقىر ۇشاق جاساۋمەن تەڭ دەسەم ارتىق ەمەس. دۇرىس وسپەگەن جەمىس اعاشى، دۇرىس جەمىس بەرمەسە قۋانۋعا بولا ما؟ ءبىر بولشەگى بۇرىس جاسالعان ۇشاقتى ۇشىرعاننان نە پايدا؟ ول وزىندە، وزگەنى دە مەرت ەتپەي مە؟
سونىمەن ءاربىر اتا - انا ءوز بالاسىنىڭ تاربيەلى دە، سانالى، مادەنيەتتى، جۇرگەن ورتاسىندا سۇيكىمدى بولۋ ءۇشىن الدىمەن تاربيەنى وزىنەن باستاعانى ءجون، ياعني وعاش قىلىقتارمەن بالاسىنا ۇلگى - ونەگە كورسەتپەۋگە تىرىسقانى ءجون.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: «كوورديناتالىق جازىقتىق. كوورديناتالار بويىنشا نۇكتەنى سالۋ» تاقىرىبىنا ەسەپتەر شىعارۋ.
-
دۇنيەتانۋ تەست جۇمىستارى 1 - 4 سىنىپقا ارنالعان كومەكشى قۇرال
