بالىقتار
دۇنيەتانۋ (1 سىنىپ)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «بالىقتار»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ بالىق تۇرلەرىن بىلۋگە، سانى ازايىپ بارا جاتقان بالىقتار، بالىق شارۋاشىلىعى، بالىقتى قورعاۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ىسكەرلىگى مەن تانىمدىق بەلسەندىلىگىن، زەيىنىن، شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىگى: وقۋشىلاردىڭ ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ، ىزدەنىمپازدىققا جانە ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى تانىستىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىسكەرلىك ويىن ساباعى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار، بۇكتەمە، كارتا، گلوبۋس، سلايدتار
ءپان ارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، الىپپە
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن امانداسۋ
ءا) وقۋ – قۇرالىن تەكسەرۋ
ب) سىنىپ تازالىعىن تەكسەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
وقۋشىلار، ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
قوسمەكەندىلەر مەن جورعالاۋشىلار.
2-3 وقۋشىدان ءماتىن مازمۇنىن سۇراۋ.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ:
تەست بويىنشا ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ:
1. قوسمەكەندىلەرگە قانداي جانۋارلار جاتادى؟
ا) سيىر
ءا) قولتىراۋىن
ب) قۇرباقا
2. قوسمەكەندىلەر قايدا دۇنيەگە كەلەدى؟
ا) سۋدا
ءا) تاۋدا
ب) توپىراقتا
3. جورعالاۋشىلارعا قانداي جانۋارلار جاتادى؟
ا) باقا
ءا) كەسىرتكە
ب) ءپىل
4. جورعالاۋشىلار قالاي قوزعالادى؟
ا) سۋدا جۇزەدى
ءا) ۇشادى
ب) جەرگە باۋىرىمەن جورعالايدى
5. اياعى بار، باسى بار، ارقالاعان تاسى بار.
ا) باقا
ءا) جىلان
ب) تاسباقا
ءىىى. جاڭا ساباقتى تانىستىرۋ:
ءسوز جۇمباق شەشۋ قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ:
1.كوبەلەك
2.ارا
3.تۇلكى
4.جىلان
5.قاسقىر
1 .ۇشىپ جۇرگەن گۇل كوردىم،
قونعاندا ۇستاپ ۇلگەردىم.
2. ەڭبەگى قاتتى،
ەلەگەنى ءتاتتى.
تىرشىلىك ءنارىن،
گۇلدەردەن تاپتى.
3. ءوزى ايلاكەر، ءوزى قۋ،
جۇرگەن جەرى ايقاي دا شۋ.
4. وتىرمايدى، تۇرا المايدى،
ءتۇزۋ جولدا بۇراڭدايدى.
5. يت سياقتى ءپىشىنى،
ۇناتپايدى كىسىنى.
ال ەندى كەلەسى جۇمباقتى شەشەسىڭدەر، ءسوز جۇمباعىمىزدىڭ ورتاسىنداعى ءسوز قارامەن جازىلعان ءسوزدى تاباسىزدار. بۇگىنگى ءبىزدىڭ جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى دا وسى جۇمباعىمىزبەن بايلانىستى:
قاناتى بار ۇشپايدى،
جۇرت ايلامەن ۇستايدى. (بالىق)
4.بىزدەر جانۋارلار الەمىنىڭ قانداي تۇرلەرىمەن تانىستىق ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى:
سۇتقورەكتىلەر بۋناقدەنەلىلەر
قوسمەكەندىلەر مەن بالىقتار
جورعالاۋشىلار
دۇرىس ايتاسىزدار، بۇگىن ءبىز جانۋارلار الەمىنىڭ ءبىر ءتۇرى – بالىقتارمەن تانىسامىز. بالىقتار قايدا تىرشىلىك ەتەدى؟
- سۋدا.
- سۋدىڭ قانداي ءتۇرى بار، ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى؟
مۇحيت تەڭىز
وزەن كول
5.گلوبۋستان كورسەتۋ، وسى ءبىزدىڭ جەر شارىن 31 سۋ الىپ جاتىر ەكەن.
ءبىز قانداي مەملەكەتتە تۇرامىز؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا (كارتادان كورسەتۋ)
دۇرىس ايتاسىزدار، ال وقۋشىلار بىزدەر ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن قانداي مەرەكەنى تويلاعالى جاتىرمىز؟
6.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا 20 جىل تولادى.
ال، بىزدەر وسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قاي قالاسىندا تۇرىپ جاتىرمىز؟
اتىراۋ قالاسىندا قانداي سۋدىڭ ءتۇرى بار، بىلەمىز بە؟
جايىق وزەنى
7.جايىق ءوزىنىڭ باسىن ورال تاۋىنىڭ 600 م بيىكتىگىنەن الادى. ونىڭ جالپى ۇزىندىعى 2354 شاقىرىم، ونىڭ 500 شاقىرىمى عانا وبلىس تەرريتورياسىمەن وتەدى. جايىق وزەنى كاسپيي ماڭى ويپاتىن كەسىپ ءوتىپ، كاسپيي تەڭىزىنە قۇيادى. جايىق وزەنىندە بالىق شارۋاشىلىعى وتە باي، اسىرەسە بەكىرە بالىعى. بەكىرە بالىقتارىندا سۇيەك بولمايدى. ولاردىڭ ەتىنەن ءار ءتۇرلى بالىق تاعامدارىن جانە ىستالعان تاعامدار ازىرلەيدى. بەكىرە ەتتەرى كوپتەگەن تاعامدار ازىرلەۋگە جارايدى. بەكىرە تەك كاسپيي تەڭىزىندە، ەدىل مەن جايىق وزەندەرىندە عانا مەكەندەيدى. ۇزىندىعى 5 م-دەي، سالماعى 200 كگ-گا دەيىن. بەكىرە تۇقىمداس بالىقتاردىڭ ىشىندەگى سەمىزى جانە ەتى جۇمساعى. بەكىرە بالىقتارى ساۋداعا سۋىتىلعان، مۇزداتىلعان جانە ىستالعان تۇردە تۇسەدى، سونىمەن قاتار ونى بالىق ونىمدەرىن جانە ءار ءتۇرلى بالىق كونسەرۆىلەرىن وندىرۋدە قولدانادى.
8. بالىقتى كەز كەلگەن جەردەن اۋلاۋعا بولمايدى جانە كەز كەلگەن ادام بالىقتى اۋلاي المايدى وعان ادەيى رۇقسات قاعازىن الۋ كەرەك. تەك قانا بەكىرە ەمەس بالىق تۇرلەرى وتە كوپ.
شورتان، جايىن، كوكسەركە، الابۇعا، دەلفين، اققايران، سازان، كيت
9. وقۋلىقپەن جۇمىس:
ءماتىندى ءتۇسىندىرۋ.
10. سەرگىتۋ ءساتى:
قارماققا تۇسكەن بالىقتار (شورتان، سازان، الابۇعا)
وقۋشىلارعا قارماققا تۇسكەن بالىقتار تۋرالى تاقپاق ايتۋ:
الابۇعا
... جولاڭ-جولاڭ ساۋىرى،
بالىقتىڭ بۇل ءتاۋىرى.
ەكى كوزى ساپ-سارى،
اۋىرا ما باۋىرى.
الابۇعا ءۇيىرى
سياقتى ءبىر ءيىرىم.
قوڭىر-جاسىل جوتاسى،
جاسىل-سارى ءبۇيىرى...
جايىن
... بىلەم دەسەڭ، ءبىلىپ كور.
قارماعىڭا ءىلىپ كور.
جايىن ءۇشىن ءسوز بە ەكەن.
باقا، شايان، سۇلىكتەر.
تولاعايى تولاعاي،
جانە مەشكەي، قوماعاي.
تۇسە قالسا قارماققا،
ارەڭ تارتار ون اعاي...
سازان
... ايقايلاما، ۇرىسپا،
ءتىپتى اڭىرىن تىنىستا،
سازان ناعىز ساق بالىق.
جولامايدى دىبىسقا...
11. داپتەرمەن جۇمىس:
اكۆاريۋم سالۋ
12.جايىن مەن شورتاندى سالىستىرۋ:
13. قورىتىندىلاۋ: قۇراستىرۋ بالىق.
بالىقتىڭ ءار بولىگىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى، بالىق قۇراستىرۋ
1. بالىق نەمەن تىنىس الادى؟
2. بالىقتىڭ جۇمىرتقاسىن قالاي اتايمىز؟
3. بالىقتار قايدا تىرشىلىك ەتەدى؟
4. ۋىلدىرىقتان پايدا بولعان جاس بالىق نە دەپ اتالادى؟
5. بالىق تۇرلەرىن اتاپ بەر.
6. بالىق نەنىڭ كومەگىمەن جۇزەدى؟
14. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: وقۋ، اڭگىمەلەۋ
15. ماداقتاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «بالىقتار»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ بالىق تۇرلەرىن بىلۋگە، سانى ازايىپ بارا جاتقان بالىقتار، بالىق شارۋاشىلىعى، بالىقتى قورعاۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ىسكەرلىگى مەن تانىمدىق بەلسەندىلىگىن، زەيىنىن، شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىگى: وقۋشىلاردىڭ ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ، ىزدەنىمپازدىققا جانە ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى تانىستىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىسكەرلىك ويىن ساباعى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار، بۇكتەمە، كارتا، گلوبۋس، سلايدتار
ءپان ارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، الىپپە
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن امانداسۋ
ءا) وقۋ – قۇرالىن تەكسەرۋ
ب) سىنىپ تازالىعىن تەكسەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
وقۋشىلار، ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
قوسمەكەندىلەر مەن جورعالاۋشىلار.
2-3 وقۋشىدان ءماتىن مازمۇنىن سۇراۋ.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ:
تەست بويىنشا ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ:
1. قوسمەكەندىلەرگە قانداي جانۋارلار جاتادى؟
ا) سيىر
ءا) قولتىراۋىن
ب) قۇرباقا
2. قوسمەكەندىلەر قايدا دۇنيەگە كەلەدى؟
ا) سۋدا
ءا) تاۋدا
ب) توپىراقتا
3. جورعالاۋشىلارعا قانداي جانۋارلار جاتادى؟
ا) باقا
ءا) كەسىرتكە
ب) ءپىل
4. جورعالاۋشىلار قالاي قوزعالادى؟
ا) سۋدا جۇزەدى
ءا) ۇشادى
ب) جەرگە باۋىرىمەن جورعالايدى
5. اياعى بار، باسى بار، ارقالاعان تاسى بار.
ا) باقا
ءا) جىلان
ب) تاسباقا
ءىىى. جاڭا ساباقتى تانىستىرۋ:
ءسوز جۇمباق شەشۋ قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ:
1.كوبەلەك
2.ارا
3.تۇلكى
4.جىلان
5.قاسقىر
1 .ۇشىپ جۇرگەن گۇل كوردىم،
قونعاندا ۇستاپ ۇلگەردىم.
2. ەڭبەگى قاتتى،
ەلەگەنى ءتاتتى.
تىرشىلىك ءنارىن،
گۇلدەردەن تاپتى.
3. ءوزى ايلاكەر، ءوزى قۋ،
جۇرگەن جەرى ايقاي دا شۋ.
4. وتىرمايدى، تۇرا المايدى،
ءتۇزۋ جولدا بۇراڭدايدى.
5. يت سياقتى ءپىشىنى،
ۇناتپايدى كىسىنى.
ال ەندى كەلەسى جۇمباقتى شەشەسىڭدەر، ءسوز جۇمباعىمىزدىڭ ورتاسىنداعى ءسوز قارامەن جازىلعان ءسوزدى تاباسىزدار. بۇگىنگى ءبىزدىڭ جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى دا وسى جۇمباعىمىزبەن بايلانىستى:
قاناتى بار ۇشپايدى،
جۇرت ايلامەن ۇستايدى. (بالىق)
4.بىزدەر جانۋارلار الەمىنىڭ قانداي تۇرلەرىمەن تانىستىق ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى:
سۇتقورەكتىلەر بۋناقدەنەلىلەر
قوسمەكەندىلەر مەن بالىقتار
جورعالاۋشىلار
دۇرىس ايتاسىزدار، بۇگىن ءبىز جانۋارلار الەمىنىڭ ءبىر ءتۇرى – بالىقتارمەن تانىسامىز. بالىقتار قايدا تىرشىلىك ەتەدى؟
- سۋدا.
- سۋدىڭ قانداي ءتۇرى بار، ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى؟
مۇحيت تەڭىز
وزەن كول
5.گلوبۋستان كورسەتۋ، وسى ءبىزدىڭ جەر شارىن 31 سۋ الىپ جاتىر ەكەن.
ءبىز قانداي مەملەكەتتە تۇرامىز؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا (كارتادان كورسەتۋ)
دۇرىس ايتاسىزدار، ال وقۋشىلار بىزدەر ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن قانداي مەرەكەنى تويلاعالى جاتىرمىز؟
6.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا 20 جىل تولادى.
ال، بىزدەر وسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قاي قالاسىندا تۇرىپ جاتىرمىز؟
اتىراۋ قالاسىندا قانداي سۋدىڭ ءتۇرى بار، بىلەمىز بە؟
جايىق وزەنى
7.جايىق ءوزىنىڭ باسىن ورال تاۋىنىڭ 600 م بيىكتىگىنەن الادى. ونىڭ جالپى ۇزىندىعى 2354 شاقىرىم، ونىڭ 500 شاقىرىمى عانا وبلىس تەرريتورياسىمەن وتەدى. جايىق وزەنى كاسپيي ماڭى ويپاتىن كەسىپ ءوتىپ، كاسپيي تەڭىزىنە قۇيادى. جايىق وزەنىندە بالىق شارۋاشىلىعى وتە باي، اسىرەسە بەكىرە بالىعى. بەكىرە بالىقتارىندا سۇيەك بولمايدى. ولاردىڭ ەتىنەن ءار ءتۇرلى بالىق تاعامدارىن جانە ىستالعان تاعامدار ازىرلەيدى. بەكىرە ەتتەرى كوپتەگەن تاعامدار ازىرلەۋگە جارايدى. بەكىرە تەك كاسپيي تەڭىزىندە، ەدىل مەن جايىق وزەندەرىندە عانا مەكەندەيدى. ۇزىندىعى 5 م-دەي، سالماعى 200 كگ-گا دەيىن. بەكىرە تۇقىمداس بالىقتاردىڭ ىشىندەگى سەمىزى جانە ەتى جۇمساعى. بەكىرە بالىقتارى ساۋداعا سۋىتىلعان، مۇزداتىلعان جانە ىستالعان تۇردە تۇسەدى، سونىمەن قاتار ونى بالىق ونىمدەرىن جانە ءار ءتۇرلى بالىق كونسەرۆىلەرىن وندىرۋدە قولدانادى.
8. بالىقتى كەز كەلگەن جەردەن اۋلاۋعا بولمايدى جانە كەز كەلگەن ادام بالىقتى اۋلاي المايدى وعان ادەيى رۇقسات قاعازىن الۋ كەرەك. تەك قانا بەكىرە ەمەس بالىق تۇرلەرى وتە كوپ.
شورتان، جايىن، كوكسەركە، الابۇعا، دەلفين، اققايران، سازان، كيت
9. وقۋلىقپەن جۇمىس:
ءماتىندى ءتۇسىندىرۋ.
10. سەرگىتۋ ءساتى:
قارماققا تۇسكەن بالىقتار (شورتان، سازان، الابۇعا)
وقۋشىلارعا قارماققا تۇسكەن بالىقتار تۋرالى تاقپاق ايتۋ:
الابۇعا
... جولاڭ-جولاڭ ساۋىرى،
بالىقتىڭ بۇل ءتاۋىرى.
ەكى كوزى ساپ-سارى،
اۋىرا ما باۋىرى.
الابۇعا ءۇيىرى
سياقتى ءبىر ءيىرىم.
قوڭىر-جاسىل جوتاسى،
جاسىل-سارى ءبۇيىرى...
جايىن
... بىلەم دەسەڭ، ءبىلىپ كور.
قارماعىڭا ءىلىپ كور.
جايىن ءۇشىن ءسوز بە ەكەن.
باقا، شايان، سۇلىكتەر.
تولاعايى تولاعاي،
جانە مەشكەي، قوماعاي.
تۇسە قالسا قارماققا،
ارەڭ تارتار ون اعاي...
سازان
... ايقايلاما، ۇرىسپا،
ءتىپتى اڭىرىن تىنىستا،
سازان ناعىز ساق بالىق.
جولامايدى دىبىسقا...
11. داپتەرمەن جۇمىس:
اكۆاريۋم سالۋ
12.جايىن مەن شورتاندى سالىستىرۋ:
13. قورىتىندىلاۋ: قۇراستىرۋ بالىق.
بالىقتىڭ ءار بولىگىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى، بالىق قۇراستىرۋ
1. بالىق نەمەن تىنىس الادى؟
2. بالىقتىڭ جۇمىرتقاسىن قالاي اتايمىز؟
3. بالىقتار قايدا تىرشىلىك ەتەدى؟
4. ۋىلدىرىقتان پايدا بولعان جاس بالىق نە دەپ اتالادى؟
5. بالىق تۇرلەرىن اتاپ بەر.
6. بالىق نەنىڭ كومەگىمەن جۇزەدى؟
14. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: وقۋ، اڭگىمەلەۋ
15. ماداقتاۋ
You Might Also Like
