بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي دامۋ دەڭگەيى
«بالاباقشانىڭ زاتتىق دامىتۋشىلىق ورتاسى بالانىڭ، پەداگوگتىڭ، اتا-انانىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرا وتىرىپ، مۇمكىندىگىن جۇزەگە اسىرۋشى كەڭىستىك».
1 كىرىسپە ءبولىم
1مەكتەپكە دەيىنگى بالا تاربيەسى.
11 نەگىزگى ءبولىم
بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي دامۋ دەڭگەيى.
بالانىڭ بويىندا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردىڭ نەگىزى وتباسىندا قالىپتاسادى. اتا-انانىڭ ايالى الاقانى تۋعان ءۇيدىڭ جىلۋى ونىڭ كوكىرەگىندە ءومىر بويى ساقتالىپ ماڭگى ەسىندە قالادى. وتباسىنداعى ادامدارمەن قارىم –قاتىناستا بالا مادەنيەتتى ۇيرەنەدى، جەكە ادامعا ءتان ار-ۇيات، اقىل –وي ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردە قالىپتاسادى. ادامنىڭ وزگە تىرشىلىك يەسىنەن ايىرماشىلىعىنىڭ ءبىرى – دۇنيەگە پەرزەنت اكەلگەن سوڭ ونىڭ بولاشاعىن ويلاۋ، ياعني قانداي تاعدىرى بار، كىم بولار ەكەن دەپ، سول جولدا اتا-انالىق بورىشىن اتقارادى.
وسىعان وراي كەز كەلگەن ءبۇلدىرشىن ءۇشىن بالا باقشا تاربيەسى اتا-انادان ءتالىم –تاربيەنى ودان ءارى جالعاستىرىپ، جانداندىرارى ءسوزسىز. دەر كەزىندە الىنعان مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىمنىڭ ءار ءبۇلدىرشىن ءۇشىن ماڭىزى زور. بالا باقشانىڭ ەڭ باستى ماقساتى مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنا ساي مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى ءبۇلدىرشىننىڭ جان-جاقتى ەستەتيكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى. كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەردىڭ العاشقى دامۋ كەزەڭىندە ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ جۇمىسى جان-جاقتى بولۋى زامان تالابى.
ەل باسىمىز ن.ءا. نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «قازاقستان بولاشاعىمىز – قوعامنىڭ يدەيالىق بىرلىگىندە» اتتى ەڭبەگىندە «ۇلتتىق مادەنيەتكە،انا تىلگە ەركىندىك بەرۋ، ونى تالىم-تاربيە قۇرىلىمىنا اينالدىرۋ، تاربيە ماسەلەسىندە ۇلتتىق ىزگىلىك پەن وركەنيەتتى الەمدىك يماندىلىق ءۇردىسىنىڭ ورتاق مۇددەسىن جاپپاي سەزىنۋ جانە ونى كىرىكتىرە پايدالانۋ ارقىلى ىسكە اسىرۋ كەرەك» - دەپ اتاپ وتكەن. مۇنداي تاربيە جۇمىسىن ادەتتە مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەدەن، ياعني بالاباقشادان باستاعان دۇرىس.
ادەتتە ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ قاسيەتتەرى بەس جاسقا دەيىن قالىپتاسادى ەكەن. سوندىقتان بالانىڭ جان-جاقتى قالىپتاسۋى ءۇشىن مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بۇلدىرشىندەردىڭ بويىنا جاقسى، جاعىمدى قاسيەتتەردى سىڭىرە ءبىلۋ كەرەك. بالا ءار نارسەگە قۇمار، قىزىققىش، ول ءوزىنىڭ بولىپ جاتقان وزگەرىستى، تاماشا قۇبىلىستاردى سەزىنۋگە تىرىسادى. ونىڭ جان-جاقتى دامىپ، جەكە تۇلعا بولىپ تاربيەلەنۋىنە، ءتىلىنىڭ دامۋىنا ەڭ الدىمەن اتا-اناسى مىندەتتى.
مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردا تاربيەلەۋ مەن ءبىلىم بەرۋدى ۇيىمداستىرۋدا ۇستاناتىن پرينسيپتەر:
بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ، قىزىعۋشىلىعىنا سۇيەنۋ.
تاربيە مەن وقىتۋ مىندەتتەرىن بىرلىكتە شەشۋ.
بالانىڭ ەركىن دە دەربەس دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن تابيعي، ەمىن ەركىن جاعداي تۋعىزۋ.
ارەكەت ەتۋگە ۇيرەتۋ، ۇيرەنگەنىن بويىنا داعدى قىلىپ ءسىڭىرۋ.
پەدوگوگيكالىق پروسەسس بەلگىلى ءبىر قۇرالدار مەن ادىستەر كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. بالاباقشاداعى تاربيە –قازاقى ۇلتتىق سانا، ۇلتتىق پسيحولوگيا قالىپتاسقان پاراساتتى، ادامگەرشىلىك قادىر-قاسيەتى مول، فيزيكالىق جانە مورالدىق جوعارى بەلسەندى جەكە ادامدى قالىپتاستىرىپ شىعارۋ پروسەسى بولىپ تابىلادى.
ويناۋ، ەڭبەك ەتۋ جانە وقۋ بارىسىندا اقىل –وي ادامگەرشىلىك فيزيكالىق جانە كوركەم تاربيە، دامۋ پروسەسى قاتار جۇرەدى. بالا وسى كەزدە بەلگىلى دارەجەدە ءبىلىم الادى، ىسكەرلىككە ۇيرەنەدى، ءوزىن قورشاعان ورتامەن قارىم-قاتىناس جاساۋعا، قوعامدىق ءومىردىڭ ادەت-داعدىلارىن يگەرۋگە بەيىمدەلەدى.
ىس-ارەكەتتىڭ وسى تۇرلەرىن عانا دامىتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋ مىندەتتەرىن شەشۋگە، بالا دامۋىن دۇرىس جولمەن باعىتتاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك تۋادى. وسى اتالىپ وتكەن ىس-ارەكەتتىڭ ءارقايسىسى بالا دامۋىنا وزىندىك، وزىنە ءتان ۇلەسىن قوسادى. بالا ءوزىن-وزى كورسەتسە ويىن، وقۋدا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەنەدى دەگەن ءسوز. وسىلار ارقىلى ءبىز بالالارعا بەلگىلى ءبىر تۇرعىدا ىقپال جاساي الامىز. ءبىز ىس-ارەكەتتەر ويىن، ەڭبەك، وقىتۋ ءوزارا ۇشتاسقان جاعدايدا عانا بالانىڭ جەكە باسىن دامىتۋدا تولىق ناتيجەگە جەتە الامىز. وسىلاردى نەگىزگە الا وتىرىپ اتا-انالار مەن تاربيەشىلەر بالانى تاربيەلەۋدە ەرتەگىلەر مەن قويىلىمداردىڭ جانە ساحنالاۋدىڭ ءرولىنىڭ ايرىقشا ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك.
سويلەسۋ قىزمەتى – بەلسەندى ءارى ماقساتتى ءۇردىس.بۇل قىزمەت ءتۇرى سەرىكتەستىكتىڭ بولۋىن تالاپ ەتەدى، وندا ءبىرى سۇراق قويسا، ەكىنشىسى جاۋاپ بەرەدى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ باستى ماقساتى – بۇلدىرشىندەردىڭ ديالوگتىق قارىم-قاتىناسى بولىپ تابىلادى. بالالار ءوز قۇربىلارىمەن سويلەسۋ ارقىلى سويلەۋ تىلدەرىن دامىتادى. سونىمەن قاتار وزىمەن سەرىكتەسىنىڭ قيمىل-قوزعالىسىن كەلىسۋ مەن باقىلاۋ داعدىسى قالىپتاسادى. بۇل جەردە مەن ترافارەتتىك ساحنالاۋ تاسىلىنە باستى نازار اۋداردىم. ترافارەت ارقىلى ءسوز قۇرامىنىڭ بايلىعىن، ديالوگتى دامىتۋعا بولادى. بۇل جۇمىس بارىسىندا بالالار دايىن ترافارەتتەردىڭ كومەگىمەن بولاشاق كەيىپكەرلەردىڭ سۋرەتتەرىن جاسايدى. ولاردى ءتۇرلى-تۇستى بوياۋمەن بويايدى. دايىن بەينەلەردى قايشىمەن قيادى. بۇل جەردە بالانىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ قابلەتتەرى داميدى. ۇجىمداسىپ جۇمىس جاساۋ كەزىندە ءاربىر بالانىڭ جەكە قيالىنا دا ورىن بەرىلەدى.
مىسالى: جۇگىرىپ كەلە جاتقان قويان بەينەسى .دايىندىق كەزەڭى اياقتالعان سوڭ سويلەۋ كەزەڭىن وتەمىز. بۇل كەزەڭدە بالالار ەرتەگى كەيىپكەرلەرىمەن ديالوگتىق ارەكەت جاسايدى. ءاربىر بالا وزىنە جۇپ تاڭدايدى. ياعني جۇمىس جۇپتاسۋ تۇرىندە جۇرەدى. بۇل كەزەڭدە مەن كىمنىڭ ىنتالى، كىمنىڭ ىنتاسىز قاتىسىپ وتىرعانىن بىلەمىن .ەرتەگىلەر قۇراستىرعان كەزدە بالالار بىر-بىرىمەن ءوزارا سويلەسەدى. بۇل جەردە اۆتور ءسوزى دەگەن بولمايدى. بالالاردىڭ ءتىلىن دامىتۋدا، سويلەۋ مادەنيەتىمەن ءوي-ورىسىن، دۇنيە تانىمىن جەتىلدىرۋدە رولدىك ويىندار ءتيىمدى ناتيجە بەرەدى. ءرولدى ويناپ تۇرعان بالا ءوزىن سول كەيىپكەرگە تەڭەپ، كەيىپكەردىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن بويىنا سىڭىرەدى. ماقال-ماتەلدەردى پايدالانۋ بارىسىندا ادەبي سويلەۋگە داعدىلانىپ ءسوز قورى مولايادى. حالقىمىزدىڭ اسىل مارجانىن مەڭگەرەدى.
سونداي-اق ويىن ءادىسى مەن ارەكەتتەرىنىڭ قولدانۋى بالادا جاعىمدى ەموسيا، جوعارى قىزىعۋشىلىق تۋعىزادى. اتاپ ايتقاندا بالاباقشادا تاربيەمەن وقىتۋدىڭ نەگىزگى جانە جەتەكشى فورماسى بۇل جالپى توپپەن، شاعىن توپپەن جانە ارنايى ۇيىمداستىرىلاتىن ساباقتار، ەكسكۋرسيالار، سەرۋەندەر، ەرتەڭگىلىكتەر، ويىندار. بالاباقشامىز بيىلعى وقۋ جىلىنان باستاپ ق ر مەملەكەتتىك جالپى مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىن باسشىلىققا الا وتىرىپ: «دەنساۋلىق»، «قاتىناس»، «تانىم»، «شىعارماشىلىق»، «الەۋمەتتىك ورتا» اتتى ءبىلىم بەرۋ سالالارىنا بايلانىستى مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي وقۋ –شىعارماشىلىق ىزدەنىس نەگىزىندە جۇزەگە اسىرۋدامىز.
بالاباقشادا بالالار وزدىگىنەن وقي المايتىنى بەلگىلى، سوندىقتان تەكستى وقۋعا، اڭگىمەلەپ ايتۋعا ۇيرەتۋ، كوركەم سوزدەرمەن تانىستىرۋ جۇمىسى باعدارلاما تالابىنا سايكەس تاقىرىپتىق پرينسيپتەرگە نەگىزدەلەدى. ول پرينسيپتەر – اينالاداعى دۇنيەمەن، قوعام ومىرىمەن، تابيعاتپەن تانىستىرۋ، دۇنيەتانىمىن، ءوي-ورىسىن جەتىلدىرۋ، زەيىنىن، قابىلداۋىن، باعدارلاي ءبىلۋ، قابلەتتەرىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى.
شىعارما وقۋ، ءتىل دامىتۋ جۇمىسىندا ەستيارلار مەن ەرەسەكتەر توبىندا شىعارمانى تىڭداي وتىرىپ، ونىڭ مازمۇنىن جۇيەلى اڭگىمەلەي بىلۋگە، كەيىپكەرلەردىڭ ىس-ارەكەتتەرىن ءتۇسىنىپ، وزىنشە تالداپ ويىن قورىتىندىلاي بىلۋگە، كەيبىر ۇزىندىلەردى جاتقا ايتۋعا، مازمۇنعا ساي اڭگىمە قۇراۋعا، بەينەلى سوزدەردى ءدال تاۋىپ ايتۋعا، وزدىگىنەن سالىستىرا سيپاتتاي بىلۋگە ۇيرەنۋگە ءتيىستى.
1 كىرىسپە ءبولىم
1مەكتەپكە دەيىنگى بالا تاربيەسى.
11 نەگىزگى ءبولىم
بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي دامۋ دەڭگەيى.
بالانىڭ بويىندا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردىڭ نەگىزى وتباسىندا قالىپتاسادى. اتا-انانىڭ ايالى الاقانى تۋعان ءۇيدىڭ جىلۋى ونىڭ كوكىرەگىندە ءومىر بويى ساقتالىپ ماڭگى ەسىندە قالادى. وتباسىنداعى ادامدارمەن قارىم –قاتىناستا بالا مادەنيەتتى ۇيرەنەدى، جەكە ادامعا ءتان ار-ۇيات، اقىل –وي ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردە قالىپتاسادى. ادامنىڭ وزگە تىرشىلىك يەسىنەن ايىرماشىلىعىنىڭ ءبىرى – دۇنيەگە پەرزەنت اكەلگەن سوڭ ونىڭ بولاشاعىن ويلاۋ، ياعني قانداي تاعدىرى بار، كىم بولار ەكەن دەپ، سول جولدا اتا-انالىق بورىشىن اتقارادى.
وسىعان وراي كەز كەلگەن ءبۇلدىرشىن ءۇشىن بالا باقشا تاربيەسى اتا-انادان ءتالىم –تاربيەنى ودان ءارى جالعاستىرىپ، جانداندىرارى ءسوزسىز. دەر كەزىندە الىنعان مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىمنىڭ ءار ءبۇلدىرشىن ءۇشىن ماڭىزى زور. بالا باقشانىڭ ەڭ باستى ماقساتى مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنا ساي مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى ءبۇلدىرشىننىڭ جان-جاقتى ەستەتيكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى. كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەردىڭ العاشقى دامۋ كەزەڭىندە ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ جۇمىسى جان-جاقتى بولۋى زامان تالابى.
ەل باسىمىز ن.ءا. نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «قازاقستان بولاشاعىمىز – قوعامنىڭ يدەيالىق بىرلىگىندە» اتتى ەڭبەگىندە «ۇلتتىق مادەنيەتكە،انا تىلگە ەركىندىك بەرۋ، ونى تالىم-تاربيە قۇرىلىمىنا اينالدىرۋ، تاربيە ماسەلەسىندە ۇلتتىق ىزگىلىك پەن وركەنيەتتى الەمدىك يماندىلىق ءۇردىسىنىڭ ورتاق مۇددەسىن جاپپاي سەزىنۋ جانە ونى كىرىكتىرە پايدالانۋ ارقىلى ىسكە اسىرۋ كەرەك» - دەپ اتاپ وتكەن. مۇنداي تاربيە جۇمىسىن ادەتتە مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەدەن، ياعني بالاباقشادان باستاعان دۇرىس.
ادەتتە ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ قاسيەتتەرى بەس جاسقا دەيىن قالىپتاسادى ەكەن. سوندىقتان بالانىڭ جان-جاقتى قالىپتاسۋى ءۇشىن مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بۇلدىرشىندەردىڭ بويىنا جاقسى، جاعىمدى قاسيەتتەردى سىڭىرە ءبىلۋ كەرەك. بالا ءار نارسەگە قۇمار، قىزىققىش، ول ءوزىنىڭ بولىپ جاتقان وزگەرىستى، تاماشا قۇبىلىستاردى سەزىنۋگە تىرىسادى. ونىڭ جان-جاقتى دامىپ، جەكە تۇلعا بولىپ تاربيەلەنۋىنە، ءتىلىنىڭ دامۋىنا ەڭ الدىمەن اتا-اناسى مىندەتتى.
مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردا تاربيەلەۋ مەن ءبىلىم بەرۋدى ۇيىمداستىرۋدا ۇستاناتىن پرينسيپتەر:
بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ، قىزىعۋشىلىعىنا سۇيەنۋ.
تاربيە مەن وقىتۋ مىندەتتەرىن بىرلىكتە شەشۋ.
بالانىڭ ەركىن دە دەربەس دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن تابيعي، ەمىن ەركىن جاعداي تۋعىزۋ.
ارەكەت ەتۋگە ۇيرەتۋ، ۇيرەنگەنىن بويىنا داعدى قىلىپ ءسىڭىرۋ.
پەدوگوگيكالىق پروسەسس بەلگىلى ءبىر قۇرالدار مەن ادىستەر كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. بالاباقشاداعى تاربيە –قازاقى ۇلتتىق سانا، ۇلتتىق پسيحولوگيا قالىپتاسقان پاراساتتى، ادامگەرشىلىك قادىر-قاسيەتى مول، فيزيكالىق جانە مورالدىق جوعارى بەلسەندى جەكە ادامدى قالىپتاستىرىپ شىعارۋ پروسەسى بولىپ تابىلادى.
ويناۋ، ەڭبەك ەتۋ جانە وقۋ بارىسىندا اقىل –وي ادامگەرشىلىك فيزيكالىق جانە كوركەم تاربيە، دامۋ پروسەسى قاتار جۇرەدى. بالا وسى كەزدە بەلگىلى دارەجەدە ءبىلىم الادى، ىسكەرلىككە ۇيرەنەدى، ءوزىن قورشاعان ورتامەن قارىم-قاتىناس جاساۋعا، قوعامدىق ءومىردىڭ ادەت-داعدىلارىن يگەرۋگە بەيىمدەلەدى.
ىس-ارەكەتتىڭ وسى تۇرلەرىن عانا دامىتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋ مىندەتتەرىن شەشۋگە، بالا دامۋىن دۇرىس جولمەن باعىتتاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك تۋادى. وسى اتالىپ وتكەن ىس-ارەكەتتىڭ ءارقايسىسى بالا دامۋىنا وزىندىك، وزىنە ءتان ۇلەسىن قوسادى. بالا ءوزىن-وزى كورسەتسە ويىن، وقۋدا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەنەدى دەگەن ءسوز. وسىلار ارقىلى ءبىز بالالارعا بەلگىلى ءبىر تۇرعىدا ىقپال جاساي الامىز. ءبىز ىس-ارەكەتتەر ويىن، ەڭبەك، وقىتۋ ءوزارا ۇشتاسقان جاعدايدا عانا بالانىڭ جەكە باسىن دامىتۋدا تولىق ناتيجەگە جەتە الامىز. وسىلاردى نەگىزگە الا وتىرىپ اتا-انالار مەن تاربيەشىلەر بالانى تاربيەلەۋدە ەرتەگىلەر مەن قويىلىمداردىڭ جانە ساحنالاۋدىڭ ءرولىنىڭ ايرىقشا ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك.
سويلەسۋ قىزمەتى – بەلسەندى ءارى ماقساتتى ءۇردىس.بۇل قىزمەت ءتۇرى سەرىكتەستىكتىڭ بولۋىن تالاپ ەتەدى، وندا ءبىرى سۇراق قويسا، ەكىنشىسى جاۋاپ بەرەدى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ باستى ماقساتى – بۇلدىرشىندەردىڭ ديالوگتىق قارىم-قاتىناسى بولىپ تابىلادى. بالالار ءوز قۇربىلارىمەن سويلەسۋ ارقىلى سويلەۋ تىلدەرىن دامىتادى. سونىمەن قاتار وزىمەن سەرىكتەسىنىڭ قيمىل-قوزعالىسىن كەلىسۋ مەن باقىلاۋ داعدىسى قالىپتاسادى. بۇل جەردە مەن ترافارەتتىك ساحنالاۋ تاسىلىنە باستى نازار اۋداردىم. ترافارەت ارقىلى ءسوز قۇرامىنىڭ بايلىعىن، ديالوگتى دامىتۋعا بولادى. بۇل جۇمىس بارىسىندا بالالار دايىن ترافارەتتەردىڭ كومەگىمەن بولاشاق كەيىپكەرلەردىڭ سۋرەتتەرىن جاسايدى. ولاردى ءتۇرلى-تۇستى بوياۋمەن بويايدى. دايىن بەينەلەردى قايشىمەن قيادى. بۇل جەردە بالانىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ قابلەتتەرى داميدى. ۇجىمداسىپ جۇمىس جاساۋ كەزىندە ءاربىر بالانىڭ جەكە قيالىنا دا ورىن بەرىلەدى.
مىسالى: جۇگىرىپ كەلە جاتقان قويان بەينەسى .دايىندىق كەزەڭى اياقتالعان سوڭ سويلەۋ كەزەڭىن وتەمىز. بۇل كەزەڭدە بالالار ەرتەگى كەيىپكەرلەرىمەن ديالوگتىق ارەكەت جاسايدى. ءاربىر بالا وزىنە جۇپ تاڭدايدى. ياعني جۇمىس جۇپتاسۋ تۇرىندە جۇرەدى. بۇل كەزەڭدە مەن كىمنىڭ ىنتالى، كىمنىڭ ىنتاسىز قاتىسىپ وتىرعانىن بىلەمىن .ەرتەگىلەر قۇراستىرعان كەزدە بالالار بىر-بىرىمەن ءوزارا سويلەسەدى. بۇل جەردە اۆتور ءسوزى دەگەن بولمايدى. بالالاردىڭ ءتىلىن دامىتۋدا، سويلەۋ مادەنيەتىمەن ءوي-ورىسىن، دۇنيە تانىمىن جەتىلدىرۋدە رولدىك ويىندار ءتيىمدى ناتيجە بەرەدى. ءرولدى ويناپ تۇرعان بالا ءوزىن سول كەيىپكەرگە تەڭەپ، كەيىپكەردىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن بويىنا سىڭىرەدى. ماقال-ماتەلدەردى پايدالانۋ بارىسىندا ادەبي سويلەۋگە داعدىلانىپ ءسوز قورى مولايادى. حالقىمىزدىڭ اسىل مارجانىن مەڭگەرەدى.
سونداي-اق ويىن ءادىسى مەن ارەكەتتەرىنىڭ قولدانۋى بالادا جاعىمدى ەموسيا، جوعارى قىزىعۋشىلىق تۋعىزادى. اتاپ ايتقاندا بالاباقشادا تاربيەمەن وقىتۋدىڭ نەگىزگى جانە جەتەكشى فورماسى بۇل جالپى توپپەن، شاعىن توپپەن جانە ارنايى ۇيىمداستىرىلاتىن ساباقتار، ەكسكۋرسيالار، سەرۋەندەر، ەرتەڭگىلىكتەر، ويىندار. بالاباقشامىز بيىلعى وقۋ جىلىنان باستاپ ق ر مەملەكەتتىك جالپى مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىن باسشىلىققا الا وتىرىپ: «دەنساۋلىق»، «قاتىناس»، «تانىم»، «شىعارماشىلىق»، «الەۋمەتتىك ورتا» اتتى ءبىلىم بەرۋ سالالارىنا بايلانىستى مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي وقۋ –شىعارماشىلىق ىزدەنىس نەگىزىندە جۇزەگە اسىرۋدامىز.
بالاباقشادا بالالار وزدىگىنەن وقي المايتىنى بەلگىلى، سوندىقتان تەكستى وقۋعا، اڭگىمەلەپ ايتۋعا ۇيرەتۋ، كوركەم سوزدەرمەن تانىستىرۋ جۇمىسى باعدارلاما تالابىنا سايكەس تاقىرىپتىق پرينسيپتەرگە نەگىزدەلەدى. ول پرينسيپتەر – اينالاداعى دۇنيەمەن، قوعام ومىرىمەن، تابيعاتپەن تانىستىرۋ، دۇنيەتانىمىن، ءوي-ورىسىن جەتىلدىرۋ، زەيىنىن، قابىلداۋىن، باعدارلاي ءبىلۋ، قابلەتتەرىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى.
شىعارما وقۋ، ءتىل دامىتۋ جۇمىسىندا ەستيارلار مەن ەرەسەكتەر توبىندا شىعارمانى تىڭداي وتىرىپ، ونىڭ مازمۇنىن جۇيەلى اڭگىمەلەي بىلۋگە، كەيىپكەرلەردىڭ ىس-ارەكەتتەرىن ءتۇسىنىپ، وزىنشە تالداپ ويىن قورىتىندىلاي بىلۋگە، كەيبىر ۇزىندىلەردى جاتقا ايتۋعا، مازمۇنعا ساي اڭگىمە قۇراۋعا، بەينەلى سوزدەردى ءدال تاۋىپ ايتۋعا، وزدىگىنەن سالىستىرا سيپاتتاي بىلۋگە ۇيرەنۋگە ءتيىستى.
You Might Also Like
