بەينەلەۋ ونەرى بويىنشا پايدالاناتىن ديداكتيكالىق ويىنداردىڭ ماڭىزى
بەينەلەۋ ونەرى بويىنشا پايدالاناتىن ديداكتيكالىق ويىنداردىڭ ماڭىزى.
مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭدە بەينەلەۋ ءىس - ارەكەتى بالانىڭ جەكە باسىنىڭ جان – جاقتى دامۋىنا، اينالاداعى دۇنيەنى بەلسەندى تۇردە تانۋىنا، العان اسەرلەرىن سۋرەت سالۋعا، مۇسىندەۋگە جانە قيىپ جاپسىرۋدا پايدالانا ءبىلۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋگە جاردەمدەسەدى.
بەينەلەۋ ونەرى – ەستەتيكالىق تاربيەنىڭ ەڭ ىقپالدى جانە وزگەرمەيتىن باستى قۇرالى. ەستەتيكالىق تاربيە بارىسىندا مىنا مىندەتتەردى شەشۋ قاجەت:
- بالانىڭ ەستەتيكالىق قابىلداۋىن، سەزىمى مەن ۇعىمىن، كوركەمدىكتى قابىلداۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز دامىتۋ جانە تالعامىن قالىپتاستىرۋ؛
- بالانى ءومىردىڭ كوڭىلدى ساتتەرىن سەزە بىلۋگە، اينالاداعى ادەمىلىكتەردى كورە بىلۋگە، جاعىمدى دا سازدى اۋەندەردى تىڭداي بىلۋگە جانە ولاردى سۇيە بىلۋگە باۋلۋ؛
بەينەلەۋ ءىس - ارەكەتى بارىسىندا تاربيەنىڭ سەنسورلىق، اقىل - وي، ەستەتيكالىق، ادامگەرشىلىك جانە ەڭبەك پەن دەنە تاربيەسىنىڭ الۋان ءتۇرلى جاقتارى جۇزەگە اسىرىلادى. ديداكتيكالىق ويىندار تاربيەلەۋدىڭ اسا ماڭىزدى قۇرالىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، ول بالالار مەڭگەرگەن داعدىلاردى بەكىتۋ نەمەسە ۇيرەتۋ ءۇشىن عانا ەمەس، سول العان بىلىمدەرىن ءىس - ارەكەتتە پايدالانا بىلۋگە، جۇمىس بارىسىنداعى يكەمدىلىك – داعدىلارىمەن قارۋلانۋعا، اقىل – ويىنىڭ دامۋىنا، بەلسەندىلىگىنىڭ ارتتىرۋىنا، ءوز بەتىنشە ارەكەت ەتۋىنە جاردەمدەسەدى.
ديداكتيكالىق ويىننىڭ ماڭىزى:
- ديداكتيكالىق ويىن بالالاردىڭ اقىل – ويىنا كۇش تۇسىرەتىن مىندەتتەردى، قىزىقتى تاپسىرمالاردى قيىندىقسىز ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى؛
- ديداكتيكالىق ويىن بۇلدىرشىندەردىڭ تانىمىن قالىپتاستىرادى. ويتكەنى ولار ءار ءتۇرلى ويىنشىقتارمەن، زاتتارمەن، قوسالقى سۋرەتتەرمەن، كەسىندى ۇلگىلەرمەن وينايدى. وسىنداي ويىن ۇستىندە ولار تۇستەردى اجىراتۋعا، زاتتاردىڭ ءپىشىنىن، كولەمىن، ەرەكشە بەلگىسىن، سيپاتىن بىلۋگە جانە قۇرىلىمىن جاساۋعا داعدىلانادى؛
- ويىن بالالاردىڭ زەيىنىن تۇراقتاندىرادى، ەستە ساقتاۋىن، ىس-ارەكەتكە يكەمدىلىگىن، قابىلەتىن دامىتىپ، بايقاعىشتىعىن ارتتىرادى؛
- ويىن ۇستىندە بەينەلەۋ ونەرىنىڭ مانەرلەۋ قۇرالدارىن جەڭىل مەڭگەرىپ، اسەمدىك پەن سۇلۋلىقتى سەزىنىپ، كوركەمدىك تالعامى ارتادى.
سابيلەردىڭ ءبىرىنشى توبىنا ارنالعان
ديداكتيكالىق ويىندار.
بارلىق جاس توپتارىنا بەرىلگەن ويىنداردىڭ مازمۇنىندا بەرىلگەن تۇستەردى اجىراتۋ، سالىستىرۋ، ءتۇس ۇيلەسىمدىلىگىن سەزىنۋ، بوياۋ تۇستەرىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ مىندەتتەرىن ءىس - ارەكەتتى ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا تاربيەشى تاڭداپ، تالعاپ، باعدارلاما تالاپتارىنا ساي قولدانۋ ەسكەرىلەدى.
جاپسىرۋعا بەيىمدەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءار توپ بۇلدىرشىندەرىن تومەندەگىدەي ويىندار ۇيىمداستىرۋعا بولادى.
«مىسىقتىڭ بالاسى دوپپەن وينايدى» ويىنى.
ويىنىڭ تاربيەلىك ءمانى: دوڭگەلەكشەلەردى فلانەلەگرافتا ورنالاستىرا ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ؛ كەڭىستىكتى باعدارلاۋعا بەيىمدە؛ بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا قيمىل-قوزعالىسىن جەتىلدىرۋ.
ويىنعا باسشىلىق: تاربيەشى بالالاردى كوركەم ونەر بۇرىشىنا شاقىرىپ، ولاردىڭ نازارىن فلانەلەگرافتاعى مىسىقتىڭ بالاسىنا اۋدارادى. مىسىقتىڭ بالالاسىنىڭ ءتۇر-تۇسىن، دەنە مۇشەلەرىن اتاپ بەرۋدى سۇرايدى.
تاربيەشى: مىسىقتىڭ بالاسىنىڭ ءسۇت ىشكىسى كەلىپ تۇر ەكەن، بالالار، مىنا ىدىستاعى ءسۇتتى الدىنا قويايىق، - دەپ مىسىقتىڭ بالاسىنا ءسۇت بەرەتىن ىدىستى فلانەلەگرافقا ورنالاستىرادى. مىسىق جان – جاعىنا قاراپ، ىدىستاعى ءسۇتتى ەندى كوردى. ول ءسۇت ىشكىسى كەلىپ تۇر.
- مىسىقتىڭ بالاسى ءسۇتتى قايتىپ ىشەدى، كورگەندەرىڭ بار ما؟
تاربيەشى: - مىسىق قالاي ىشەدى؟
- كوزىن جۇمىپ كولگىرسىپ،
جالاپ-جالاپ ىشەدى،
ءبارىن ءوزى بىلگىرسىپ،
ساناپ-ساناپ ىشەدى،
سەبەبى نە سونداعى؟
سونشا ساراڭ بولعانى، دەپ اڭقيىپ تۇرىپ مىسىققا ءسۇت ىشكىزگەندەي بولادى. ەندى، ابدەن تويىپ العان سوڭ، ونىڭ ويناعىسى كەلەدى. مىسىقتىڭ بالاسى نەمەن وينايدى؟ مىسىقتىڭ بالاسىن قالاي اتايمىز؟ (مارعاۋ).
قوستاناي قالاسى
اليا سارسەنباي قىزى
مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭدە بەينەلەۋ ءىس - ارەكەتى بالانىڭ جەكە باسىنىڭ جان – جاقتى دامۋىنا، اينالاداعى دۇنيەنى بەلسەندى تۇردە تانۋىنا، العان اسەرلەرىن سۋرەت سالۋعا، مۇسىندەۋگە جانە قيىپ جاپسىرۋدا پايدالانا ءبىلۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋگە جاردەمدەسەدى.
بەينەلەۋ ونەرى – ەستەتيكالىق تاربيەنىڭ ەڭ ىقپالدى جانە وزگەرمەيتىن باستى قۇرالى. ەستەتيكالىق تاربيە بارىسىندا مىنا مىندەتتەردى شەشۋ قاجەت:
- بالانىڭ ەستەتيكالىق قابىلداۋىن، سەزىمى مەن ۇعىمىن، كوركەمدىكتى قابىلداۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز دامىتۋ جانە تالعامىن قالىپتاستىرۋ؛
- بالانى ءومىردىڭ كوڭىلدى ساتتەرىن سەزە بىلۋگە، اينالاداعى ادەمىلىكتەردى كورە بىلۋگە، جاعىمدى دا سازدى اۋەندەردى تىڭداي بىلۋگە جانە ولاردى سۇيە بىلۋگە باۋلۋ؛
بەينەلەۋ ءىس - ارەكەتى بارىسىندا تاربيەنىڭ سەنسورلىق، اقىل - وي، ەستەتيكالىق، ادامگەرشىلىك جانە ەڭبەك پەن دەنە تاربيەسىنىڭ الۋان ءتۇرلى جاقتارى جۇزەگە اسىرىلادى. ديداكتيكالىق ويىندار تاربيەلەۋدىڭ اسا ماڭىزدى قۇرالىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، ول بالالار مەڭگەرگەن داعدىلاردى بەكىتۋ نەمەسە ۇيرەتۋ ءۇشىن عانا ەمەس، سول العان بىلىمدەرىن ءىس - ارەكەتتە پايدالانا بىلۋگە، جۇمىس بارىسىنداعى يكەمدىلىك – داعدىلارىمەن قارۋلانۋعا، اقىل – ويىنىڭ دامۋىنا، بەلسەندىلىگىنىڭ ارتتىرۋىنا، ءوز بەتىنشە ارەكەت ەتۋىنە جاردەمدەسەدى.
ديداكتيكالىق ويىننىڭ ماڭىزى:
- ديداكتيكالىق ويىن بالالاردىڭ اقىل – ويىنا كۇش تۇسىرەتىن مىندەتتەردى، قىزىقتى تاپسىرمالاردى قيىندىقسىز ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى؛
- ديداكتيكالىق ويىن بۇلدىرشىندەردىڭ تانىمىن قالىپتاستىرادى. ويتكەنى ولار ءار ءتۇرلى ويىنشىقتارمەن، زاتتارمەن، قوسالقى سۋرەتتەرمەن، كەسىندى ۇلگىلەرمەن وينايدى. وسىنداي ويىن ۇستىندە ولار تۇستەردى اجىراتۋعا، زاتتاردىڭ ءپىشىنىن، كولەمىن، ەرەكشە بەلگىسىن، سيپاتىن بىلۋگە جانە قۇرىلىمىن جاساۋعا داعدىلانادى؛
- ويىن بالالاردىڭ زەيىنىن تۇراقتاندىرادى، ەستە ساقتاۋىن، ىس-ارەكەتكە يكەمدىلىگىن، قابىلەتىن دامىتىپ، بايقاعىشتىعىن ارتتىرادى؛
- ويىن ۇستىندە بەينەلەۋ ونەرىنىڭ مانەرلەۋ قۇرالدارىن جەڭىل مەڭگەرىپ، اسەمدىك پەن سۇلۋلىقتى سەزىنىپ، كوركەمدىك تالعامى ارتادى.
سابيلەردىڭ ءبىرىنشى توبىنا ارنالعان
ديداكتيكالىق ويىندار.
بارلىق جاس توپتارىنا بەرىلگەن ويىنداردىڭ مازمۇنىندا بەرىلگەن تۇستەردى اجىراتۋ، سالىستىرۋ، ءتۇس ۇيلەسىمدىلىگىن سەزىنۋ، بوياۋ تۇستەرىن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ مىندەتتەرىن ءىس - ارەكەتتى ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا تاربيەشى تاڭداپ، تالعاپ، باعدارلاما تالاپتارىنا ساي قولدانۋ ەسكەرىلەدى.
جاپسىرۋعا بەيىمدەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءار توپ بۇلدىرشىندەرىن تومەندەگىدەي ويىندار ۇيىمداستىرۋعا بولادى.
«مىسىقتىڭ بالاسى دوپپەن وينايدى» ويىنى.
ويىنىڭ تاربيەلىك ءمانى: دوڭگەلەكشەلەردى فلانەلەگرافتا ورنالاستىرا ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ؛ كەڭىستىكتى باعدارلاۋعا بەيىمدە؛ بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا قيمىل-قوزعالىسىن جەتىلدىرۋ.
ويىنعا باسشىلىق: تاربيەشى بالالاردى كوركەم ونەر بۇرىشىنا شاقىرىپ، ولاردىڭ نازارىن فلانەلەگرافتاعى مىسىقتىڭ بالاسىنا اۋدارادى. مىسىقتىڭ بالالاسىنىڭ ءتۇر-تۇسىن، دەنە مۇشەلەرىن اتاپ بەرۋدى سۇرايدى.
تاربيەشى: مىسىقتىڭ بالاسىنىڭ ءسۇت ىشكىسى كەلىپ تۇر ەكەن، بالالار، مىنا ىدىستاعى ءسۇتتى الدىنا قويايىق، - دەپ مىسىقتىڭ بالاسىنا ءسۇت بەرەتىن ىدىستى فلانەلەگرافقا ورنالاستىرادى. مىسىق جان – جاعىنا قاراپ، ىدىستاعى ءسۇتتى ەندى كوردى. ول ءسۇت ىشكىسى كەلىپ تۇر.
- مىسىقتىڭ بالاسى ءسۇتتى قايتىپ ىشەدى، كورگەندەرىڭ بار ما؟
تاربيەشى: - مىسىق قالاي ىشەدى؟
- كوزىن جۇمىپ كولگىرسىپ،
جالاپ-جالاپ ىشەدى،
ءبارىن ءوزى بىلگىرسىپ،
ساناپ-ساناپ ىشەدى،
سەبەبى نە سونداعى؟
سونشا ساراڭ بولعانى، دەپ اڭقيىپ تۇرىپ مىسىققا ءسۇت ىشكىزگەندەي بولادى. ەندى، ابدەن تويىپ العان سوڭ، ونىڭ ويناعىسى كەلەدى. مىسىقتىڭ بالاسى نەمەن وينايدى؟ مىسىقتىڭ بالاسىن قالاي اتايمىز؟ (مارعاۋ).
قوستاناي قالاسى
اليا سارسەنباي قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 35 - 7 تۇرىندەگى جاعدايلار ءۇشىن ەسەپتەۋ تاسىلدەرى
-
ماقساتى 1. اۋانىڭ تىرشىلىك ءۇشىن، ءتىرى تابيعات ءۇشىن پايداسىن عىلىمي تۇردە دالەلدەۋ، اۋانىڭ سەرپىمدىلىك، سىعىمدىق قاسيەتتەرىن تاجىريبەلەر جاساۋ ارقىلى كورسەتۋ.
